Çərşənbə axşamı günü, 15 iyul 2025
     

Zəngəzurdan İrəvana qədər dağıdılmış tarix və mədəniyyət abidələrimiz - erməni cinayətlərinin izi ilə...

Image

Cənubi Qafqazda aborigen xalq olan Azərbaycan türkləri böyük bir coğrafiyada zəngin mədəni irs yaradıb formalaşdırmağa nail olublar. Təəssüflər olun ki, bu irsin xeyli bir hissəsi Azərbaycan torpaqlarında məskunlaşdırılan və bizim ərazilərimizin hesabına özlərinə dövlət yaradan ermənilər - haylar tərəfindən məhv edilib.

Qərbi Azərbaycan torpaqlarında mövcud olan indiki Ermənistan tərəfindən Azərbaycan abidələri məhv edilib. Necə deyərlər, Zəngəzurdan İrəvana qədər Azərbaycan-türk abidələri, tarix-mədəniyyət nümunələri Ermənistan tərəfindən dağıdılıb, eyni zamanda da saxtalaşdırmaya məruz qalıb.

Məlumatlara görə, indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan mədəni irsinə aid abidələrin sayı həddindən artıq çox olub. Bu ərazidə yüzlərlə məscid və digər dini ibadət yeri mövcud olub ki, bu bölgədəki dini abidələr haqqında İrəvanda olmuş səyyahların əsərlərində kifayət qədər məlumat əldə etmək mümkündür.

Ümumiyyətlə, 1912-ci ilə qədər Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan) ərazisində İrəvan qəzasında 42, Eçmiədzin qəzasında 33, Zəngəzur qəzasında 35 məscid fəaliyyət göstərib ki, onların hamısı Ermənistan tərəfindən məhv edilib.

Ermənistanın azərbaycanlılara məxsus məzarlıqları dağıtdığı da ciddi faktlardan biridir. Qəbiristanlıqlar hər bir xalqın həmin yerdə qədimliyini sübut edən əsas göstəricilərdən biridir.

Ermənistanda azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından izlərinin silinməsi cinayətlərinin tarixi yeni deyil, bu mənfur prosesə hələ ötən əsrin 20-ci illərindən başlanıb. Ekspertlər deyirlər ki, ermənilər 1950-1980-ci illərdə Zəngibasar mahalının ən mötəbər ziyarətgahı olan Ağadədə ocağını dağıdıblar. Sisyan rayonunun (keçmiş Zəngəzur qəzasının Qarakilsə nahiyəsi) Ağudi kəndində yerləşən Ağudi abidəsi də dağıdılıb. Tarixçilərin verdikləri bilgilərə görə, Ağudi qəbirüstü abidəsi VII əsrdə tikilib.

1988-1989-cu illərdə Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində erməni vandalları Aşıq Ələsgərin qəbirüstü abidəsini də dağıdıblar. İrəvanın qədim Dəmirbulaq məscidi də ermənilər tərəfindən yerlə yeksan edilib.

Vaxtilə sırf azərbaycanlıların yaşadığı Dəmirbulaq massivində XX əsrin əvvəlində üç məscid qeydə alınıb. Həmin məscidlər bunlardır: Hacı Novruzəli bəy, Hacı Cəfər bəy və Dəmirbulaq məscidi. 1990-cı ildə Dəmirbulaq məscidi yerlə yeksan edilib.

  • “Qalalardan, məscidlərdən, karvansaralardan tutmuş, türbələrə, qəbiristanlıqlara qədər bütün tarixi irsimizi dağıtdılar”

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Qafqazşünaslıq İnstitutunun ermənişünaslıq şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev bizimlə söhbətində qeyd etdi ki, Zəngəzurdan İrəvana, Göyçəyə qədər bütün abidələrimiz Ermənistan hökumətinin göstərişi ilə vandalcasına dağıdılıb. İndiki Ermənistan ərazisində Azərbaycan türklərinin tarixin ən müxtəlif dönəmlərində yaratdıqları tarix-mədəniyyət abidələrinə qarşı vandalizm aktı tördəlib. Qoç daşlardan, at abidələrindən məzarüstü abidələrə, türbələrə, məscidlərə, tarixi binalara qədər bütün maddi-mədəni irsimizin Ermənistan tərəfindən talandığı, məhv edildiyi faktdır. Monoetnik Ermənistanın cinayətlərinin saysız olduğunu deyən Q.Hacıyev hesab edir ki, bu ölkənin məqsədi Azərbaycan türklərinin izlərini öz tarixi torpaqlarından silmək olub. “İndiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan tarix-mədəniyyət abidələrinin, maddi-mədəni irsimizin, demək olar ki, hamısı məhv edilib, yer üzündən silinib. Məqsədləri isə aydındır, bizim izlərimizi öz doğma yurdlarımızdan, torpaqlarımızdan silmək, bu yerləri saxtakarlıqla “erməni torpağı” kimi qələmə verməkdir. Tarixi faktdır ki, 19-cu əsrə qədər Cənubi Qafqazda kütləvi şəkildə ermənilər olmayıb. Onlar başqa-başqa ərazilərdə yaşamış və Türkmənçay müqaviləsindən sonra İrandan 40 min, Türkiyədən isə 90 min erməni köçürülərək Cənubi Qafqazda, xüsusən də Azərbaycan ərazilərində yerləşdirildi. Ermənilər burada məskunlaşdırılana qədər Qərbi Azərbaycan ərazisində bir nəfər də olsun erməni yox idi. Başqa ərazilərdən dini yaymaq məqsədilə missionerlər gəlirdi, ticarət məqsədilə gələnlər də vardısa, amma onlar bu ərazidə  kütləvi şəkildə yaşamırdılar. Ermənilər köçürüləndən sonra “erməni vilayəti” yaratdılar, lakin bu “vilayət” özünü doğrultmadı, dövlət şəklinə düşmədi.

XIX əsrin sonlarından ermənilər ayrı-ayrı təşkilatlar, cəmiyyətlər yaratdılar və Azərbaycan torpaqlarında “erməni dövləti” yaratmaq uğrunda mübarizəyə başladılar. Bundan əvvəl də planları vardı, amma alınmırdı. Nəhayət ki, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan şəhəri İrəvan ermənilərə verilməklə 1918-ci ildə Ermənistan dövləti yaradıldı. Yaranan bu dövlətin ərazisi 9,8 min kvadratkilometr idi. Sonradan da Göyçə mahalını və Zəngəzuru ermənilərə verməklə bu əraziləri 28 min kvadratkilometrə çatdırdılar. İş burasındadır ki, ermənilərə verilən ərazilər Azərbaycan torpaqları olub və burada qədim dövrlərdən Azərbaycan türkləri yaşayırdı, bura bizlərin ata-baba yurdları idi. Burada yaşayan ermənilər isə əvvəlcə Çar Rusiyasının, sonra isə Sovetlərin köməyilə yavaş-yavaş azərbaycanlıları sıxışdıraraq, onlara qarşı terror aktları törədərək, öz ərazilərindən çıxardılar və etnik təmizləmə həyata keçirdilər. Beləliklə, XX əsrdə iki dəfə azərbaycanlılara qarşı deportasiya təşkil etməklə Qərbi Azərbaycandan - doğma yurdlarından soydaşlarımızı didərgin saldılar. Əvvəl 150 min, sonrakı dövrlərdə  isə 200-250 minə yaxın azərbaycanlı öz torpaqlarından çıxarıldı və Ermənistan adlanan bu respublika monoetnik dövlətə çevrildi”.

Q.Hacıyev hesab edir ki, xalqımıza qarşı deportasiya cinayətlərini həyata keçirmələri bir yana, eyni zamanda, mədəni irsimizi də dağıdıblar: “Bu ərazilərdən xalqımızın izlərini silməkdən ötrü çox iyrənc bir siyasətə əl atdılar və Azərbaycan abidələrini, maddi-mədəni irsini kütləvi şəkildə məhv etdilər, toponimlərimizi dəyişdirərək saxtalaşdırmaya məruz qoydular. Ermənistan tərəfindən eyni zamanda da qəbiristanlıqlarımız dağıdılıb yerlə yeksan edildi. Əsrlərdən bəri yaranmış kəndlərin və şəhərlərin ətrafındakı bütün məzarlıqlar dağıdılıb yer üzündən silindi. Eyni zamanda, Azərbaycan türklərinə, oğuz mədəniyyətinə aid olan abidələr kütləvi şəkildə dağıdılmağa başladı. Deyim sizə, hesablamalar göstərir ki, indiki Ermənistan ərazisində XX əsrin əvvəllərində - 1912-ci ilin siyahıyaalınmasına görə, 310-dan artıq məscid, xeyli sayda dini abidə olub. Bu abidələrin taleyi bizə yaxşı məlumdur, onlardan biri də yer üzündə qalmayıb. Bu siyahıda İrəvan mahalında 42, Eçmiədzin mahalında 33, Zəngəzur qəzasında da 35 abidə vardı. Amma indi bunların hamısı məhv edilib və İrəvanda cəmi iki abidə saxlanıb. Onun biri Göy məsciddir ki, onu təmir edərək adını dəyişdirib “fars” məscidi qoyublar. Siyasətdə oyunbazlıq edən Ermənistan Göy məscidi “fars” məscidi adlandıraraq İrana yarınmaq istəyir. İkincisi isə Əmir Səid türbəsidir ki, o türbə də qədim abidələrdən biridir, onu da “türkmən mənşəli bir ailəyə” aid abidə kimi qələmə verirlər, hətta türkmənbaşı Ermənistana səfərə gələrkən onu həmin abidəni ziyarətə aparmışdılar. Belə rəy yaratmaq istədilər ki, ermənilər türkmənlərlə dostdurlar, o biri türk xalqları ilə yox. Bax, belə ikiüzlü, hiyləgər siyasət aparan ermənilər Azərbaycan xalqının izini Qərbi Azərbaycandan silmək üçün abidələlərimizi, tarixi-mədəni irsimizi məhv etmək kimi iyrənc cinayətə əl atdılar. Ermənilər bu vandalizmi Zəngəzurdan İrəvana, Göyçəyə qədər bütün tarixi ərazilərimizdə həyata keçirdilər, qalalardan, məscidlərdən, karvansaralardan tutmuş, türbələrə, qəbiristanlıqlara qədər olan tarixi irsimizi dağıtdılar. Sərdərabad, Şəki, Oxçu, İrəvan qalası kimi məşhur qalalarımızı dağıtdılar. Karvansaralar, qəsrlər də eyni aqibətlə qarşılaşdılar. Öz donuz damlarını belə sökməyə qoymayan ermənilər Azərbaycan türklərinə məxsus bütün mədəni-tarixi abidələri məhv etdi, yer üzündən sildilər. Əlbəttə, Ermənistanın bu cinayətləri cəzasız qalmamalı və bu faşist ölkəsi bütün bu cinayətlərə görə cavab verməlidir” - deyə Q.Hacıyev vurğuladı.

İradə SARIYEVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

14.07.2025 / 17:22
Suraxanıda oğurluq edənlər saxlandı...

14.07.2025 / 17:14
Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

14.07.2025 / 17:02
Mətbuat Şurası “Sputnik Azərbaycan”la bağlı durumu müzakirə etdi - Kartavıxın və Belousovun həbslərinin jurnalist fəaliyyətləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur...

14.07.2025 / 16:46
Zelenski təsdiqlədi - Ukraynanın yeni baş naziri o olacaq...

14.07.2025 / 16:31
İstilik təchizatı haqqında Qanun təsdiqləndi

14.07.2025 / 16:29
Azərbaycanda Axar-Baxar və İlisu milli parkları yaradılır - SƏRƏNCAM

14.07.2025 / 16:28
Trend-in informasiya dəstəyi ilə UNESCO-da İçərişəhərin Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsinin 25 illiyi qeyd edilib – Sahil Kərimli

14.07.2025 / 16:23
Putinin müdafiə naziri ilə bağlı şok xəbər - sevgilisini 100 milyonluq nəhəng hərbi təyyarə ilə gözəllik salonuna apardı…

14.07.2025 / 16:10
Vətən sevgisinin ən uca zirvəsi...

14.07.2025 / 15:57
Görkəmli filosof Ziyəddin Göyüşov haqqında düşünçələrim...

14.07.2025 / 15:56
BMU-da “Yay məktəbi”ndə tədris aparan koreyalı müəllimlərlə görüş olub

14.07.2025 / 15:56
Trampdan Rusiyaya qarşı sərt qərar - Ukraynaya Moskvanı vura biləcək raketlər göndərilir…

14.07.2025 / 15:25
"Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin ən tez zamanda imzalanacağına ümid edirik" - Ursula fon der Lyayen

14.07.2025 / 14:48
Müstəqil və qüdrətli Azərbaycan dövlətinin təməlinin qoyulduğu tarix

14.07.2025 / 14:44
2024-də ali məktəblərə qəbulda ən aşağı və ən yüksək nəticə göstərən rayonlar - Şahbuz, İsmayıllı və Naftalan...

14.07.2025 / 14:30
Xocalının Təzəbinə kəndinə ilk köç - 28 ailə...

14.07.2025 / 14:23
Bakıda evlərdən 11 min manata yaxın pul oğurlandı - saxlananlar var...

14.07.2025 / 14:17
"Gitara ifaçısı olduğumu biləndən sonra dırnaqlarımı çıxardılar, barmaqlarımı sındırdılar" - Xocalı soyqırımı zamanı həyat yoldaşı öldürülmüş, özü girov götürülmüş zərərçəkən

14.07.2025 / 13:52
DİM sədri 5 il ərzində bəzi ixtisasların ləğv olunacağını açıqladı...

14.07.2025 / 13:47
Külli miqdarda narkotiki ölkə ərazisinə keçirməyə cəhd edən şəxs sərhəddə saxlandı...

14.07.2025 / 13:33
Ali məktəblər subbakalavrların qəbulundan imtina edir - səbəbini Məleykə Abbaszadə açıqladı

14.07.2025 / 13:19
"Ali təhsil müəssisələri attestatla qəbul imkanına etiraz ediblər" - DİM rəhbəri

14.07.2025 / 13:16
Putinin Ermənistan planı - Paşinyanın qarşısına Karapetyanı çıxarır

14.07.2025 / 13:07
Кто победит в этой схватке - Азербайджан или Россия? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

14.07.2025 / 12:57
"Proseslərə özümün belə müdaxilə etməyim qeyri-mümkündür" - Məleykə Abbaszadə

14.07.2025 / 12:46
“Media haqqında” Qanuna təklif edilən dəyişikliklər təsdiqləndi

14.07.2025 / 12:37
Şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik - yaşayış yeri və vətəndaşlıq məlumatları olacaq...

14.07.2025 / 12:22
“Xüsusi icra məmurları haqqında” yeni qanun qüvvəyə mindi

14.07.2025 / 12:17
Azərbaycanın daha bir uğuru: Nizami Tibb Mərkəzi də HIMSS beynəlxalq akkreditasiya sertifikatı əldə etdi

14.07.2025 / 12:08
Gəncədə keçirilən art-terapiya kursu uşaqların sosial inkişafına dəstək olur

14.07.2025 / 12:02
Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin olduğu yer üzrə qeydiyyata alınması xidməti “mygov”da təmin olunub

14.07.2025 / 11:50
Vüqar Rəhimzadə: Ümummilli Liderin 1969-cu ildə birinci dəfə hakimiyyətə gəlişi Azərbaycanın qurtuluş tarixinin başlanğıcıdır

14.07.2025 / 11:46
Rusiyadan miqrantlara "sürpriz" - rüsumlar artırılır...

14.07.2025 / 11:12
Milli Məclis iclas keçirir - mühüm məsələlər müzakirəyə çıxarılıb

14.07.2025 / 11:05
Yoahim Löv Özbəkistan yolçusudur...

14.07.2025 / 11:03
Azərbaycan düşmənləri mat vəziyyətinə saldı! - FOTO

14.07.2025 / 11:00
Bu iki rayonda qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

14.07.2025 / 10:35
Tramp xüsusi elçisini Ukraynaya yollayıb

14.07.2025 / 10:29
Bu il 6 mindən artıq istifadəçi hakerlərin qurbanına çevrilib

14.07.2025 / 10:21
Suriyada yerli tayfalar bir-birini qırırlar - 37 nəfər ölüb...

14.07.2025 / 10:18
"Çelsi" bu çempionluqdan 114 milyon avro qazandı

14.07.2025 / 10:12
"Benfika" ukraynalı qapıçını satışa çıxardı

14.07.2025 / 10:06
Tramp Ukraynaya silah göndərir - amma pulunu Avropa ödəyəcək...

14.07.2025 / 10:00
Paşinyan Brüsselə yollanıb

14.07.2025 / 09:30
Sabunçuda ölümlə nəticələnən yol qəzası olub

14.07.2025 / 09:21
Azərbaycanda kibercinayətkar həbs edilib - DTX-dan mühüm əməliyyat

14.07.2025 / 09:18
Türkiyənin bu məşhur serialı məhkəməlik oldu

14.07.2025 / 09:12
"Çelsi"dən PSJ-yə futbol dərsi!

14.07.2025 / 09:06
Tramp Böyük Britaniyaya dövlət səfərinə gedəcək - hazırlıq gedir

14.07.2025 / 09:00
Xocalının bu kəndlərinə ilk köç karvanı yola salınıb

14.07.2025 / 08:53
Kaledoniyanın paytaxtında "Azərbaycan abidəsi"...Necədir?

14.07.2025 / 08:51
Fransızlar ŞOKDA- həbsxanadan çantada gizlənib qaçdı...

14.07.2025 / 08:21
“Taxta bazarın”da yanğın olub

13.07.2025 / 20:53
Deputat Elnarə Akimova şəhid general Polad Həşimovun ailəsini ziyarət etdi

13.07.2025 / 19:01
Ukrayna kəşfiyyat polkovnikinə sui-qəsdin qisasını aldı – Kiyevdə azı iki FSB agenti öldürüldü…

13.07.2025 / 18:16
Makron Fransanı çökdürdü, ölkə borc içində batır - pensiya və bütün yardımlar dondurulur…

13.07.2025 / 17:10
Tramp Kiyevə silah göndərmək üçün Rusiyanın ABŞ-dakı 5 milyardını müsadirə edə bilər…

13.07.2025 / 17:07
Tanınmış aktrisa Rəsmiyyə Nurməmmədovanın 60 illiyi səhnədə qeyd olunub

13.07.2025 / 16:50
"Azərbaycanla Ermənistan arasında keçirilən sülh danışıqlarını diqqətlə izləyirik" - Ərdoğan

Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910