Kommersiya bankları kredit faizlərini aşağı salmaq istəmir. Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti uçot dərəcəsinin 25 baza punktu azaldılaraq 7.75%-dən 7.5%-ə endirilməsi haqda qərar qəbul edib. Bankdan verilən məlumata görə, faiz dəhlizinin yuxarı və aşağı hədləri uçot dərəcəsinə ±1.75%-lik diapazonda müəyyənləşdirilib (9.25% və 5.75%). İdarə Heyətinin pul siyasətinə dair son toplantısından keçən dövrdə illik inflyasiya proqnozlaşdırılan trayektoriyadan kənara çıxmayıb və hədəf diapazonunun mərkəzindən aşağıda qalıb.
Kreditlərin illik faiz dərəcələrinin yüksək olması məsələsi dövri olaraq zaman-zaman gündəmə gəlir. Hər dəfə sözügedən problem qaldırılanda qarşılıqlı günahlandırma prosesi başlayır. Ancaq bütün hallarda məsələ həllini tapmamış gündəmdən çıxır. Məsələn, kredit götürənlər, o cümlədən sahibkarlar daim faiz dərəcələrinin yüksək olmasından şikayətlənirlər. Kredit verən təşkilatlar isə bu fikri bölüşməsələr də, hərdən yüksək faiz fonunda qazanclarının az olduğunu önə çəkərək səbəbi başqa yerdə axtarmağa çalışırlar. Ancaq reallıq ondan ibarətdir ki, kommersiya bankları, faktiki olaraq MB-nin bu yöndə atdığı addımları saya salmır. Hansı ki, 2019-cu ildə uçot dərəcəsi 9,75 faizdən 7.5 faizə endirilib. Bunun nəticəsidir ki, 2019-cu ildə MB 8 dəfə uçot dərəcəsini aşağı endirsə də, bu yöndə heç bir irəliləyiş qeydə alınmayıb. Məlumat üçün qeyd edək ki, uçot dərəcəsi 2019-cu ilin fevral ayında 9,25%-ə, mart ayında 9%-ə, aprel ayında 8,75%-ə, İyun ayında isə 8,5%-ə, sentyabrda 8%-ə, oktyabrda 8%-dən 7,75%-ə, ən nəhayət dünən 7,75%-dən 7,5%-ə endirildi. Uçot dərəcəsinin aşağı salınması ilə bağlı MB-nin atdığı addımlara baxmayaraq, kommersiya banklarının kredit faizlərinin aşağı düşməsi ilə bağlı hər hansı səy, demək olar, göstərmirlər. Bir məqamı da qeyd edək ki, 2017-ci ildə Mərkəzi Bankın uçot dərəcəsi 15% səviyyəsində idi. Təkcə 2018-ci ildə MB 4 dəfə uçot dərəcəsini aşağı salıb. Ondan sonra da, qeyd olunduğu kimi, 2019-cu ildə sözügedən proses davam etdirildi. Ən başlıcası, bu ilin fevralında Prezident İlham Əliyevin qərarı ilə fiziki şəxslərin problemli kreditləri dövlət vəsaiti hesabına ödənildi. Bu ilin aprelində MB sədri Elmən Rüstəmov mediyaya açıqlamasında bildirmişdi ki, Mərkəzi Bankın müəyyən etdiyi uçot dərəcəsi ölkədə olan bütün (həm əmanətlər üzrə, həm də kreditlər üzrə) faiz göstəricilərinə təsir edəcək: “Yeni büdcə qaydalarına keçid bizə imkan verir ki, Mərkəzi Bankın qəbul etdiyi uçot dərəcəsinin faizi ölkədə kredit və əmanət faizlərinə təsir etsin”. Bütün bunlardan sonra güman edilirdi ki, bankların təklif etdiyi həm biznes, həm istehlak kreditlərinin faizləri aşağı düşəcək. Ancaq bunların heç biri baş vermədi. Bu o deməkdir ki, MB nisbətən daha yumşaq pul siyasəti həyata keçirsə də, kommersiya bankları bütün bunları nəzərə almır. Bu sahədə gedən proseslər onu göstərir ki, əslində, kreditlərin faizlərinin aşağı düşməsi üçün yetərli iqtisadi və maliyyə zəmini var. Milli valyutanın mübadilə məzənnəsi uzun müddətdir sabitdir və bunun qarşıdakı illərdə də davam edəcəyi gözlənilir. Bankların ucuz kredit resurslarına çıxış imkanları əvvəlki illərlə müqayisədə xeyli yaxşılaşıb. Bütün bunlara rəğmən, banklar kredit faizlərini niyə ucuzlaşdırmır? Hazırda Azərbaycanda kommersiya banklarının depozit portfeli ilə, kredit portfeli arasında faizlər baxımından kəskin fərq var. Bunun başlıca səbəbi bankların əvvəlki kimi daha çox gəlir əldə etmək hərisliyidir. Təəssüflər olsun ki, qısa müddətə daha çox gəlir əldə etmək prinsipi banklar üçün prioritet olaraq qalır. O üzdən, banklar məqsədyönlü şəkildə kredit faizlərini aşağı salmır. Baxmayaraq ki, bankların mövcud kredit siyasəti və bu zaman müəyyən edilən fiazlərin, əslində heç bir iqtisadi əsası yoxdur. Belə görünür ki, yaxın perspektivdə də banklar kredit faizlərini aşağı salmayacaq.
Vidadi ORDAHALLI
.jpg)
.jpg)
