Sən şəhid yox, şahid ol... - Yeddinci yazı
Vətən müharibəsi başlayan gün yeganə oğlunu torpaqlarımızın müdafiəsi üçün yola salan bir ana dedi ki, biz çox şəhid vermişik, bala, sən şəhid yox, şahid ol...
Qəhrəman ana, əslində, bu min əhvallı sözlərlə oğluna demək istədi ki, tək ümidim, son əlacım sənsən. Sənsiz zəlil olaram. Özünü qoru, Vətən uğrunda ölmək yox, öldürmək lazımdır. Ölmək fikri zahiri zəiflikdir, öldürmək əzmi isə böyük bir inamın gerçək vəsfidir. Sən daim bu düşüncədə ol. O zaman ölüm səndən yan keçəcək...
Bu, hərfi mənada da doğru təlqindir. Biz Vətəni canımızdan artıq sevdiyimiz üçün ölümü gözə alır, bunu özümüzə şərəf sayırıq. Yəni (qismən də olsa) ruhən sarsılır, (şəkilcə) inamsızlıq nümayiş etdirdiyimiz üçün də ölümə tuş gəlirik. Lakin Vətən uğrunda döyüşə atılarkən - Mən sənin qürurunu sındırmaq üçün gəlirəm, ölüm, - desək, bəlli ki, itkimiz az olar...
Hər halda, biz (bu və ya digər şəkildə) Vətəni uğrunda ölmək şərəfindən çox uca tuturuq...
Savaş qorxusu yarananda, torpaq uğrunda mübarizə anı yetişəndə biz hər dəfə bir qeyri-bitkin halla da qarşılaşırıq; anaların, ataların əksəri övladlarının həlak olacağını zənn edir. Məsələn, şəhid valideynlərinin əksəri müsahibə verərkən (bəlkə də heç fərqinə varmırlar, özləri də bilmədən) bir məqama xüsusilə diqqət çəkirlər: - Həyat yoldaşıma dedim ki, həyəti, evi-eşiyi təmiz saxla, müharibəyə oğul yola salmışıq, Allahın işini bilmək olmaz... və s. Yəni övladımız şəhid olar, həyətə axışan insanlar bizi tör-töküntüyə görə qınayar...
Anlaşılandır, müharibə dəhşət və fəlakət ocağıdır; onun hamıya rəhmi gəlmir. Çox az sayda insan bu proses zamanı ölümdən yayına bilir. Oğlu olan valideynlər də elə bu zərurətdən çıxış edir...
Zənnimizcə, böyük vüqar hissi ilə müharibəyə oğul yola salan valideynlər - Get, oğul, Allahın nəzəri üstündə olsun, düşmən qarşısında aciz qalma, onu öldürmədən rahatlıq tapma. Vətən sənə güvənir... - kimi sözlər deməli, övladlarında güclü inam hissi yaratmalıdır. Bu, şübhəsiz, onların sağ-salamat geri qayıtmaları üçün bir vəsilə olar. Çünki müqəddəs kitablarda da inam hissinin hər şeydən üstün olması barədə tutarlı ayələr var...
...İki övladı Vətən uğrunda şəhid olmuş Nəhayət xanım – o alicənab qadın söhbət əsnasında dedi ki, Musa və Tural döyüşə bizdən xəbərsiz getdilər. Daha doğrusu, bizimlə görüşmək imkanları olmadı. Yoxsa mən onlara deyəcəkdim ki, ölüm adi haldır, ondan zərrə qədər qorxmayın, Allah sizə lütf verib, ölüm üzərində güc sahibisiniz... Düşməni məzlum günə qoymadan geri qayıtmayın. - Ah çəkdi, barmaqlarını qara hislər sarmış gözlərinə sürtüb əlavə etdi: - Deyə bilmədim ki… Xəbərsiz getdilər, heç bildim ki, əyinləri-başları necədir?! Uzaqdan-uzağa xeyir-dua verdim. Bəlkə də bu dualar onlara çatmadı deyə balalarım şəhid oldular... - Yenə ah çəkdi, başını bir-iki dəfə buladı və dedi: - Musa və Turala deyəcəkdim ki, balalarım, biz çox şəhid vermişik, siz şəhid yox, şahid olun. Geriyə qazanacağınız qələbənin bayraqdarları kimi dönün...
Külək bayırda ətrafı bir-birinə qatmışdı. Nəhayət xanımın sanki küləyə acığı tutdu, dedi:
- Bu şəhərdə heç vaxt belə külək olmayıb. Külək deyil sanki, ölüm fırtınasıdır...
Qəfildən hiss etdi ki, evdə yad adam var, dedi:
- Bağışla, ay oğul, bəzən nə dediyimi bilmirəm.
Mən bu ağır ləngərin qarşısında susdum. Elə Nəhayət xanım da susdu.
Külək isə susmadı...
"Mənim Ruqəyyəm"
Şəhid Musanın hələ doğulmamışdan qızına həsr etdiyi şeir ruhumda bir təlatüm yaratdı. Nəhayət xanım dəftər vərəqində qeyd olunmuş şeiri qarşıma qoyanda duyğumun pəri düşdü, qəlbim köhnə dəyirman kimi uğuldadı. Şeirdə hələ ana bətnində olan bir çağaya illər sonra Vətən uğrunda şəhid olacaq bir insanın ata sevgisi, valideyn vüqarı əsas məqam kimi diqqət çəkir.
Musa qızının adını (İmam Hüseynin qızının şərəfinə) Ruqəyyə qoyub. Bu adın mənası incə, zərif, tilsim, rəmmalın (rəml atan, zərlə fala baxanın) oxuduğu əfsun və s. anlamındadır...
Musadan yadigar qalan "Mənim Ruqəyyəm" adlı şeir belədir:
Yolunu gözləyirəm, tez gəlsin zaman,
O gözəl günlərin həvəsindəyəm.
Keçməsin üstündən bir sazaq, duman,
Səni çox sevirəm mənim Ruqəyyəm.
Necə böyüdüyünü görmək istərəm,
Əlindən tutub yerimək istərəm,
Səninlə sevinci bölmək istərəm,
Səni çox sevirəm mənim Ruqəyyəm.
Dünya kədərindən uzaqdasan sən,
Arzunun şirini səninlə olsun,
Qəlbin çiçək olsun, həyatın gülşən,
Səni çox sevirəm mənim Ruqəyyəm.
Sənin gəlişini sevinc gətirdi,
Kədəri itirib gülüş bitirdi,
Ömürlük həyatda səni bitirdi,
Səni çox sevirəm mənim Ruqəyyəm.
Adını mən qoydum mənim Ruqəyyəm,
Taleyini, bəxtini Allahım yazsın.
Sən mənim ən gözəl hədiyyəm oldun,
Səni çox sevirəm mənim Ruqəyyəm.
Bu şeirdə atanın qızına sevinc hissini necə bildirməsi əsas mövzudur. Musa Dədə Qorqudsayaq "Adını mən qoydum, bəxtini Allah versin" deyir, qızını Tanrıdan ən şirin hədiyyə hesab edir. Şeir, bəlkə də, adi vaxtlarda atalıq duyğusu içində bişən bir insanın səmimi hissindən ibarət (normal) söz çələngi kimi xarakterizə olunardı. Ancaq indi bu şeir bizə Vətən uğrunda canını fəda edən bir şəhidin, qəhrəman bir oğulun bir neçə il əvvəldən hayqıran poetik duyğusu kimi təsir verir. İndi bu şeir qızı Ruqəyyənin özünə də həyat bəstəsi kimi gəlir. O, bəlkə də bu şeiri oxuyanda atasının divarlardan boylanan şəkillərini göz yaşları ilə seyr edir, atasızlıq acısında bişir. Sonra da içində bir təpər, bir tab axtarır, şəhid qızı kimi vüqarlanır.
Bu gün ad günündü, sən özün yoxsan...
24 noyabr 2023-cü il, səhər saat 6:00-dır. Qəfil gələn zəngdən hövlnak ayıldım. Zəng vuran şəxsə cavab verəndən sonra yuxum qanadlarının tozu dağılmış kəpənək kimi uçub getdi. Telefonun vatçap (whatsapp) bölməsini nəzərdən keçirtdim. Nəhayət xanım bir neçə status paylaşmışdı. Elə ilk statusa qulaq asanda dəhşətli bir sualın acı hənirtisi ilə doldum: "Bu gün ad günündü, adına qurban, bəs özün hardasan?..." Şeir o qədər təlatümlü, səs o qədər yanıqlı idi ki, hətta ifaçı özü də qəhər içində boğulurdu. Arxa fonda Musa və Tural qardaşlarının nura bükülmüş fotosu əks olunurdu. Bəlli oldu ki, bu gün düşmənə qan udduran tankçı Musanın doğum günüdür. Dərhal içimdə pıçıldadım: "Şəhid adına qurban, qardaş!"...
İşdə də bu sual məni əməlli-başlı sarsıtdı: "Bu gün ad günündü, özün hardasan?..." Suala cavab vermək qeyri-mümkündür. Hansı prizmadan söz desən övlad nisgilini dağıtmaq çətindir. Təsəvvür edin: stollar naz-nemətlə dolub-daşır, xatirələr divarlardakı şəkillərlə ünsiyyətdə, ana boynubükük, övladlar ah-vayda - hardasan, ata?, - deyib ağlayır, əslində, şivən qoparırlar. Buna hansı can təhəmmül edər? Bu acı mənzərəni gözlər öz ovqatına necə pərçim edə bilər? Çətindir. Çox çətindir.
Musa və Turalla bağlı digər bir status ümumiyyətlə adamı zillətin içində boğur: qəmli musiqi, iç deşən ifa və şəhid qardaşların məzarları üzərində pərvaz edən şeir canı yüz yerdən nifaqa bükür, parça-parça edir:
Bax şəklimə, atam-anam,
Məzar mənə yaraşırmı?
Ağlar qalıb nazlı sonam,
Məzar mənə yaraşırmı?
Nəhayət xanımın şeirə, orada səslənən suala verdiyi cavabın özündə də bir yanğı qabarır: "Məzar sizə yaraşmadı...".
Əslində, şəhid oğullar cismən məzardadırlar, ruhən əbədiyyət fövqündə bərq vururlar. Bu səbəbdən, məzar onlara yaraşmır. Çünki Vətən üçün etdikləri bir elcə, obaca deyil, dünyaca yüksək ənginliklərdə görünür.
Yadımdadır, Mingəçevir şəhərindəki Şəhidlər xiyabanında olarkən iki yaşlı qadın yan-yana düzülmüş qəbirlərin üzərinə gül dəstələri qoyurdu. Onlardan nisbətən daha yaşlı olan dedi: "Şəhid şəkilləri məzarlara yaraşıq verir". Doğrudan da çöhrələri nurla dolu oğullar qəbir daşlarında çox yaraşıqlı, çox məğrur görünürlər. Bu, bəlkə də Allahın öz seçimidir; harada gözəl çöhrəli insanlar var, hamısı (ya da əksəri) şəhid olub... Musa və Turalın (da) yaraşığı göz önündədir; məzarlarında əks olunan şəkilləri isə daha yaraşıqlı, daha fövqəldir...
(Ardı var)
Hikmət Məlikzadə
