Aparılan hesablamalar göstərir ki, qarşıdakı üç il ərzində dünyada nağdsız əməliyyatların həcmi 1 trilyon dolları keçəcək. "Business Insider Intelligence" nəşrinin mütəxəssislərinin ikrincə, bu, mobil və rəqəmsal texnalogiyaların inkişafı sayəsində mümkün olacaq. Nağdsız əməliyyatlara ən böyük meylin Asiya-Sakit Ökean ölkələrində, o cümlədən Çin və Hindistanda baş verəcəyi gözlənilir.
Xatırladaq ki, Azərbaycanda da bu məsələ xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Ölkədə nağdsız əməliyyatların miqyasının genişləndirilməsi istiqamətində müvafiq addımlar atılır. Belə vəziyyət artıq vergi toplamalarına da təsirini göstərir. Çünki əməliyyat nağdsız aparıldığı zaman dövriyyəni daha asan izləmək olur. Artıq görülən işlərin nəticəsidir ki, cari ilin ilk 11 ayında vergi və gömrük xəttilə büdcəyə nəzərdə tutulduğundan əlavə 1 miylard manata yaxın vəsait toplanıb. Burada maliyyə əməliyyatlarının nağdsız şəkildə aparılması da öz sözünü deyir. Amma nağdsız əməliyyatlarla bağlı prolemlərin olması da faktdır. Söhbət hələ də nağd əməliyyatların miqdarının böyük olaraq qalmasından gedir. Cari ilin ötən dövürün təhlili göstərir ki, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən nağdlaşdırılan vəsaitin məbləği artıq 3 milyard manata çatır. İndiki tendensiya davam etsə, gələn il üçün bu göstərici 3,6 milyard manat təşkil edəcək.
Deməli, nağd əməliyyatların miqdarının məhdudlaşdırılmasına hələ də ciddi ehtiyac var. Araşdırmalar göstərir ki, nağd əməliyyatların miqdarının geniş olmasına ticarət və satış obyektlərində pos-terminlların azlığı, bir çoxlarında isə yoxluğu da ciddi şəkildə təsir göstərir. Buna qarşı məhz gələn ildən ciddi addımlar atılması nəzərdə tutulur. İqtisadiyyat Nazirliyinin vergi siyasəti baş idarəsinin rəisi Samirə Musayeva qeyd edir ki, elə Vergi Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklərdə pos-terminalların quraşdırılması məcburi olan obyektlərdə onların quraşdırılmasından və nağdsız ödənişlərin qəbul olunmasından imtina hallarına görə maliyyə sanksiyalarının tətbiqi yer alıb: "Bu hal ilk dəfə baş verdikdə 1000 manat, ikinci dəfə olsa 3000 manat, üçüncü və növbəti ildə isə 6000 manat maliyyə sanksiyası tətbiq olunacaq". Bundan başqa, dəyişikliklərə əsasən, ƏDV ödəyicilərinin bank hesabları üzrə aparılmış əməliyyatları barədə məlumatların elektron formada banklar tərəfindən aylıq olaraq vergi orqanlarına təqdim edilməsi nəzərdə tutulur. Ekspertlər bildirir ki, pos-terminlların sayı artsa, ondan istifadə məcburi hal alsa, ölkədə nağdsız əməliyyatların miqdarı da xeyli çoxalacaq. Bu, həm də daha çox vergi daxilolmaları deməkdir. Elə İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri Ruslan Atakişiyev də məsələyə bu prizmadan yanaşır. O bildirir ki, artıq iri supermarketlərdə pos-terminallar var: "Bu məsələ əsasən indiyədək pos-terminallar quraşdırılmayan ictimai iaşə və ticarət mərkəzlərinə aiddir. İri ictimai iaşə və iri ticarət mərkəzlərinə bununla bağlı baxış keçiriləcək. Amma xırda obyektlər bəzi hallarda bunu quraşdırmaqdan boyun qaçırır. Çünki pos-terminalların quraşdırılması pulsuz olsa da, xidmət haqqına görə banklar minimum 50 manat tələb edirlər. Xırda obyektlərdə əməliyyatlar az olduğuna görə onlar pos-terminal quraşdırmaqda maraqlı olmur. Pos-terminalların quraşdırılması pulsuzdur, banklar bu aparatı pulsuz verir, amma xidmət haqqına görə hər ay minimum 50 manat pul istəyirlər. Digər tərəfdən, bu aparatlar bahalıdır, bank da öz pulunu çıxarmaq istəyir. Dövlət bu məsələdə dəstək verə bilər ki, banklar xırda obyektlərə bu istiqamətdə güzəşt etsinlər. İnsanların hamısı kartla ödəniş etməyə meylli olsa, bu problem həll ola bilər". Ekspertin fikrincə, pos-terminalların quraşdırılması ilə bağlı məcburiyyət məsələsi genişlənərsə, artıq onu tətbiq edən ticarət mərkəzi, ictimai iaşə mərkəzi özü maraqlı olacaq ki, alıcıdan pulu nağd şəkildə yox, nağdsız qəbul etsin: "Bu zaman həmin obyektlər kartla ödənişlərin qəbulunda güzəştlər, endirimlər paketi təqdim edəcəklər ki, alıcılar kartlardan daha çox istifadə etsinlər. Digər tərəfdən, pos-terminalların quraşdırılmasından yayınma halları həmin müəssisələrə sanksiyalar tətbiq etməyə gətirib çıxara bilər". Ekspert bildirir ki, regionlarda işləməyənlərin əksəriyyəti kartlardan istifadə etmir: "Pensiyaların verilmə vaxtı bankomatların qabağında uzun növbələr yaranır. Bu onu göstərir ki, karta pul oturan kimi onu çıxardırlar. Maariflənmə də aparılmalıdır ki, onlar alış-verişləri kartla etsinlər. Bu məsələlər kompleks şəkildə həll edilməli, stimullaşdırıcı metodlar olmalı, cəmiyyət maariflənməlidir. Burada cəmiyyətin bütün təbəqələri nəzərə alınmalıdır". Hər halda məsələyə, lazım gələrsə, inzibati müdaxilə vacib sayılır. Çünki bu, nəticə etibarilə ölkədə iqtisadi şəffaflıq dərəcəsini yüksəldir. Dövlət özü də elə bunda maraqlıdır.
Digər tərəfdən vergi, rüsum, icarə haqqı və digər büdcə ödənişlərinin, həmçinin kommunal, rabitə və digər kütləvi xidmətlər üzrə ödənişlərin mərkəzləşdirilmiş qaydada toplanması məqsədilə Mərkəzi Bank tərəfindən yaradılmış “Hökumət Ödəniş Portalı” da indi prosesdə vacib rol oynayır. Onun infrastruktur imkanlarının inkişaf etdirilməsi ölkədə nağdsız ödənişlərin genişləndirilməsinə əlavə imkanlar yaradır. Belə ki, artıq bundan istifadə etməklə regionlarda, kənd yerlərində belə nağdsız ödənişlər həyata keçirmək mümkündür. Sadəcə, indi insanların daha çox nağdsız ödənişlərdən istifadəsini təmin etmək üçün müvafiq addımların atılmasına ehtiyac var.
Nahid SALAYEV
.jpg)
.jpg)
