NATO-Rusiya münasibətləri toqquşma həddinə çatdı
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Aşqabadda keçirilən Xəzər sammitindən sonra jurnalistlərə açıqlamasında dedikləri Qərblə Moskva arasında ziddiyyətlərin daha da dərinləşəcəyini göstərir. Eyni zamanda NATO-nun Madrid Sammiti də alyansın Rusiya ilə qarşıdurmasının miqyasının genişlənəcəyinin təsdiqi oldu.
Xatırladaq ki, NATO-nun Madrid Sammitinin yekun deklarasiyası qəbul olunub. Yekun deklarasiyada müttəfiq ölkələrin liderləri Rusiyanın Ukraynaya qarşı təcavüzkar müharibəsini ən sərt şəkildə pisləyir, bunun beynəlxalq təhlükəsizliyi və sabitliyi ciddi şəkildə pozduğunu bəyan edirlər: “Biz Rusiyanın yalanlarına qarşı durmağa və onun məsuliyyətsiz ritorikasını rədd etməyə davam edəcəyik. Rusiya dərhal bu müharibəni dayandırmalı və Ukraynadan çıxmalıdır. Belarus bu müharibədə iştirakına son qoymalıdır”. NATO müttəfiqləri bildirir ki, onlar öz ölkəsinin qəhrəmancasına müdafiəsində Ukrayna hökuməti və xalqı ilə tam həmrəydir: “Biz Ukraynanın müstəqilliyi, suverenliyi və ərazi suları da daxil olmaqla, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyünə sarsılmaz dəstəyimizi bir daha bəyan edirik. Biz Ukraynaya dəstək verən bütün müttəfiqlərin səylərini alqışlayırıq. Rusiya Federasiyası Müttəfiqlərin təhlükəsizliyinə, Avro-Atlantik məkanda sülh və sabitliyə ən böyük və birbaşa təhdiddir”. NATO-nun yeni konsepsiyası hazırlanarkən Rusiya ilə pisləşən münasibətlər nəzərə alınıb. Bundan başqa, İsveç və Finlandiya NATO-ya rəsmən üzvlüyə dəvət olunublar. Rusiya prezidenti Vladimir Putin isə bütün bunları təsadüfi hesab etmir. O qeyd edir ki, əslində, Qərb 2014-cü ildən bəri Rusiyaya qarşı aktiv fəaliyyətə hazırlaşıb və bu, Rusiya üçün təəccüblü deyil: “Biz buna fakt kimi yanaşmalıyıq. Onların 2014-cü ildən bizə qarşı hansısa aktiv fəaliyyətlərə hazırlaşması bizim üçün xəbər deyil. Bizim öz maraqlarımızı qorumaq üçün qətiyyətli addımlarımız məhz bununla izah olunur”. Putin qeyd edib ki, Birləşmiş Ştatlar öz ətrafında müttəfiqləri birləşdirə biləcəyi təhlükəsi qarşısında Rusiyanı çoxdan xarici düşmən elan edib. Onun sözlərinə görə, İran bunun üçün çox uyğun deyildi: “Rusiya daha uyğundur, bizim üçün yeni heç nə yoxdur. Bu bizim hər zaman danışdığımız şeyi bir daha təsdiqləyir, yəni NATO bloku keçmiş dövrün, soyuq müharibə dövrünün izləridir. Bizə həmişə deyirdilər ki, NATO dəyişib, bu indi çox güman ki, siyasi birlikdir. Amma hamı məhz hərbi təşkilat kimi ona yeni təkan vermək üçün səbəb və fürsət axtarırdı. Buyurun, onlar indi bunu edirlər”. Ukrayna və döyüş meydanında qələbə ilə bağlı Qərbdə eşidilən sözlərdən danışan Rusiya prezidenti qeyd edib ki, Qərb tərəfindən Ukraynaya hərbi əməliyyatları davam etdirməyə çağırış və növbəti danışıqlardan imtina çağırışı yalnız Kremlin fərziyyələrini təsdiqləyir ki, birləşmiş Qərbin və NATO-nun məqsədi Ukrayna xalqının rifahı yox, öz maraqlarını qorumaqdır”. Putinə görə, Rusiyanın İsveç və Finlandiya ilə münasibətlərində Ukrayna kimi problem yoxdur: “NATO-ya daxil olmaq istəyirlərsə, qoşulsunlar, amma alyansın hərbi infrastrukturu Finlandiya və İsveçdə yerləşdirilsə, Rusiya buna cavab vermək məcburiyyətində qalacaq. Bizim üçün Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü Ukraynanın üzvlüyü ilə heç də eyni deyil, bunlar tamam başqa şeylərdir. Bunu çox gözəl başa düşürlər. Sadəcə göstərmək üçün bu tezisi ictimai rəyə buraxırlar - baxın, Rusiya bunu istəmirdi, amma indi ikiqat cavabını aldı. Xeyr. Bu, tamam başqa şeydir”.
Bütü bunlar NATO-Rusiya ziddiyyətinin daha da şiddətlənəcəyəini göstərir. Bəzi ekspertlər belə vəziyyətdə tərəflərin toqquşmasını istisna etmir. Xatırladaq ki, təxminən üç il əvvəl Fransa prezidenti Emmanuel Makron NATO-nu “ölmüş beyin” adlandırmışdı. Ancaq Rusiya tankları Ukrayna sərhədini keçdiyi andan etibarən Qərb buna vahid mövqedən, dərhal və sərt reaksiya verdi. Qurum sərhədləri möhkəmləndirmək və silahla təchiz etmək üçün aktiv fəaliyyətə keçdi. NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq alyansın çəkindirmə və müdafiəsi siyasətində əsaslı dəyişiklik edildiyini, qurumun şərq sərhədlərində müdafiənin gücləndiriləcəyini və çevik reaksiya qüvvələrinin sayının 300 min nəfərə çatdırılacağını açıqlayıb. Amma məsələ bundadır ki, 30 ölkənin üzv olduğu bu ən güclü hərbi alyans Rusiya ilə vuruşmaq istəmir. Çünki prezident Putin dəfələrlə Qərbə xatırladıb ki, Rusiyanın nəhəng nüvə arsenalı var və hətta kiçik bir transsərhəd toqquşması belə vəziyyətin nəzarətdən çıxmasına gətirib çıxara bilər. Rusiya yalnız Donbasa girsəydi, Ukraynaya üç tərəfdən hücum etməsəydi, bəlkə də Qərbin buna reaksiyasında belə qeyri-adi birlik yaranmayacaqdı. Avropa İttifaqının 6 paketdən ibarət sanksiyaları Rusiya iqtisadiyyatına ağır zərbə vurur. Ancaq alyansın daxilində Rusiyanın nə vaxta qədər cəzalandırılması və Qərb iqtisadiyyatının hara qədər dözə biləcəyilə bağlı fikir ayrılığı var. Almaniya vəd etdiyi silah tədarükünü gecikdirməkdə ittiham olunur, baş naziri Putinlə yaxın olan Macarıstansa Rusiya neftindən imtina etməklə bağlı tələbləri rədd edir. Spektrin digər ucundakı ölkələr – Moskvanın ən çox təhdid etdiyi Polşa, Litva, Latviya və Estoniya maksimum sərt xətt seçilməsini və öz sərhədlərində daha çox NATO qüvvəsinin toplanmasını istəyir. Potensial olaraq bu bölgə NATO ilə Rusiya arasındakı münaqişənin əsas mərkəzinə çevrilə bilər. Bu ay Litva Avropa İttifaqının sanksiyaları altındakı bəzi malların öz ərazisindən Kalininqrada - Rusiyanın Baltikyanı eksklavına göndərilməsini əngəllədikdən sonra Rusiya “praktiki cavab tədbirləriylə” hədələyib. Estoniyanın baş naziri Kaja Kallassa NATO-nu tənqid edərək bildirib ki, alyans Rusiyanın sərhədi keçərək hücum etməsi vəziyyətinə hazır deyil. Bu durmda yüksək çinli hərbçilər xəbərdarlıq edirlər ki, indi NATO öz təhlükəsizliyini gücləndirməsə, Rusiyanın növbəti təcavüzünün qiyməti ölçülməz dərəcədə baha olacaq.
Nahid SALAYEV
