İqtisadi inkişafın əsas elementlərindən biri də ölkədə sahibkarlıq üçün əlverişli mühit yaradılmasıdır. Çünki iqtisadiyyatın tərəqqisi üçün rəqabət mühiti və şaxəli şəkildə inkişaf olmalıdır. Hər bir ölkənin iqtisadi tərəqqisində onun azad biznes və sahibkarlıq mühitinin vəziyyəti vacib rol oynayır.
Bazar iqtisadiyyatının əsas prinsiplərindən olan azad biznes və özəl sektora dövlət dəstəyi faktorları ümumi inkişafın göstəricisinə çevrilir. Dövlətin təmin etdiyi azad bazar institutu ölkədə sahibkarlığın inkişafını stimullaşdırır, ona geniş meydan verir. Eyni zamanda , ölkədəki xarici sərmayəçilərə yaradılan mühitin şəffaflıq dərəcəsi iqtisadiyyatın inkişafının əsas göstəricilərindən biri hesab olunur. Bu mənada bazar iqtisadiyyatını əsas istiqamət seçən Azərbaycan hökümətinin biznes mühiti ilə bağlı həyata keçirdiyi tədbirlər böyük əhəmiyyət daşıyır.
- Azərbaycanda lisenziyaların sayı sektorlar üzrə birləşdirilməlidir
Müasir dünyada bazar iqtisadiyyatını azad sahibkarlıq fəaliyyəti və liberal iqtisadiyyat olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Azərbaycanın sürətli sosial-iqtisadi inkişafının təminatı özəl sektorun , kiçik və orta sahibkarlığın inkişafından asılı olduğu üçün respublikamızda sahibkarlığın inkişafı prioritet istiqamətlərdən biridir və özəl sektor ölkə iqtisadiyyatının inkişafında və qeyri-neft sektorunun şaxələnməsində xüsusi rol oynayır.
Son illər Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığa dövlət dəstəyi nəzərəçarpan dərəcədə artmaqdadır. Bununla belə müəyyən səbəblərdən azad sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı problemlər qalmaqdadır.
Bəzi ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycanda sahibkarların hüquqlarının qorunması ilə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi vacibdir.
Məsələn, Rəqabət Məcəlləsinin qəbuluna ehtiyac var. Azərbaycanda Rəqabət Məcəlləsi layihəsi xeyli müddətdir ki, müzakirə olunur, amma bu günədək bu məcəllənin qəbulu həyata keçirilməyib. Rəqabət Məcəlləsinin qəbulu ona görə vacibdir ki, məhz bu Məcəllə biznes sektorunda rəqabətin müdafiəsini həyata keçirəcək. Bəzi ölkələrdə Rəqabət Məcəlləsi ilə yanaşı, eyni zamanda Rəqabətin Müdafiəsi Agentliyi var. Bu agentlik istehlak bazarında, ölkə iqtisadiyyatında rəqabətin müdafiə olunmasını həyata keçirir. Azərbaycanda da eyni sistemin tətbiq edilməsinə ehtiyac var. Təbii ki, Rəqabət Məcəlləsinin qəbulu olduqca əhəmiyyətlidir. Nəzərə alsaq ki, bir sıra sektorlarda həm təbii, həm süni inhisarlar var, ona görə də Rəqabət Məcəlləsinin qəbuluna ehtiyac var. İkincisi, bir sıra qanunvericilik aktlarının təkmilləşdirilməsi vacibdir. Azərbaycanda lisenziyaların sayının azaldılmasına ehtiyac var. Azərbaycanda lisenziyaların sayı sektorlar üzrə birləşdirilməlidir. O baxımdan təbii ki, birmənalı şəkildə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, sahibkarlıq fəaliyyətini stimullaşdıran, bürokratik əngəllərin azaldılması, sahibkarlıq fəaliyyətinə müdaxilələrin azaldılması, inhisarçılığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsini nəzərdə tutan qanunvericilik aktlarının qəbulu və bu boşluqların aradan qadırılmasına ehtiyac var. Bu təkmilləşmə birmənalı şəkildə sahibkarlıq fəaliyyətinin müdafiəsini nəzərdə tutmalıdır.
- Kredit resurslarının bütün sahibkarlar üçün eyni dərəcədə əlçatan olmaması...
İqtisadçı Günay Hüseynova qəzetimizə bildirdi ki, Azərbaycanda sahibkarlığın, o cümlədən kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı istiqamətində xeyli iş görülüb: “Bununla belə, hələlik Azərbaycanda istehsal olunan məhsulda kiçik biznesin xüsusi çəkisi, eləcə də qabaqcıl texnika və texnologiyanın istehsala tətbiqi və sair bu cür mühüm göstəricilər üzrə kiçik və orta sahibkarlığın payı sosial-iqtisadi tərəqqiyə güclü təkan vermək səviyyəsinə çatmayıb. Aparılan sosioloji tədqiqatların nəticələri göstərir ki, məmur müdaxilələri, sağlam rəqabət mühitinin yetərli səviyyədə olmaması, kredit resurslarının bütün sahibkarlar üçün eyni dərəcədə əlçatan olmaması, vergi yükünün ağırlığı, hüquqi-normativ baza sahəsindəki çatışmazlıqlar sahibkarlığın inkişafına mane olan amillər arasında daha ciddi xarakter daşıyır”.
- Sahibkarlar üçün kredit şərtləri yumşaldılmalı, faiz dərəcələrinin ədalətliliyi təmin edilməlidir
İqtisadçının sözlərinə görə, sahibkarlığın dövlət tərəfindən dəstəklənməsinin hüquqi normativ bazasının ayrı-ayrı elementləri daim təzələnsə də, hazırda fəaliyyət göstərən normativ hüquqi baza bütövlükdə götürüldükdə sahibkarlığın qarşısında duran problemlərin həllinin sürətləndirilməsi üçün bir sıra məqamlarına görə yetərli deyil.
Hazırda Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı üzrə orta qanunvericilik bazası formalaşıb və onun təkmilləşdirilməsi istiqamətində sistemli olmasa da, müəyyən iş gedir. Azərbaycanda bu sahədə əsas problem hüquqi normativ aktın olmaması yox, mövcud qanunların tam gücü ilə səmərəli işləməməsidir:
“Bu ciddi problemi həll etməkdən ötrü ölkədə iqtisadi və hüquqi islahatlar dərinləşdirilməlidir, hökumət strukturlarının fəaliyyətinin səmərəliliyi və şəffaflığı artırılmalıdır, koordinasiyası gücləndirilməlidir. Bundan başqa hüququn aliliyinin təmin edilməsinə yönəldilən səylər artırılmalı, müstəqil məhkəmə sisteminin formalaşması istiqamətində işlər intensivləşdirilməlidir. Hesab edirəm ki, sahibkarlığın inkişafı və dəstəklənməsinə dair yeni qanunların qəbul edilməsi, köhnə qanunların təkmilləşdirilməsi, qanunlardakı boşluqların, eləcə də hüquqi normativ aktlar arasında ziddiyyətlərin aradan qaldırılması istiqamətində sistemli iş aparılmalıdır. Normativ hüquqi aktların sui istifadəsi, maraqların konflikti məsələlərinə diqqət artırılmalı, qanunlar qəbul edilməzdən əvvəl ictimai müzakirədən keçirilməsi praktikası genişləndirilməlidir. Sahibkarlar üçün kredtlərin şərtlərinin yumşaldılmsı, faiz dərəcələrinin ədalətliliyinin təmin edilməsi istiqamətlərdə təsirli tədbirlər görülməlidir”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
