Əsgərlikdən boyun qaçırana hüquqi cəza verərlər - müavinətdən məhrum etməzlər...
Elçin Bayramlı: "Belələrinə qarşı hər hansı bir formada cəza olmalıdır"
Nazirlər Kabineti "Məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslər üçün yemək xərci müavinəti, habelə kommunal və digər xidmətlər üzrə dövlət büdcəsindən ödənişlər əvəzinə vahid aylıq müavinətin ödənilməsi Qaydası"nda dəyişiklik edib. Bu barədə müvafiq qərarı Baş nazir Əli Əsədov imzalayıb.
Sənədə əsasən, aylıq müavinət müddətli həqiqi hərbi xidmətdən boyun qaçırmış məcburi köçkün statusu olan şəxslərə şamil edilməyəcək.
Qeyd edək ki, bu qayda məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslər üçün vahid aylıq müavinətin müəyyən edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2017-ci il 23 yanvar tarixli 1206 nömrəli Fərmanının 2.1-ci bəndinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə hazırlanıb, məcburi köçkünlər və onlara bərabər tutulan şəxslər üçün yemək xərci müavinəti, habelə kommunal və digər xidmətlər üzrə dövlət büdcəsindən ödənişlər əvəzinə, vahid aylıq müavinətin ödənilməsi qaydalarını müəyyən edir.
İmzalanan bu qərar cəmiyyət və ekspertlər tərəfindən birmənalı qarşılanmır, mübahisəli bir qərar kimi qarşılanır. Ekspertlər bununla bağlı müxtəlif arqumentlər irəli sürür və qeyd edirlər ki, qərar kifayət qədər mübahisəlidir.
Ekspertlərin fikrincə, məcburi köçkünlər həssas bir təbəqədir və Azərbaycanda da qanundan heç kəs yayına bilməz. Bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, müavinətlərin kəsilməsi onlar arasında narazılığa səbəb ola bilər. Çünki hərbi xidmətdən yayınmaya görə qanunvericilikdə ayrıca cəzalar nəzərdə tutulur, belə şəxsərin davranışına hüquq müstəvisində qiymət verilir, onlar həbs edilir, həbsxanaya göndərilir, eyni zamanda müəyyən işlərə cəlb edilir. Hərbi xidmətdən yayınmaya görə Cinayət Məcəlləsində maddə var. Həmin maddələrlə belələrinə digər qanuni cəzalar verilir və verilməlidir də. Ancaq müavinət insanın yaşaması üçün verilən təminatdır, müavinəti kəsmək isə həmin şəxsləri acından öldürməyə bərabərdir. Ekspertlərə görə, bu səbəbdən də hərbi xidmətdən boyun qaçıran məcburi köçkünlərin müavinətni kəsməkdənsə hərbi xidmətdən yayındıqları üçün dövlət tərəfindən cəzalandırılmanın hüquqi mexanizmləri tərbiq edilməlidir. Məhkəmələr var və məhkəmələr buna qiymət verilməlidir. Bu fikirdə olan eksöertlərə görə, onların müavinətlərinin kəsilməsi qeyri-humanist qərardır. Azərbaycanda nə qədər bu cür fərari var ki? Bu fərarilərin 80 manat müavinətinin kəsilməsi bizə nə verəcək? 100 min nəfər fərari yoxdur ki, uzaqbaşı 300-500 fərari olar. Onların da müavinətinin kəsilməsi bizə heç nə verməz. Cəzanın hümanistləşdirilməsi deyilən bir anlayış var, cəza yoxdur axı. Hansı qanunda yazılıb ki, hərbi xidmətdən yayınan məcvburi köçkünün müavinəti kəsilməlidir? Ona hərbi xidmətdə olmayan digər gənclərə də bu cür cəzalar tətbiq edilməlidir. Bəs niyə etmirlər? Onda onları hansısa bir gəlirdən, müavinətdən məhrum etsinlər ki, sən orduda olmamısan. Ekspertlər deyir ki, hərbi xidmətdən yayınmanın qanunla nəzərdə tutulmuş hüququ cəza mexanizmləri var, bunları tətbiq etmək lazımdır.
"Əlbəttə, onlarla bağlı başqa metodlar, başqa cəza üsulu da seçilə, onların əməlinə hüquq müstəvisində qiymət verilə bilərdi..."
Ekspert Elçin Bayramlı "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, mənəvi-psixoloji cəhətdən baxdıqda məcburi köçkünün hərbi xidmətdən boyun qaçırması daha ağır bir vəziyyətdir, çünki bu şəxslər erməni təcavüzünün, işğalının nəticələrini görüblər, torpaqları zorla əlindən alınmış, qovulmuş insanlardır. O hesab edir ki, məhz belələri orduda, hərbi xidmətdə olmaqda daha çox maraqlı olmalı idilər. Müsahibimizin fikrincə, onlar hansısa formadasa qanunvericiliyin tələblərinə uyğun cəzalandırılmalıdır. "Görünür ki, bu bəzi adamların heç vecinə də deyil, onlar üçün nə Vətən, nə torpaq, nə ordu maraqlıdır. Onlar məcburi köçkün statsundan məhrum edilmir, sadəcə dövlətin verdiyi müavinətdən məhrum olunur. Belələrinə qarşı hər hansı bir formada cəza olmalıdır. Əlbəttə, onlarla bağlı başqa metodlar, başqa cəza üsulu da seçilə, onların əməlinə hüquq müstəvisində qiymət verilə bilərdi. Amma görünür bu daha təsiredici məsələdir və hər kəs əməlinin cəzasını almalıdır. Yəni sən müxtəlif yollarla, dələduzluqla, rüşvətlə dövlətə xəyanət et, ordudan yayın, başqalarının uşaqları gedib sənin torpağın uğrunda əlil olsun, şəhidn olsun, sən də kef et. Bu qəbuledilməz haldır"-deyə bildirdi.
E.Bayramlı hesab edir ki, onların arasında maddi vəziyyəti ağır və sağlamlığı yerində olmayan insanlar da ola bilər. "Məsələn, belələrinin cəzası müavinətinin kəsilməsi formasında yox, qanunvericikdə nəzərdə tutulan digər formalarda həyata keçirilə bilər. Onlar təkrar hərbi xidmətə, yaxud sosial işlərə cəlb edilə bilərlər. Hər hansı bir formadasa etdiklərinin qarşılığını almalıdırlar. Biz görürük ki, son vaxtlar çoxlu saxtakarlar, dələduzlar peyda olub. Bu yolla müharibə veteranı, müharibə əlili statisu almış çoxlu sayda insan var ki, heç müharibədə iştirak etməyiblər, amma onillərdir dövlətdən külli miqdarda pul alıblar. Bunların qarşısı alınmalıdır, indiyə qədər aldıqları hər hansı formadasa geri qaytarılmalıdır"-deyə E.Bayramlı qeyd etdi.
Əli TURABOV
