Azad edilmiş ərazilər hesabına Azərbaycan taxıl idxalından asılılığa son qoyacaq
Məlumdur ki, Azərbaycan taxıla, xüsusən də ərzaq buğdasına olan ehtiyacının bir hissəsini idxal hesabına təmin edir. Ölkəmizin taxıl aldığı əsas ölkələrdən biri qismində is’ Rusiya çıxış edir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan indiyə qədər xaricdən taxılı daha çox Rusiyadan alıb. Amma belə görünür ki, Rusiyadan taxıl alınması əvvəlki dövrlə müqayisədə baha başa gələcək. Belə ki, martın 1-dən iyunun 30-na qədər Rusiyadan ixrac olunan buğdanın hər tonu üçün vergi 50 avro olacaq. Artıq bununla bağlı hökumət qərar qəbul edib.
Məlumata görə, bu, indiki vergi ilə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. Rusiyanın İqtisadiyyat nazirinin müavini Vladimir İliçov bildirib ki, bazarda vəziyyəti izləməyə davam edəcəklər və lazım olsa, verginin məbləğinə düzəliş edilməsi mümkündür. Xatırladaq ki, bundan əvvəl ABŞ-ın Kənd Təsərrüfatı Departamenti də dünyada taxıl ixracı, istehsalı ilə bağlı proqnozlarında Rusiyadan bu məhsulun alınmasının baha başa gələcəyini bildirib. Departamentin hazırladığı "Taxıl: dünya bazarı və ticarəti" adlı hesabatda deyilir ki, 2020-ci ilin dekabrında Rusiya hökuməti yüksək daxili qiymətlərə cavab olaraq bəzi taxıl və yağlı toxum məhsulları üçün ticarətin məhdudlaşdırılması ilə bağlı qərar qəbul edib. Bu addım ölkədə rekord buğda istehsalına nail olunmasına baxmayaraq atılıb. Rusiya 2017, 2018, 2019-cu illərdə dünyada ən böyük buğda ixracatçısı olub, 2021-ci ildə yenidən dünyada ən böyük buğda ixracatçısı olması gözlənilir. Rusiyanın tətbiq etdiyi yeni tədbirlər sırasında buğda, çovdar, arpa və qarğıdalı da daxil olmaqla, müəyyən dənli bitkilər üzrə 17,5 milyon ton ixrac kvotasının tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur. Bu qayda 2021-ci il 30 iyun tarixinə qədər qüvvədə olacaq. Bu kvota daxilində buğdanın 1 tonu üçün 50 avro ixracat vergisi nəzərdə tutulur, ixrac həcmi kvotadan çox olarsa verginin 50 %-i ödəniləcək, bu isə hər ton üçün 100 avroya yaxın məbləğdə vergi tutulması deməkdir. Rusiyanın ixrac kvotası ilə bağlı qərarından sonra dünya bazarında buğdanın qiyməti artıb. Bununla yanaşı, dünyada qlobal istehsal azalıb. Bu da dünya bazarlarında taxılın qiymətini artıran əsas səbəblərdəndir.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Rusiyanın qiymət siyasəti Azərbaycana da təsirsiz ötüşməyəcək. Azərbaycan təkcə ötən mövsümdə Rusiyadan 1,4 milyon ton taxıl idxal edib. Rusiya Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin hesabatına görə, bu, Rusiyanın ümumi taxıl ixracının 4 faizini təşkil edib. Digər tərəfən nəzərə alınmalıdır ki, ötən il Azərbaycanda daha az taxıl istehsal edilib. Belə ki, 2020-ci ildə 1 milyon hektardan artıq sahədə taxıl əkini həyata keçirilib. Ancaq ötən il havanın quraqlıq keçməsi taxılçılığa təsirsiz ötməyib, 100 min hektardan çox sahədə çıxış alınmayıb. Ötən il taxıl üzrə məhsuldarlıq ölkə üzrə 31,2 sentner təşkil edib. Lakin cari ildə Azərbaycanda taxıl istehsalı ilə bağlı vəziyyətin dəyişməsi gözlənilir. Belə ki, işğaldan azad edilən ərazilər hesabına taxılçılıqda əkin balansının təqribən 10 faiz artırılması nəzərdə tutulub. Bu da taxıl istehsalında Azərbaycanın daha yüksək göstəricilər əldə etməsi və idxaldan asılılığının azalmasına səbəb olacaq. Amma Azərbaycandan fərqli olaraq, Ermənistanın ciddi problem yaşaması qaçılmazdır. Belə ki, Azərbaycanın işğal altındakı torpaqlarını azad etməsi nəticəsində Ermənistan taxıl istehsalının 47.3%-dən və ya illik 90 min tonundan məhrum olub. Bu isə Ermənistanda gündəlik istehlakda böyük paya sahib olan un məhsullarının istehsalı imkanlarının azalması və nəticədə qiymətlərin qalxması deməkdir. Eyni zamanda, işğal altındakı torpaqların azad edilməsi Ermənistanda digər kənd təsərrüfatı məhsullarının çatışmazlığına da səbəb olacaq. Çünki böyük həcmdə kənd təsərrüfatı məhsulları Ermənistana işğal edilmiş torpaqlardan gətirilirdi. Ermənistanın bu məhsullardan məhrum olması isə, yerli istehsal imkanları məhdud olduğundan, həmin məhsulları xaricdən idxal edilməsinə gətirib çıxarır. Bu da sözsüz ki, qiymət artımına yol açır və bu proses gələcəkdə daha sürətlə davam edəcək. Azərbaycanda isə tamam əks proses qeydə alınacaq. Çünki Azərbaycan taxıl idxalından asılılığı azaltmaq üçün də əməli addımlar atır. Burada onu da xüsusi vurğulamaq lazım gəlir ki, işğaldan azad olunan ərazilərdə taxılçılıqla yanaşı, dağ-mədən sənayesi, metallurgiya, yeyinti sənayesi, emal sənayesi, turizm, əczaçılıq, tərəvəzçilik, üzümçülük, pambıqçılıq, meyvəçilik, heyvandarlıq, quşçuluq, arıçılıq, tikini materialları kimi sahələr inkişaf potensialına malikdir. Bu sahələrə yatırılan sərmayələr qeyri-neft ixracının artması və idxalın əvəzlənməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. Bu da ölkəmizdə ərzaq təhlükəsizliyi baxımından əhəmiyyətli rol oynayacaq. O da nəzərə alınmalıdır ki, bu ərazilərdə investisiyaların təşviqi üçün müxtəlif mexanizmlər, o cümlədən sənaye parkları və məhəllələri, aqro və texnoparklar və digər investisiya təşviqi mexanizmləri tətbiq edilə bilər. Qarabağda investorların maraqlarına səbəb ola biləcək resurslar, strateji aktivlər, səmərəlilik və bazarlar mövcuddur. Regionun həm İran, həm də Naxçıvan üzərindən Türkiyə bazarlarına çıxış imkanları ixracyönümlü sərmayələr üçün cəlbedicidir. Ümumiyyətlə, Qarabağ bölgəsi Azərbaycanda iqtisadi inkişafın yeni təkanverici qüvvəsi sayılır.
Ramil QULİYEV
