Pakistan və Hindistan şirkətləri Azərbaycana axışır…
Aparılan hesablamalar göstərir ki, 2021-ci il sentyabrın 1-nə qədər Azərbaycanda ümumilikdə 16 min 382 xarici investisiyalı şirkət yaradılıb. Dövlət Vergi Xidmətindən bildirilib ki, bunlardan 10 min 982-nin fəaliyyəti aktivdir, 4525-nin fəaliyyəti dayandırılıb, 875-i isə ləğv edilib.
Avqust ayında dövlət qeydiyyatına alınmış xarici investisiyalı kommersiya hüquqi şəxslərin 35,8 faizi Türkiyə, 11,6 faizi Gürcüstan, 10,5 faizi İran, 9,5 faizi Rusiya, 5,3 faizi Pakistan və 4,2 faizi Hindistan investisiyalı hüquqi şəxslərdir. Ümumiyyətlə, son dövrlərdə Pakistan və Hindistan şirkətlərinin Azərbaycanda aktivləşməsi müşahidə olunur. Onların sayı digərləri ilə müqayisədə daha sürətlə artır.
Azərbaycan üçün hər iki ölkə ilə iqtisadi, ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Məlumdur ki, Azərbaycanla Pakistan arasında siyasi səviyyədə mükəmməl əlaqələr qurulub. Lakin ticarət və iqtisadi əlaqələr mövcud olan siyasi əlaqələrlə uyğun gəlmir. Bu səbəbdən hər iki ölkənin iqtisadiyyatı üçün yüksək faydalı nəticələr verəcək ticarət əlaqələrinin inkişafına ciddi ehtiyac var. O da sirr deyil ki, əczaçılıq, kosmetika, cərrahi alətlər, idman malları, elektrik cihazları, tekstil, dəri məhsulları, mebel, qida və meyvə məhsulları, mühəndislik və istehlak malları, düyü də daxil olmaqla bir çox keyfiyyətli Pakistan məhsulları geniş əhatəyə malikdir. Azərbaycan bu məhsulların Pakistandan idxalına maraq göstərə bilər. Pakistan isə enerji təhlükəsizliyi və bir çox sənaye məhsullarına tələbini Azərbaycan hesabına ödəyə bilər. Xatırladaq ki, hələ 2019-cu ildə Pakistana 100 milyon dollar məbləğində Azərbaycan neftinin tədarükünə dair saziş imzalanıb. Qeyd edək ki, Pakistanda enerji ehtiyatlarının ciddi qıtlığı var və İslamabad digər ölkələrdən neft alır. İndi bu sıraya Azərbaycan da daxildir. Neft alışı ilə bağlı proses hələ 2017-ci ilin fevral ayında Prezident İlham Əliyevin Pakistana səfəri zamanı başlayıb. Qarşıdakı dövrdə isə Azərbaycan tərəfindən Pakistanın enerji sektoruna sərmayələrin yatırılması gözlənir. Pakistan bununla Yaxın Şərq ölkələrindən ifrat enerji asılılığını azaltmağı hədəfləyir. Ölkə Mərkəzi Asiya dövlətlərindən neft və qaz idxalına başlamağa hazırdır. Bunun üçün Mərkəzi Asiya dövlətlərindən neft və qaz Azərbaycan üzərindən keçməklə Pakistana çatdırıla bilər. Indilikdə Azərbaycan Pakistana xam neft, neft məhsulları və mayeləşdirilmiş təbii qaz ixrac etmək üçün bütün imkanlara malikdir və qeyd edilən istiqamətdə artıq müəyyən addımlar da atılıb. SOCAR Pakistanda maye qaz və mayeləşdirilmiş neft qazı terminalının tikilməsində maraqlıdır. Həmçinin SOCAR-la neft-qaz anbarları üzrə birgə müəssisənin yaradılması nəzərdən keçirilir. Pakistan və Azərbaycan arasında neft və qaz hasilatı üzrə sınaqların keçirilməsi üçün laboratoriyanın yaradılması və birgə araşdırmalar aparılması barədə də razılığa gəlinib. Bunlar fonunda qarşıdakı dövr ərzində Azərbaycandan Pakistana neft və neft məhsullarının göndərilməsi istiqamətində əməli addımlar atılması gözlənir. Tərəflər digər istiqamətlərdə də əməkdaşlıq etməyi düşünür. Məsələn, tekstil, kimya və digər məhsulları Pakistan Azərbaycanda istehsal etmək istəyində olduğunu bildirir. Pakistan iqtisadiyyatının ixracında 60%-lik payı məhz tekstil sahəsi tutur. Ölkə bu sahədə təcrübəsini Azərbaycanla da bölüşmək niyyətindədir. Bütün bunlar isə qarışdakı dövr ərzində Azərbaycan və Pakistana kifayət qədər böyük üstünlüklər və daha dərin əməkdaşlıq vəd edir.
Hindistan üçün də Azərbaycan cəlbedici ölkədir. Hindistan şirkətləri indi Azərbaycana daha çox maraq göstərməyə başlayıb. Azərbaycan Hindistanın ixracında ilk onluğa daxildir. Bu ölkənin ixracının 5%-i Azərbaycanın payına düşür. Əczaçılıq, informasiya texnologiyaları və digər sahələrdə əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar mövcuddur. O da məlumdur ki, Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və burada qurduğu nəqliyyat infrastukturu bu gün həm Qərbdə, həm də Asiyada xüsusi diqqətlə izlənir. Belə görünür ki, bu prosesdə indi dünyanın iqtisadi güc mərkəzləri ölkəmizlə işbirlyini genişləndirməyi düşünür. Söhbət burada həm də Hindistandan gedir. Ekspertlər hesab edir ki, atılan addımlar və görülən genişmiqyaslı işlər sayəsində yaxın tezlikdə Azərbaycan dünya üçün daha mühüm nəqliyyat qovşağına çevrilməklə yanaşı, həm də beynəlxalq yükdaşımalardan külli miqdarda gəlir əldə edəcək. Bütün bunlar təsadüfi sayılmır. İlk növbədə o baxımdan ki, Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının tikilib istifadəyə verilməsi və azad iqtisadi zonanın yaradılması Azərbaycanı Mərkəzi Asiyanı Qərblə, o cümlədən Avropa İttifaqı ilə, Cənubi Asiyanı, ilk növbədə də İran və Hindistanı Şimalla birləşdirən nəqliyyat qovşağına çevirib. Bu fonda xüsusi diqqət cəlb edən məqamlar isə “Şimal-Cənub” və “Şərq-Qərb” nəqliyyat dəhlizləridir. Hazırda “Şimal-Cənub” dəhlizinin tam işə düşməsi, demək olar, bütün Avrasiya məkanında böyük səbrsizliklə gözlənilir. “Şimal-Cənub” dəhlizinin tam işə düşməsi üçün Rəşt-Astara dəmir yolunun tikintisinin tam yekunlaşması zərurətdir. Hazırda yolun tikintisi sürətlə həyata keçirilir və bundan sonra Hindistan yüklərinin Azərbaycan üzərindən şimala daşınmasına başlanacaq. Onu da bildirək ki, "Şimal-Cənub" dəhlizi Hindistan və Cənubi-Şərqi Asiya ölkələrindən gələn yüklərin İranın Bəndər-Abbas limanından Azərbaycan üzərindən daşınmasını təmin edəcək. Bu marşrut üzrə ildə 10-15 milyon ton yük daşınması planlaşdırılır və Azərbaycan tranzitdən çox böyük gəlir əldə edə bilər. Bu dəhlizlə Cənub-Şərqi Asiyadan Avropaya yüklərin daşınması 10-15 faiz ucuz başa gələcək. Yüklərin Süveyş kanalı vasitəsilə daşınmasından 800 kilometr daha az məsafə qət ediləcək. Eyni zamanda, daşıma müddəti 20 gün azalacaq. Belə ki, “Şimal-Cənub” dəhlizi Hindistan-İran–Azərbaycan–Rusiya–Skandinaviya və Şimalı Avropa marşrutu üzrə fəaliyyət göstərir. Qeyd edək ki, Hindistanla yanaşı, Sinqapur və Malayziya da “Şimal-Cənub” dəhlizinə maraq göstərir. Bu ölkələrin böyüyən iqtisadiyyatı və Avropa dövlətləri ilə ticarət əlaqələrinin genişlənməsi nəqliyyat probleminin həllini tələb edir. Belə vəziyyətdə "Şimal-Cənub" həmin ölkələr üçün alternativsiz seçim sayılır.
Ramil QULİYEV
