Ruslan Atakişiyev: “İstehlak kreditlərini əhalinin vaxtında qaytarması amili olduğu halda, biznes kreditlərində bu olmur”
Bu gün bankların təklif etdiyi kreditlərin təxminən yarısı istehlak kreditləridir. 13,8 milyard manat kredit portfelində hər yüz manat kreditin əlli manatı istehlakçı üçün verilir. İstehsal üçün verilən kreditlərin həcmi ümumi kredit portfelinin cəmi 9 faizini təşkil edir.
Açıqlanan statistik rəqəmlərə əsasən, 2019-cu ilin 9 ayı ərzində 3,1 milyard manat istehlak bazarına, 3,9 milyard manat isə biznesə kredit verilib.
Bunlar göstərir ki, banklarda istehlak kreditləşməsi davam edir. Real sektora yönəldilən kreditlərin həcmi isə yenə də aşağı olaraq qalır. Baxmayaraq ki, ölkə başçısı dəfələrlə öz çıxışında bankların real sektora kredit ayırmasının vacibliyi haqqında fikir bildirib.
Sonuncu dəfə Prezident İlham Əliyev oktyabrın 15-də keçirdiyi iqtisadi müşavirədə də bankların real sektora kredit ayırmasının əhəmiyyəti haqqında çıxış etmişdi: “Azərbaycanın bank sektoru iqtisadiyyatın real sektorunun artımına o qədər də kömək göstərmir və son illər yenə də istehlak kreditlərinin məbləği artır. Mən əvvəlki illərdə bunu demişəm ki, bizim portfelimizdə istehlak kreditləri üstünlük təşkil edir və bank sektorunun böhranının səbəblərindən biri də məhz o idi. İndi də mənə məlumat verilir ki, yenə də bu meyllər artır, iqtisadiyyatın real sektoruna yox, yenə də istehlaka, yəni istehlak mallarının alınmasına kreditlər verilir. Əgər bu davam edərsə, yenə də bir neçə ildən sonra xoşagəlməz problemlərlə üzləşə bilərik”.
Statistik rəqəmlər də kredit sektoruna ayrılan məbləğin heç də ürəkaçan olmadığını bir daha göstərir. Bankların real sektora deyil, istehlak sahəsinə hələ də meyl etməsi bank sektorunu risqlə üz-üzə qoyur.
Prezidentin bankların real sektora kredit ayırması ilə bağlı çağırışından sonra hər kəs gözləyirdi ki, banklar istehlak kreditlərinə az maraq göstərəcək. Bu sahədə qeydə alınan vəziyyət real sektorun xeyrinə dəyişəcək. Ancaq müşahidələr bunun əksini göstərir. Son zamanlar kommersiya banklarının reklam çarxlarında istehlak kreditləri ilə bağlı güzəştli kampaniyalar etdiyinin şahidi oluruq.
Bir sıra banklar nəinki istehlak kreditlərini azaldıb, əksinə, yeni-yeni kampaniyalarla bu sahədə aktivliyi artırıblar. Bu banklar arasında "Unibank”ın, "Bank of Baku”nun, "Beynəlxalq Bank”ın adlarını çəkmək olar.
"Unibank”ın sonuncu kredit kampaniyası Dövlət Bayrağı gününə təsadüf edib. Belə ki, noyabrın 6-dan 8-dək banka müraciət edən hər kəsə 20 min manata qədər faizsiz və kommersiyasız kreditin veriləcəyi "Unibank”ın reklamlarında əksini tapıb. "Bank of Baku” müəllimlər üçün, "Beynəlxalq Bank” isə Konstitusiya Günü ilə əlaqədar olaraq noyabrın 15-dək elan etdiyi kampaniya çərçivəsində müştərilərə 20 min manatadək nağd kredit təklif etdiyini qeyd edir. Eyni zamanda, onu da bildirək ki, adları çəkilən bankların hər birinin kredit kartları ilə bağlı reklamlarına istər TV, istərsə də sosial şəbəkələrdə, onlayn mediada rast gəlmək olar.
- “Son dövrlər dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlərin bir hissəsi ona yönəlib ki, banklar daha çox real sektorla işləsinlər”
İqtisadçı-ekspert Ruslan Atakişiyev bildirdi ki, son dövrlər dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlərin bir hissəsi ona yönəlib ki, banklar daha çox özəl sektor, real sektorla işləsinlər: “Yəni banklar sahibkarlara vəsait versinlər, daha çox qeyri-neft sektoruna investisiya yatırsınlar. Son dövrlər faizlərin aşağı salınması ilə bağlı da banklara təsir göstərilir. Banklar sahibkarlıq subyektlərinə müəyyən qədər vəsait versələr də, daha çox yüksək faizlə kredit verməkdə maraqlıdırlar. Bunun üçün ən yaxşı bazar sırf istehlak kreditləridir”.
Onun sözlərinə görə, son dövrlər istehlak kreditlərinin həcmi ümumi iqtisadiyyata qoyulan kreditlərin həcmi içərisində 40 faizi ötmək üzrədir: “Kənd təsərrüfatına, sənayeyə qoyulan kreditlər müvafiq olaraq 3-5 faiz və 12 faiz arasında dəyişir. Bu da onu göstərir ki, bankların sahibkarlıq subyektlərinə marağı azdır. Banklar daha çox vəsait əldə etmək üçün istehlak kreditləşməsinə yönəlirlər. Burada, ilk növbədə, maliyyə mənbələrinə çıxışı asanlaşdırmaq lazımdır. Bunun üçün də maliyyə alətlərinin sayı çoxalmalıdır. Maliyyə alətlərinin, maliyyə mənbələrinin sayı nə qədər çox olsa, banklar rəqabətin təsiri ilə faizləri aşağı salacaq və real sektorla işləyəcəklər”.
Həmsöhbətimiz onu da vurğuladı ki, istehlak kreditlərini əhalinin vaxtında qaytarması amili olduğu halda, biznes kreditlərində bu olmur. Çünki biznes kreditləri daha çox şirkətlərə, sahibkarlara verilir. Şirkətlərdən də pulu geri almaq çox vaxt problemlər yaşadır: “Bundan başqa, hazırda sahibkarların bizneslərini genişləndirmək üçün bir o qədər də imkanı yoxdur. Banklar da kapitalını biznesə yatırmaq istəmir. Çünki biznesin uğursuz olma ehtimalı gözlənir. Bu baxımdan istehlak kreditlərinin risqi çox azdır. Eyni zamanda, istehlak kreditlərinin faizi biznes kreditlərinin faizi ilə nisbətdə daha çoxdur. İstehlak kreditlərinə tətbiq edilən faiz nisbətini biznes kreditlərinə tətbiq etsək, səmərəsiz nəticə verə bilər. Digər tərəfdən, biznes kreditləri daha çox maliyyə tələb edir. Biznes kreditləri üçün minimal kredit 10000, 100000, hətta milyonlarla vəsaitə qədər ola bilər. Bankın da əlində bu qədər maliyyə olmaya bilər. İstehlak kreditlərində isə minimal kredit bir neçə mindən bir neçə on min təşkil edə bilər. Buna görə də banklar istehlak kreditləri verməkdə daha maraqlıdır”.
Günel CƏLİLOVA
