Azərbaycan yeni qlobal logistika marşrutunun mərkəzinə çevrilir
Çindən Türkiyəyə Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi) vasitəsilə yükdaşımaların müddəti 12 gündən 10 günə endirilə bilər. Bunu Türkiyənin nəqliyyat və infrastruktur naziri Adil Qaraismayıloğlu ölkəsinin paytaxtı Ankarada keçirilmiş “Beynəlxalq Transxəzər Nəqliyyat Marşrutu” adlı toplantıda bildirib.
Onun sözlərinə görə, müddətin azaldılması hədəf kimi qarşıya qoyulub. Nazir onu da qeyd edib ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi Şimal Dəhlizi ilə yükdaşımaları məhdudlaşdırıb, odur ki, Orta Dəhliz məsafə və müddət baxımından böyük alternativ sayılır: "Anadolunun Qərbindən başlayaraq Şərqə uzanan bu yol ticarətin fərqli qitələrə, hətta dünyaya yayılmasına imkan verir. Çindən Avropaya gedən yük qatarı Orta Dəhlizi və Türkiyəni seçərsə, 12 gün ərzində 10 min kilometr deyil, 7 min kilometr məsafə qət edəcək. Bu da Asiya və Avropa arasında qlobal ticarətdə dəhlizin nə qədər sərfəli və təhlükəsiz olduğunu nümayiş etdirir. Eyni qatar Cənub dəhlizi üzrə göndərilsə, Süveyş kanalı üzərindən gəmi ilə 20 min kilometr yol qət edir. Orta Dəhliz öz imkanları ilə, şübhəsiz ki, region ölkələrinin koordinasiyalı əməkdaşlığı ilə dünya ticarətinin ən mühüm həlqələrindən biri olacaq. Biz Orta Dəhlizi daha da gücləndirəcəyik”. Xatırladaq ki, Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi 2014-cü ilin fevral ayında Azərbaycan, Qazaxıstan və Gürcüstanın müvafiq strukturlarının iştirakı ilə yaradılıb. Sonradan layihəyə Ukrayna, Rumıniya və Polşa qoşulub. Hazırda marşrut Çin-Qazaxıstan sərhədindən başlayır, Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan ərazisindən keçərək Avropaya qədər uzanır. Bütün marşrut boyunca vahid tarif, “vahid pəncərə” prinsipi tətbiq olunur. Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi Assosiasiyasına isə dəmir yolu idarələri, limanlar, gəmiçilik və logistika şirkətləri də daxil olmaqla 8 ölkənin 20 şirkəti daxildir.
“Qazaxıstan Dəmir Yolları” tərəfindən aparılan hesablamalara əsasən, Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi ilə bu il konteyner daşımalarının ötən illə müqayisədə iki dəfə - 50 min konteynədədək artacağı gözlənilir. Proqnoza görə, bu il daşımaların həcmi altı dəfə - 3,2 milyon tona qədər artacaq. Qeyd edək ki, bu ilin yanvar-aprel ayları ərzində Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi marşrutu üzrə yükdaşımaların həcmi 733 min ton, yaxud 5 min vaqon və ya 10 min konteynerindən çox olub. Bütün bunlar Azərbaycan üzərindən yükdaşımaların miqdarının əhəmiyyətli dərəcədə atması ilə müşayiət edilir. Dünya Bankının araşdırmasına əsasən isə, Orta Dəhlziin qlobal logistika marşrutuna çevrilməsi yüklərin daşınması xidmətlərinin ciddi inkişafını və dəhliz boyu yük daşımalarının artırılmasını tələb edir. Qurum qeyd edir ki, konteyner yükləri qlobal ticarətin gələcəyi olduğundan ixtisaslaşmış konteyner gəmilərinə, logistik platformalara, operatorları və nəqliyyat sistemlərini birləşdirən informasiya texnologiyaları alətlərinə, potensialın artırılmasına və ticarətin asanlaşdırılmasına investisiya lazımdır: “Əgər Gürcüstan və Azərbaycan koordinasiya edib, konkret addımlar atsalar, Orta Dəhliz yüksək səmərəlilik səviyyəsinə çata bilər. Dünya Bankı iki ölkənin prioritet sahələrini, o cümlədən gömrük prosesləri, girişin şəffaflığı, ədalətli rəqabəti, birgə müəssisənin işə salınması və düzgün qurulması, blok qatarların təşkili və intermodal infrastrukturun optimallaşdırılması da daxil olmaqla, iki ölkənin prioritet sahələrini vurğulayan Strategiya və Fəaliyyət Planı hazırlayıb. Bu, ilk növbədə Transqafqaz Nəqliyyat Dəhlizinin (TRACECA) yüksək səmərəlilik səviyyəsinə çatmasını nəzərdə tutur. TRACECA geniş istifadə olunan termin sayılmasa da, o, Bakı limanı ilə Gürcüstanın Poti və Batumi limanları ilə Qara dəniz limanları arasında Orta Dəhliz hissəsinə aiddir. Beləliklə, Transqafqaz Nəqliyyat Dəhlizi Orta Dəhlizin qərb hissəsi və ya daha çox Azərbaycan, Gürcüstan və Qara dənizdən keçən Orta Dəhlizin seqmentidir. TRACECA marşrutu Orta Dəhlizin səmərəli və dinamik inkişafında ən vacib olmasa da, mühüm rol oynaya bilər. Bununla belə, əlavə təkmilləşdirmələr iki ölkəyə ümumi marşrutun inkişafına kömək edə bilər. Qısamüddətli perspektivdə Dünya Bankı iki ölkəyə gömrük prosedurlarının, o cümlədən informasiya axınının təkmilləşdirilməsinə və “bir pəncərə” prinsipi əsasında həll yoluna keçməyə diqqət yetirməyi tövsiyə edir. Bundan əlavə, onlar gömrük işçilərinin hazırlanmasına sərmayə qoymalı və onların digər ölkələrlə koordinasiyada işləməsinə şərait yaratmalıdırlar. Uzunmüddətli perspektivdə Azərbaycan və Gürcüstan sərhəddə ləngimələrin qarşısını almaq üçün sadələşdirilmiş prosedurlara və səmərəli açılış vaxtlarına malik vahid gömrük zonasının inkişafına diqqət yetirməlidir. Bundan əlavə, iki ölkə gömrük postlarının artıq istifadə olunmayacağı, qatarların sərbəst və dayanacaqsız keçə biləcəyi “yaşıl dəhliz” yaratmağa təşviq edilir”.
Qeyd edilir ki, Rusiya-Ukrayna münaqişəsindən sonra Orta Dəhliz marşrutu böyük diqqət çəkib. Getdikcə daha çox şirkət Rusiya ərazisindən tranzitdən yayınmağa üstünlük verir, çünki ya marşrutu təhlükəli hesab edirlər, ya da Rusiya hökumətinin qəbul etdiyi qərarları bəyənmirlər. Bununla belə, Çin və Avropa arasındakı dəmir yolu dəhlizi ilə yükdaşımalara daha çox Rusiya ərazisindən tranzit daxildir. Hazırda Rusiya dəmir yolları ilə əlaqələrin olmamasını istəyənlər üçün ən yaxşı variant olaraq Orta Dəhliz təklif edilir.
Ramil QULİYEV
