İran-Amerika müharibəsində BMT-nin nüfuzu yerlə bir oldu...

Tural İsmayılov: "İran-İsrail müharibəsi fonunda BMT-nin tutduğu mövqe, daha doğrusu mövqe tutmaması, artıq bu qurumun real güc sahibi olmadığını acı şəkildə göstərdi"
BMT İran-İsrail müharibəsinə münasibətdə ritorikadan uzağa gedə bilmədi. Halbuki, BMT TŞ-nin iclası çağırıla bilərdi, BMT bu məsələdə tərəfləri bir-birindən ayırmaq üçun güc tətbiq edə bilərdi, beynəlxalq ayırıcı qüvvələr təsis edə bilərdi və s.
Lakin BMT bunların heç birini etmədi, köməksiz bir tifil kimi kənarda durub gözünün yaşını tökməklə məşğul oldu, heç bir əməli iş görmədi. Bu artıq BMT-nin həqiqətən təsirsiz bir quruma çevrildiyini göstərən fakt deyilmi? Yoxsa hansısa dövlətlər buna imkan vermir? BMT nəyə görə bu münaqişəyə münasibətdə dişsiz davrandı?
Baki-xeber.com-un sualını cavablandıran politoloq Tural İsmayılov bildirdi ki, əgər bir təşkilat hərbi-siyasi böhranların önündə sadəcə bəyanatlarla dayana bilirsə, onun etibarı da, funksiyası da ciddi sual altına düşür: "İran-İsrail müharibəsi fonunda BMT-nin tutduğu mövqe, daha doğrusu mövqe tutmaması, artıq bu qurumun real güc sahibi olmadığını acı şəkildə göstərdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasını çağırmaq bir yana, hadisəyə təsir edəcək minimal təşəbbüslə belə çıxış etmədi. Halbuki, beynəlxalq hüquqa əsaslanaraq münaqişə tərəflərini ayırmaq üçün beynəlxalq sülhməramlı qüvvələr yaradıla, diplomatik karantin mexanizmləri işə salına bilərdi. Amma yox, BMT bir daha “ağlayan, amma hərəkət etməyən” bir qurum obrazında qaldı.
Burada sual yaranır: bu dişsizlik BMT-nin iradəsizliyindən irəli gəlir, yoxsa böyük güclərin iradəsinə tabe olmasındən? Həqiqət budur ki, BMT artıq uzun illərdir geosiyasi iradə ilə qlobal hüququn toqquşduğu məqamda ya passiv dayanır, ya da dominant güclərin sözçüsünə çevrilir. Təhlükəsizlik Şurasında veto hüququ olan beş daimi üzv, xüsusən ABŞ, Rusiya və Çin – BMT-nin operativliyini öz maraqlarına görə ya bloklayır, ya da yönləndirir. İran-İsrail qarşıdurması kimi mürəkkəb və partlayıcı bir böhranda isə bu maraqlar bir-birini zərərsizləşdirir və nəticədə təşkilat iflic vəziyyətinə düşür.
Bu durum BMT-nin struktur islahatlarına nə qədər ehtiyac olduğunu bir daha göstərir. Sadəcə çağırışlar, humanitar yardımlar və qınamalarla beynəlxalq təhlükəsizliyi qorumaq mümkün deyil. Əgər BMT bu şəkildə davam edərsə, onun gələcəkdə təkcə təsirsiz deyil, həm də mənasız bir institut kimi tarixə gömülməsi qaçılmaz olacaq. Əgər bu müharibədə də ayırıcı qüvvə yoxdursa, Təhlükəsizlik Şurası da reaksiya vermirsə, bəs BMT nə vaxt və nə üçün var? Göz yaşları tökməklə münaqişələr dayanmır. Reaksiya yoxdursa, məsuliyyət də yoxdur. Məsuliyyət yoxdursa, qurumun varlığı sadəcə formalizmdir. Bu formalizmi də dünya artıq ciddi qəbul etmir".
Akif NƏSİRLİ