12 kilodan çox medalı olan, 40 dəfədən çox Avropa və Dünya çempionu – “29 kvadratlıq ikiotaqlı evdə yaşayıram...” - MÜSAHİBƏ
“Təəssüf ki, ölkəmizə gətirdiyim idman növlərini bu gün öz adına çıxanlar var”
”Azərbaycan idmançıları döyüş növlərində güclüdür, kollektiv növlərdə isə zəifdir”
Müasir Azərbaycan idmanının əfsanəsi, Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasının müəllimi, döyüş sənətləri və onların fəlsəfəsi üzrə professor, doktor, beynəlxalq dərəcəli təlimatçı və hakim, Turan Do döyüş sənətinin banisi Süleyman Məmmədlini dünya idmanında tanımayan yoxdur.
Onu da deyək ki, bir çox döyüş növlərini Azərbaycana məhz S.Məmmədli gətirib, bu idman növlərinin ölkəmizdə yayılması onun adı ilə bağlıdır.
S.Məmmədli Azərbaycanda taekvondonun, hapkidonun, uşunun, kikboksinqin, subakso tanqsudonun, çun kundonun, Tae Kuk Mu Sul-un, Cit Kun Do-nun, Donq Ku Yudo Kvan-ın və s. yaradıcısıdır. Chun Kuhn Do, Turan Do, Combat Mixed MA, Combat Chinese, Musul Taekwon Do, Combat Korea MA, Jeet Kune Do döyüş sənəti üzrə qrand-masterdir və Tae Kuk Mu Sul, Universal Combat MA və Turan Do üzrə 10-cu dan qara kəmər ustasıdır.
Bu günlərdə Süleyman Məmmədli ilə görüşüb ondan müsahibə götürdüm.
- Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasında taekvando və digər döyüş sənət növlərindən, eləcə də əlbəyaxa döyüş növündən dərs deyirəm. Yarışlara hazırlaşırıq. Mənim dünyanın bir çox idman cəmiyyətləri ilə əlaqəm var. İl ərzində ən azı 20-30 beynəlxalq yarışda iştirak edirik. Təəssüflər olsun ki, heç də həmişə bütün yarışlara gedə bilmirik.
- Bu yəqin maliyyə ilə bağlı məsələdir, yoxsa başqa səbəblər də var?
- Həm yarışlar çoxdur, həm də məndə elə idman növləri var ki, onlar təkcə taekvando ilə yox, başqa idman növləri ilə də əlaqədədir. Hazırda Azərbaycanda iki taekvando növü var - dünya taekvandosu və beynəlxalq taekvando. İdmançılar bu növlərdə fəaliyyət göstərirlər. Ancaq taekvandonun çox növləri var. Mən Azərbaycan Hapkido Federasiyasına rəhbərlik edirəm. Çox adam soruşur ki, Hapkido nədir? Bu idman növü 1948-ci ildə yaranıb və öz rəngarəngliyi ilə digər növlərdən üstündür. Taekvando ondan sonra 1955-ci ildə general-leytenant Çhve Honq Hi tərəfindən yaradılıb.
- Səhv etmirəmsə siz Çhve Honq Hi ilə görüşmüsünüz...
- Bəli, mən Çhve Honq Hi ilə görüşmüşəm, onunla görüş məndə çox böyük təəssürat yaradıb. Taekvandonun yaradıcısı o olub. Sonra o, siyasi məsələlərə görə Cənubi Koreyadan Şimali Koreyaya getdi. Bundan sonra isə Cənubi Koreyanın Prezidenti dedi ki, yeni növ yaratmaq lazımdır.
- Süleyman müəllim, Siz Azərbaycana nəinki taekvandonu, hətta digər Şərq döyüş növlərini də gətirmisiniz. Bütün bunlara necə nail oldunuz?
- Yaxşı sualdır. Özümü tərifləmək məqsədilə demirəm, ancaq bütün Koreya idman növlərini Azərbaycana mən gətirmişəm. Bu tarixdir və faktdır. 1983-cü ildə kinboksu Azərbaycana mən gətirmişəm, lakin sonradan onu kimsə öz adına çıxdı. Təəssüf ki, ölkəmizə gətirdiyim idman növlərini bu gün öz adına çıxanlar var və s. Karatenin müxtəlif növlərinin də Azərbaycana gəlməsi mənin adımla bağlıdır. Eləcə də digər xüsusi təyinatlılara aid hərəkətdən mənim xüsusi beynəlxalq diplomlarım var. Qarabağ müharibəsində mənim bir çox tələbəm həlak olub (kövrəlir). Bir neçə dəfə xaricdə oldum. Qısaca desək, on növ üzrə qrand masterəm, iki növ üzrə qreyd-qrand masterəm. Səhv etmirəmsə, 10-11 növdən 9 danam, 7 növdən 10-cu danam.
- Süleyman müəllim, Siz Turan Do idman növünü yaratmısınız. Bu ideya hardan qaynaqlandı?
- Bu idman növünü 2004-cü ildə yaratmışam. Tam əminliklə deyirəm ki, onun bütün növlərdən üstünlükləri var. Çünki digər növlərdəki hərəkətlər yarandığı dövrə aiddir və tələblərə cavab vermir. Amma Turan Do həm müasir, həm universal, həm də real döyüş növüdür. Hərbiləşdirilmiş Turan Do isə bütün idman növlərindən üstündür. Bu idman növünün yarışı olmur, ancaq xüsusi təyinatlı qruplara keçilir.
- O dövrdə taekvando, karate və digər idman növlərinin sadə insanlara öyrədilməsi qadağan idi. Sonradan necə oldu ki, bu növlərin yayılmasına icazə verildi?
- Bilirsiniz ki, sovet rejimi qapalı rejim idi. Qorxurdular ki, insanlar karate ilə məşğul olarlar, gözləri açılar, ayağa qalxıb mübarizə apara bilərlər. Hətta Cinayət Məcəlləsində konkret iki maddə vardı ki, karate ilə məşğul olana açıq-aşkar iş düşürdü. Keçən əsrin 80-ci illərinin əvvəllərində karate ancaq hüquq-mühafizə orqanları, xüsusi təyinatlılara öyrədilirdi. Həmin dövrdə mən “Dinamo”da dərs keçirdim. 1990-cı ildə taekvandodan seminar keçdik. O vaxt İdman Komitəsinin də icazəsi verildi və dərslərə başladıq. Biz onda karateçilərə taekvandoçu kimi müvəqqəti sənəd verdik. Yaratdığımız Taekvando Federasiyası 1991-ci ildə İdman Komitəsində, 1992-ci ildə isə Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçdi. 1999-cu ilədək mən Taekvando Federasiyasının prezidenti oldum.
Mən Xoreoqrafiya məktəbində taekvando dərsləri keçirdim və o vaxt taekvandonu öyrənmək istəyən karateçilər də mənim yanıma gəlib öyrənirdilər.
- Siz filmlərdə kaskadyor kimi də çəkilmisiniz. Necə oldu ki, kinoya çəkildiniz?
- “Qorxma mən səninləyəm” filmində və bir neçə filmdə çəkilmişəm. Bu film 1981-ci ildə çəkildi və onu mənim tələbəm Yuli Qusman çəkirdi. Mən onun təklifi ilə bu filmdə çəkilməyə razılıq verdim. O zaman Qusman filmdə karate elementlərinin göstərilməsi üçün icazə almışdı. Filmdəki bütün döyüş ssenarilərini mən qoymuşam, orada həbsxanada kütləvi karate təlimi keçənlər də mənim tələbələrim idi. Amma o zaman təəssüf ki, mən baş rolda gedə bilməzdim. SSRİ vaxtı idi, gərək “böyük qardaşımız” baş rolda gedəydi. Sonra “Koroğlu” çoxseriyalı filminə çəkildim, amma nədənsə bu film ekranlara çıxmadı.
- Siz xaricdə tez-tez olursunuz, seminarlar keçirsiniz və s. Məlumatıma görə, xarici idmançılar məşqlərə, yarışlara bizim idmançılar qədər məsuliyyətlə yanaşmırlar. Bu doğrudumu?
- Həqiqətən də belədir. Məsələn, bizdə idmançılar deyirlər ki, çempion olacağam, mənə pul və ev verəcəklər. Bir tələbə vardı, türk idi, amma Avstriya vətəndaşı idi. Deyirəm ki, udsan ev verəcəklər, pul verəcəklər. Deyir ki, evim var, maşınım var. Yəni onlar çempionluğa bir hobbi kimi baxırlar. Bir az yarışdan qabaq hazırlaşırlar. Onlar bizim idmançılar kimi əziyyət çəkib, ac-susuz qalıb saatlarla məşq etmirlər. Deyim ki, bəzən idmançıya ac qalmaq lazım olur, ancaq hər kəsin iradəsi ona çatmır.
- Sizin çox sadə həyat tərziniz var. Mən Sizin həyat tərzinizi tamam başqa cür təsəvvür edirdim. Amma…
- Mən həyat fəlsəfəsini çox dərindən bilirəm. Mən birinci hər şeyi babamdan öyrənmişəm. Babam çox güclü adam olub. Bəli, sadə bir həyat tərzim var. Bakıdakı 29 kvadratlıq, 2 otaqlı evimdə yaşayıram. Restorana, kafeyə getmirəm, içən, çəkən deyiləm. Dolanıram. Bu gün elə adamlara ev və ad verirlər ki, heç idman sahəsində tanınmırlar. “Əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimi” fəxri adım var. Xaricilərində verdiyi sənədlərin, adların, diplomların hamısı varımdır. 200-ə qədər sənədim var. 40 dəfədən çox Avropa və Dünya çempionuyam. Medalların sayını bilmirəm. Amma medallarımı çəkmişəm. Medallarımın həcmi 12 kilo 460 qramdır. İdman sahəsində bütün adları almışam. Tez-tez xaricə gedirəm. Yarışlarda iştirak edirəm.
Bu yaxınlarda bəzi hərəkətlər göstərmişəm, Amerikada və o hərəkətləri “Ginnesin rekordlar kitabı”na təqdim etmişəm, ancaq hələlik cavab gəlməyib. Onlardan cavab gözləyirəm. Mən saniyədə 10-17 zərbə vururam. O gün də ölçdülər, saniyədə 60-70 metr edir və ayaq zərbələrimi də ölçəcəklər. Brüs Lini yazıblar ki, saniyədə 20 metr zərbə vurub. Məndə ondan çoxdur…
İnsan həyatda bir dəfə yaşayır, gərək onu da layiqli yaşasın.
İradə SARIYEVA
