Qlobal aclıq təhlükəsi artır, Azərbaycan diqqəti daxili imkanlara yönəldir...
Dünya iqtisadiyyatında böhran təhlükəsi artmaqda davam edir və cari ilin sonuna doğru bəzi ölkələrin tənəzzül yaşaması istisnalıq təşkil etmir. Bura inkişaf etmiş iqtisadiyyata malik ölkələr də aid olunur. Məsələn, avrozonada tənəzzül risqi 2020-ci ilin noyabrından bəri ən yüksək həddə çatıb. Burada kəskinləşən enerji problemləri onsuz da rekord səviyyədə yüksək inflyasiyanı daha da sürətləndirir.
“Bloomberg” agentliyinə bu barədə danışan iqtisadçılar növbəti iki rübdə iqtisadi azalma olacağı barədə ehtimalların 60 faizə çatdığını bildiriblər. Əvvəlki sorğu dövründə bu gözlənti 45 faiz idi. Rusiyadan təbii qaz nəqlinin dayandırılmasının avro bölgəsinin ən böyük iqtisadiyyatı olan Almaniyaya təsir edəcəyi və Almaniya iqtisadiyyatındakı artımın bu rübdən etibarən dayanacağı gözlənilir.
Yaşayış xərclərinin artması regional şirkətlərə və ev təsərrüfatlarına mənfi təsir göstərir. Rusiyanın enerji satışını dayandırmaqla hədələmələri də ilin qalan hissəsi üçün narahatlıq doğurur. Bundan əlavə, bölgədəki quraqlıq səbəbindən tədarük çatışmazlığı daha da pisləşir. Ümumiyyətlə, iqlim faktoru Avropada ərzaq istehsalına mənfi rakursda çox ciddi təsir edib. Dünyanı ağuşuna alan daşğınlar, şaxtalı hava, ardınca da gələn quraqlıqlar məhsuldarlığı əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salıb. Avropa bu fonda iqlim böhranın bir addımlığındadır. Belə ki, burada son 500 ilin ən pis quraqlığı yaşanır. Avropanın ikinci ən iri meyvə və tərəvəz ixracatçısı olan Niderlandda ötən ayın ortalarında su defisitinin ola biləcəyini xarakterizə edən birinci səviyyəli təhlükə elan edilib. Hazırda təhlükə ikinci səviyyəyə kimi qalxıb. Bu isə artıq su çatışmazlığı ilə bağlı problemlərin başladığı anlamına gəlir. Analoji vəziyyət İtaliya, Fransa, İspaniya, Portuqaliya və Yunanıstanda da yaşanmaqdadır. Latın Amerikası, Afrika, Asiyanın bir çox ölkələrində də böhran, bu müstəvidə ərzaq çatışmazlığı probleminin yaşanması qaçılmaz sayılır. Baş verənlər Azərbaycanda da diqqətlə izlənir. Bu qəbildən olan problemlərin həlli məqsədilə Azərbaycan ilk növbədə daxili istehsaı artırmağa xüsusi diqqət edir. Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev İsmayıllı rayonunun Basqal qəsəbəsində Azərbaycan Televiziyasına verdiyi müsahibəsində ölkəmizin ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərinə dair mühüm məqamlara toxunub. Onun dediklərindən bəlli olur ki, Azərbaycan özünü ət məhsulları ilə 90 faiz, quş əti ilə 80 faiz, süd, süd məhsulları ilə 85 faiz səviyyəsində təmin edir. Növbəti 3-5 il ərzində bu, yüz faiz səviyyəsinə çatacaq. Ancaq təəssüf ki, ölkəmiz özünü taxılla hələ uzun illər tam təmin edə bilməyəcək. Lakin bu sahədə işləri sürətləndirmək və stimullaşdırmaq məqsədilə artıq xüsusi proqram işlənib hazırlanıb, yeni növ subsidiyaların tətbiq edilməsinə start verilib. Təqribən 3-4 il ərzində ölkəmizin özünü ərzaqlıq buğda ilə 80 faiz səviyyəsində təmin etməsi hədəflənir ki, bu da böyük nəticə olacaq. Müsahibəsində dövlət başçısı bildirdi ki, ölkəmizi bütün problemlərdən tam sığortalamaq üçün praktiki işlər aparılır və aparılacaq. Növbəti illərdə həm bu gün mövcud olan əkin sahələrində daha bol məhsul götürmək üçün suvarma layihələri, düzgün aqrotexniki tədbirlərin görülməsi və digər tədbirlər, subsidiyalar nəticəsində məhsuldarlıq böyük dərəcədə artırılacaq. Azad edilmiş torpaqlarda da artıq əkin-biçin işləri aparılır. Gələcəkdə Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda yetişdiriləcək məhsullar, o cümlədən ərzaq təhlükəsizliyimizin tam təmin edilməsində mühüm rol oynayacaq. Ərzaq təhlükəsizliyi mövzusunda danışarkən prezident İlham Əliyev bildirdi ki, azad edilmiş ərazilərdə həm kənd təsərrüfatı, həm maldarlıq, həm də bitkiçilik üçün çox münbit iqlim və təbii şərait var. Maksimum dərəcədə bundan səmərəli şəkildə istifadə olunmalıdır.
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktorunun müavini Ramil Hüseyn də bildirir ki, ölkəmizdə kənd təsərrüfatında məhsul istehsalının artmasına yönələn tədbirlərin həyata keçirilməsi qarşıdakı illərdə ərzaq təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə xidmət edəcək: “Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda işğaldan azad edilən torpaqların əkin dövriyyəsinə cəlb edilməsi ərzaq təhlükəsizliyimizin təmin edilməsinə böyük töhfə verəcək və özünütəminetmə səviyyəsini də yaxşılaşdıracaq. Ölkəmizdə kartof, meyvə, tərəvəz və s. kimi bir sıra ərzaq məhsulları ilə özünütəminetmə səviyyəsi yüksəkdir. Ancaq ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsi aşağıdır və ərzaqlıq buğda istehsalının artırılması aktuallıq daşıyır. Çünki tarixən xalqımızın istehlakında çörək mühüm yer tutub. Buna görə də ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün mühüm qərarlar qəbul olunub. 2023-cü ildən başlayaraq 5 il müddətində ərzaqlıq buğdaya məhsul subsidiyası tətbiq ediləcək. Artıq Azərbaycan prezidenti bu istiqamətdə yeni hədəfləri də müəyyənləşdirib və belə ki, 3-4 il ərzində ərzaqlıq buğda ilə özünütəminetmə səviyyəsinin 80 faizə çatdırılması istiqamətində iş aparılacaq”. Ramil Hüseyn vurğulayıb ki, beynəlxalq miqyasda ərzaq təhlükəsizliyinin təmini dedikdə fəal və sağlam həyat sürmək üçün ərzağın fiziki, sosial və iqtisadi baxımdan əlçatan olması başa düşülür. Yəni ərzaq təhlükəsizliyi özündə 4 mühüm elementi birləşdirir - ərzağın mövcudluğu, ərzağa çıxış, keyfiyyətli ərzaqdan istifadə və ərzaqla davamlı təminat. Azərbaycanda da davamlı olaraq bu 4 sütun üzrə ərzaq təhlükəsizliyi göstəriciləri yaxşılaşdırılır. Bütün bunlar olduqca mühümdür. Çünki BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının hesabatına əsasən 2022-2023-cü illər ərzində postsovet məkanında ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı vəziyyət gərgin olacaq. İlkin proqnozlara görə, bu il və gələn il dünyada taxıl ehtiyatının həcmi tələbatı ödəmək üçün kifayət olmayacaq. Bu səbəbdən Azərbaycan xaricdən gələn neqativ təsirləri daxili imkanlar hesabına neytrallaşdırır.
Ramil QULİYEV
