Bitkiçiliyə subsidiya milyonlarla artır, məhsuldarlıq düşür - aqrar sektorumuz niyə bu gündədir...

Ötən ilin dövlət büdcəsindən 1 milyard 402 milyon manat subsidiya ayrılıb. Bu vəsaitlər toplamda 95 istiqaməti əhatə edib. 2022-ci ildə dövlət büdcəsi xərclərinin 4.4 faizi məhz subsidiyalardır. Subsidiya deyərkən, dövlət büdcəsindən ayrılan qarşılıqsız maliyyə vəsaiti nəzərdə tutulur. 2021-ci illə müqayisədə büdcədən ayrılan subsidiyaların həcmi 1.2 faiz çox olub.

Hesablama Palatasının rəyindən məlum olur ki, 2019-cu ildə bitkiçilik sahəsinin subsidiyalaşdırılmasına 178 milyon manat ayrılmışdısa, 2020-ci ildə bu rəqəm 233 milyon manata, 2021-ci ildə isə 259 milyon manata yüksəlib. Subsidiya üçün ayrılan vəsait iki il içində 45 faiz artsa da, subsidiyalaşdırılan sahələrin həcmi cəmi 7 faiz artıb. Üstəlik, bu artım kənd təsərrüfatı üçün strateji sayılan sahələrlə bağlı deyil. Yeni subsidiya mexanizminin tətbiqindən sonrakı iki il ərzində ölkədə istifadəsiz qalan kənd təsərrüfatı torpaqlarının da həcmi artıb. 2019-cu ildə 366 min hektar yararlı torpaq sahəsindən istifadə edilmirdisə, bu rəqəm 2020-ci ildə 476 min hektara, 2021-ci ildə isə 436 min hektara yüksəlib.

Maraqlıdır, subsidiyalar ilbəil artdığı halda məhsuldarlıq niyə azalır, istifadəsiz qalan kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahələri niyə artır?

• “Problem ondadır ki, bir çox fermerlər bunu əldə aedə bilmirlər və müraciət etsələr də, bir sıra süni problemlərlə üzləşirlər”

Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisad üzrə fəlsəfə Firdovsi Şahbazov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında subsidiyaların səmərə verməməsini bir sıra obyektiv və subyektiv amillərlə əlaqələndirdi: “2020-ci ildən bəri Azərbaycanda yeni subsidiya mexanizmi işə salınıb. Yeni mexanizmi tətbiq edərkən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bildirmişdi ki, fermerlərin subsidiyalara əlçatanlığı daha da yaxşılaşacaq və zaman itkisinin qarşısı alınacaq. Yəni, fermerlər mobil telefon, planşet, yaxud kompüterdən yararlanaraq subsidiya almaqdan ötrü müraciət edə biləcəklər. Yeni qaydalara görə, fermerlər bank kartlarına köçürülən subsidiyaların yalnız 25 faizini nağdlaşdıra bilir. Yerdə qalan vəsait gübrə, pestisid, toxum və ya ting alınarkən hesabdan-hesaba köçürülür. Ancaq subsidiyaların verilməsi reallıqda heç də deyildiyi kimi ədalətli olmadı. Problem ondadır ki, subsidiyaları bir çox fermerlər əldə edə bilmirlər. Müraciət etsələr də bir sıra süni problemlərlə üzləşirlər. Hansı fermer himayə olunursa, subsidiya onlara verilir. Bununla yanaşı, məlumatlar var ki, subsidiya alan bəzi fermerlər həmin vəsaiti təyinatı üzrə xərcləmirlər. Dünyanın əksər ölkələrində, o cümlədən inkişaf etmiş ölkələrdə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan fermerlərə subsidiyalar verilir. Məqsəd aqrar sektorun rentabelliyini təmin etməkdir. Ancaq bizdə problem ondadır ki, subsidiyalaşma düzgün tənzimlənmir. Bu səbəbdən həm məhsul istehsalı azalır, həm də əkinə yararlı sahələr azalır. Başqa bir tərəfdən, şoranlaşmış ərazilər artır. Düzgün aqrotexniki qulluq olmadığı üçün ərazilər şoranlaşır. Bir sıra fermerlərin su təminatı problemi var. Xüsusən də Mərkəzi Aran rayonlarında su ədalətli bölünmür və zaman-zaman bu, fermerlərin narazılığına səbəb olur. Digər tərəfdən, Azərbaycanda məhsuldarlıq çox aşağıdır. Əkin sahələrimiz kiçikdir, yararlı sahələr azdır. Ona görə də, az olan sahələrdən keyfiyyətli məhsul almaq üçün məhsuldarlığın yüksəldilməsi yolları axtarılmalıdır. Yeni texnologiya, müasir qaydalara uyğun gübrələmə sistemi həyata keçirilməlidir”.

Vidadi ORDAHALLI