Atəşkəslə bağlı Azərbaycan təcrübəsi Ukraynanın və Rusiyanın yeganə xilas düsturudur
Rusiya və Ukrayna arasında artıq dördüncü ildir davam edən müharibə hər iki tərəfi belə demək olarsa əldən salıb. Bu vəziyyətdə indi atəşkəs üçün hər iki tərəfə çoxsaylı çağırışlar edilir. Elə bu məsələdə görünən odur ki, həm Rusiya, həm də Ukraynanın özü maraqlıdır.
Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Ukraynada atəşkəsə nail olmaq üçün Moskva və Kiyev arasında birbaşa danışıqlar zəruridir: “Atəşkəsə gedən yol tapmaq üçün birbaşa danışıqlar lazımdır. Atəşkəsə sadələşdirilmiş yanaşma qəbuledilməzdir”. Xatərladaq ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukrayna ilə İstanbulda danışıqlara çağırış edib. Putin Rusiya və Ukrayna arasında 2022-ci ilin yazında dayandırılmış birbaşa danışıqların bərpasını təklif edib. Rusiya prezidenti mayın 15-də İstanbulda nümayəndə heyətlərinin görüşünün keçirilməsini təklif edib. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski daha sonra həmin tarixdə Putini Türkiyədə gözləyəcəyini deyib. Ümumiyyətlə, Zelenski də atəşkəsdə maarqlıdır: “Rusların, nəhayət, müharibəni bitirmək barədə düşünməsi yaxşı əlamətdir. Dünyada hər kəs bunu çoxdan gözləyirdi. Hər hansı müharibəni həqiqətən bitirmək üçün ilk addım atəşkəsdir. Bir gün də olsa, qətli davam etdirməyin mənası yoxdur”. O qeyd edib ki, belə bir atəşkəs üçün ən sadə yol raket və uzaqmənzilli dronlarla zərbələrin dayandırılmasıdır. Bu, avtomatik olaraq bütün mülki infrastruktur üçün təhlükəsizliyi təmin edəcək. Dünya gücləri də atəşkəsdə maraqlıdır. ABŞ prezidenti Donald Tramp bildirib ki, Rusiya və Ukrayna arasında birbaşa danışıqların bərpası müsbət nəticələrə gətirib çıxara bilər: “Rusiya və Ukrayna arasında İstanbulda keçiriləcək görüş çox vacibdir. Mən bu görüşün təşkil olunmasında çox israr etdim. Düşünürəm ki, bu danışıqlar yaxşı nəticələrə gətirib çıxara bilər”. ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio qeyd edir ki, ABŞ administrasiyasının Ukraynadakı münaqişənin həllində prioriteti dərhal atəşkəs və hərbi əməliyyatların dayandırılmasıdır. Avropa və digər dünya liderləri də eyni mövqeni sərgiləyir.
Əslində, atəşkəs məsələsi Ukraynanın üzləşdiyi problemin həllində əsaslı rol oynaya bilər. Hər halda bunun Azərbaycan təcrübəsi var. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycan özü də Ukraynada atəşkəsdə maraqlı tərəfdir. Ötən il iyulun 20-də “Yalan məlumatların ifşası: Dezinformasiyaya qarşı mübarizə” mövzusunda 2-ci Şuşa Qlobal Media Forumunun açılış mərasimində çıxışı zamanı prezident İlham Əliyev Ukrayna ilə bağlı suala cavabında atəşkəsin vacibliyini ön plana çəkib: “Elə bir dövr var idi ki, biz atəşkəsə razı olmalı olduq. Bu, 1994-cü ildə baş verdi. Bu, çox çətin qərar idi, sizi əmin edirəm və dəfələrlə Qərb ölkələrindən gələn qonaqlar mənə sual verirdilər, bu məsələ necə həll edilə bilər? Mən onlara deyirdim: mənim atam Azərbaycanı məndən az sevmirdi və ya hər hansı bir azərbaycanlıdan az sevmirdi. Ancaq o, məcburən 1994-cü ildə bu atəşkəsə razı oldu, çünki ölkəni xilas etməli idi. O zaman Azərbaycanın faktiki olaraq ordusu yox idi. Biz ordumuzu hələ yeni qururduq və bu proses sonra davam etdi və bu gün biz qürur duya biləcəyimiz ordu qurmuşuq. Əlbəttə, insan bəzən çətin qərarlar verməli olur və şəxsən mən 17 il idi ki, Prezident idim Qarabağı azad edərkən. Lazım olsaydı, biz daha 17 il gözləyərdik ki, torpaqlarımızı azad edək. O zaman fərqi yoxdur kim prezident olacaqdı. Yəni, bunun heç bir fərqi yoxdur. Bu hadisə bəlkə də bundan 50 il sonra baş verəcəkdi. Yəni burada insan eqoist olmalı deyil. Bu, mənimlə bağlı deyil, fərq etməz lider və prezident kimdir, bu, ləyaqət məsələsi idi və bizim tarixdən dərslərimiz olub. Təkrar edirəm, bəzən biz çətin qərarlar verməli idik ki, əsas məqsədimizə çataq. Yəni bu, uzun bir hekayədir. Ancaq bu baxımdan Azərbaycanın təcrübəsi maraqlı ola bilər” . Sözügedən mövzuya dövlət başçısı Ağdam Muğam Mərkəzinin açılışında iştirakı zamanı da toxunub: “O vaxt müharibəni dayandırmaq gənc dövləti xilas etmək üçün yeganə yol idi. Ağır bir qərar idi. Torpaqlarımızın böyük hissəsi işğal altında idi, bir milyondan çox insan evsiz-eşiksiz qalmışdı. Ancaq müharibə dayanmasaydı, biz daha böyük faciə ilə üz-üzə qala bilərdik. Bu, çox müdrik, amma çətin qərar idi. Bu, bizə imkan verdi ki, Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm qoysun. İmkan verdi ki, sabitlik bərpa edilsin, nizami ordu qurulsun, iqtisadi inkişaf üçün ilkin imkanlar yaransın, nizami ordu yaradılsın. Yəni, biz bütün keçmiş tarixə nəzər salarkən, təbii ki, görürük, nə qədər məqsədyönlü, düşünülmüş addımlar atılmışdır. O addımlar ki, bugünkü Azərbaycan reallıqlarını təmin edir. Əlbəttə, həyat yerində durmur. Son 22 il ərzində dünyada və ölkəmizdə bir çox hadisələr baş vermişdir. Ancaq strateji xətt Ulu Öndər tərəfindən müəyyən edildi və biz o xətdən bir addım kənara atmadıq”. İndi atəşkəslə bağlı Azərbaycanın yanaşmasını bütün dünya qəbul edir. Hər halda Ukraynada atəşkəslə bağlı verilən açıqlamalar da bunu təsdiq edir. Xatırladaq ki, 1994-cü ilin mayın 12-də Ermənistanla Azərbaycan arasında atəşkəs haqqında saziş - “Bişkek protokolu" qüvvəyə minib. Sənədə əsasən, tərəflər tezliklə beynəlxalq vasitəçilik sayəsində “Böyük sülh sazişi” imzalamalı idilər. Lakin Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi buna imkan vermədi. Amma ötən dövrdə Azərbaycan atəşkəsdən istifadə edib güclü ordu qurdu. Bundan başqa, məhz həmin atəşkəslə müstəqilliyimizin ilk illərində ölkə iqtisadiyyatına sərmayə yatırmaqda maraqlı olan dövlətlərin, şirkətlərin tərəddüdlərinə son qoyuldu. Həyata keçirilən uğurlu siyasət nəticəsində Silahlı Qüvvələrin maddi-texniki təminatının yaxşılaşdırılmasına, şəxsi heyətin mənəvi-psixoloji hazırlığının artırılmasına və döyüş ruhunun yüksəldilməsinə xüsusi diqqət ayrıldı. 1990-cı illərin ortalarından başlayaraq, Azərbaycanın NATO ilə sıx və səmərəli əməkdaşlığı ordu quruculuğu prosesinin təkmilləşdirilməsinə, Silahlı Qüvvələrimizin modernləşdirilməsinə, müasir standartlara uyğunlaşdırılmasına səbəb oldu. 1994-cü ilin əvvəllərində Azərbaycan NATO-nun “Sülh naminə tərəfdaşlıq” proqramına, bu əməkdaşlığın davamı olaraq 1996-cı ildə “Planlaşdırma və analiz prosesi” proqramına, 2001-ci ildə isə “Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planı”na qoşuldu. İl ərzində 2 mindən çox Azərbaycan hərbçisi NATO proqramlarında və digər ikitərəfli əməkdaşlıq proqramlarında iştirak edərək ən son hərbi yenilikləri mənimsədi. Beynəlxalq sülhməramlı qüvvələrin tərkibində Kosovoda, Əfqanıstanda və İraqda zəngin təcrübə qazanan, öz standartlarını NATO standartlarına uyğunlaşdıran Azərbaycan ordusu modern orduya çevrildi. Nəticədə 2020-ci ildə Azərbaycan ərazilərinin işğalına bu ordu son qoydu. Bütün bunların atəşkəs nəticəsində əldə olunması da birmənalı həqiqətdir. İndi ölkəmizin nümunəsinin uğurunu hamı etiraf edir. Hətta Ukraynada müharibnin davam etməsində əvvəl maarqlı olan Qərb dövlətləri, o cümlədən Fransa da atəşkəsin vacibliyini bəyan edir. Bu, indi Ukraynanın yeganə xilas yoludur. Eyni şey Rusiya üçün də keçərlidir. Əks halda davam edın müharibə Rusiyanın sonunu gətirə bilər.
Tahir TAĞIYEV
