Maliyyə Palatasının yarıtmazlığı, Mərkəzi Bankın yeni səlahiyyətləri və Prezidentin “başlı-başına buraxa bilmərik” hökmü...
Ölkədə aparılan islahatlar beynəlxalq miqyasda bu gün Azərbaycana daha çox diqqət ayrılması ilə müşayiət olunmaqdadır. İndi dünya miqyasında da açıq etiraf olunur ki, islahatlar Azərbaycanın inkşafını daha dinamik hala gətirərək, onun daha çox nailiyyətlər əldə etməsi ilə müşayiət olunacaq.
Hazırda islahatların xüsusi diqqət çəkən sahələrindən biri də maliyyə sektorudur. Hesab edilir ki, ötən il ərzində bu sektorda aparılan islahatlar cari il ərzində daha mühüm nəticələr əldə olunması ilə müşayiət olunacaq. Qeyd edək ki, ötən il Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının ləğv edilməsi maliyyə sahəsində aparılan islahatların mühüm tərkib hissələrindən sayılır. Palatanın yaradılmasında məqsəd bank sistemində sağlamlaşdırma prosesinin həyata keçirilməsi, kredit faizlərinin müəyyən dərəcədə aşağı salınması idi. Lakin Palatanın fəaliyyəti dövründə bank sistemində ciddi dəyişikliklər baş vermədi. Onun fəaliyyət göstərdiyi iki il müddətində irəliləyişlər olmadı və bank sistemi işini köhnə qaydada davam etdirdi. Ona görə də dövlət başçısı bu qurumu ləğv edib, səlahiyyətlərini Mərkəzi Banka verdi. Bundan başqa, problemli kreditlərin həlli ilə bağlı dövlət bank sektoruna ciddi maliyyə yardımı göstərdi, 600 milyon manatdan çox vəsait ayrıldı. Baş verənləri yüksək qiymətləndirən Dünya Bankının hökumətə təqdim etdiyi tövsiyələrdə bildirilir ki, Azərbaycanın maliyyə sektorunun daha dayanıqlı olması üçün qanunları və tənzimləyici mexanizmi beynəlxalq standartlara və qabaqcıl təcrübəyə uyğunlaşdıracaq islahatlar daha da sürətləndirilməlidir:“Nəticədə ölkənin maliyyə sektoruna ictimaiyyətin və sərmayəçilərin etimadı artar, yerli və beynəlxalq sərmayəçilər üçün beynəlxalq aləmdə məqbul hesab edilən qaydalara əsaslanan bərabər şərait yaradıla bilər”.
Ölkədə maliyyə sistemini daha təhlükəsiz və dayanıqlı hala gətirmək, böhran vəziyyətlərinə qarşı səmərəli tədbirlər görmək üçün makroprudensial nəzarətin əhəmiyyətini, Maliyyə Sabitliyi Şurasının potensialını artırmağın məqsədəuyğun olduğu göstərilir. Həmçinin Dünya Bankı maliyyə sektorunda mütəmadi olaraq stres-testlər keçirməyi, başlıca həssas nöqtələr məsələsini həll etməyi təklif edilir.
Xatırladaq ki, Mərkəzi Banka ötən ilin noyabr ayında bütün maliyyə sektorunu tənzimləmək səlahiyyəti verilib. 2020-ci ildə və orta müddət ərzində pul siyasətinin və maliyyə sabitləşməsinin əsas istiqamətlərinə dair bəyanatında baş bank maliyyə sektorundakı potensial risqləri üzə çıxartmaq üçün hərtərəfli monitorinqlər keçiriləcəyini açıqlayıb. Belə ki, stres-testlәr әsasında müxtәlif iqtisadi şoklara qarşı maliyyә sektorunun vәziyyәtini önlәyici qaydada simulyasiya edәcәk vә zәruri hallarda sektora müvafiq müdaxilәlәr hәyata keçirilәcәk. Bank sisteminin sağlamlaşdırılması üçün sistem әhәmiyyәtli maliyyә institutlarında risqlәrin akkumulyasiyasının qarşısının alınması mühüm vəzifələrdən biri hesab ediləcək. Həmçinin bank sektorunda problemli kreditlәrin hәcmini daha da azaltmaq vә kredit tәşkilatları tәrәfindәn yeni kreditlәr verilәrkən tәkmil risq idarәetmәsi prinsiplәrinin rәhbәr tutulması tәşviq edilәcәk.
Bank sisteminin likvidlik sәviyyәsinin mәqbul həddə qorunması vә onun sәmәrәli idarә mexanizmlәrinin yaradılması da mühüm vəzifələr arasındadır. 2020-ci ildə bank nəzarət sistemini təkmilləşdirmək, risqlərin qiymətləndirilməsi əsasında pilot nəzarət qaydaları tətbiq etmək də qarşıya məqsəd qoyulur. Həmçinin banklarda stres-testləşmənin əhəmiyyətini artırmaq, korporativ idarəçiliyi təkmilləşdirmək istiqamətində də tədbirlər görüləcək. Baş bankın planları arasında normativ hüquqi bazanı təkmilləşdirmək də mühüm yer tutur. Bundan əlavə, beynəlxalq maliyyə təsisatları tərəfindən buraxılan istiqrazların emissiyası və tədavülü üçün xüsusi qaydaların tətbiqi, investisiya fondlarının fəaliyyətini təşviq etmək üçün tənzimləmə qaydalarının dəyişdirilməsi də nəzərdə tutulur. Bütün bunlar Azərbaycanın maliyyə sahəsində də mövqelərinin daha güclü hala gəlməsini təmin edən mühüm faktorlardan sayılır. Bütövlükdə artıq maliyyə sektorunda müsbət meyllər var. Amma burada həlli vacib məsələlərdən biri islahatlar fonunda bankların daha çox real sektora yönəlməsini təmin etmək kimi mühüm məsələ də xüsusi yer tutur. Xatırladaq ki, bu məsələyə Prezident İlham Əliyev 2019-cu ilin yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə də xüsusi toxunub: “Banklara əlavə 2 milyard manat resurs verilib və yenə də kreditləşmədə istehlak kreditləri üstünlük təşkil edir. Bu da çox təhlükəli tendensiya ola bilər. Ona görə biz elə etməliyik ki, bank sektoru daha çox real sektoru dəstəkləsin. Ona görə biznes kreditlərinin verilməsində baxılmalıdır ki, hansı mexanizm olmalıdır, banklar da bunda maraqlı olsunlar. Həm də ki, Mərkəzi Bank da buna nəzarət etsin. Yoxsa biz bunu başlı-başına buraxa bilmərik. Əlbəttə, bəzi banklar üçün istehlak kreditləri daha da asandır, daha əlverişlidir. Ancaq ölkə iqtisadiyyatı üçün biznes kreditləri üstünlük təşkil edir... Uçot dərəcəsi düşdükdə artıq özəl banklar tərəfindən verilən kreditlərin də faiz dərəcəsi güzəştli kreditlərin səviyyəsinə yaxınlaşacaqdır. Ona görə burada uzlaşma olmalıdır. Bank sektoru böyük bir alətdir, yəni iqtisadiyyatın real sektoruna dəstək verməlidir. Bank sektorundan heç bir sürpriz olmamalıdır. Bu il onların fəaliyyətinə, kreditlərin verilməsinə çox güclü nəzarət olmalıdır. O cümlədən, şübhəli kreditlərin verilməsi ilə bağlı mexanizm olmalıdır ki, biz artıq hadisə baş verəndən sonra yox, bəri başdan bunun qarşısını ala bilək”.
Biznes sektorunun inkişafı və ümumən iqtisadi inkişafa aparan yolda ən önəmli məsələlərdən hesab olunan maliyyə resurslarına asan çıxışın təmin olunmasıdır. Bu istiqamətdə də artı cari ildə müvafiq addımların atılması gözlənir.
Ramil QULİYEV
