İran nüvəsi ilə bağlı ABŞ kəşfiyyatı Trampın siyasətini alt-üst etdi...
Tural İsmayılov: "ABŞ-ın öz daxilində vahid mövqe formalaşmaması beynəlxalq təzyiq mexanizmlərini zəiflədir"
Maraqlıdır, Tramp deyir İran nüvə silahına yaxındır. Kəşfiyyat başqa söz deyir. ABŞ prezidenti Donald Tramp Milli Kəşfiyyatın direktoru Tulsi Qabbardın “İran nüvə silahı yaratmır” bəyanatını rədd edib və Tehranın nüvə silahına “çox yaxın” olduğunu iddia edib.
Air Force One telekanalında jurnalistlərə İranın nüvə silahına nə qədər yaxın olması barədə danışan Tramp “çox yaxın” cavabını verib.
Qabbardın bu ilin əvvəlində Konqresdəki çıxışında “İran nüvə silahı yaratmayıb” dediyini xatırladan jurnalistlərə cavab olaraq, Tramp “Onun nə dediyi məni maraqlandırmır. Düşünürəm ki, onlar nüvə silahı yaratmağa çox yaxın idilər” deyib.
ABŞ kəşfiyatı ilə hökuməti arasındaki fikir ayrılığı İranın nüvə məsələsi ətrafında beynəlxalq mübahisələrə necə təsir edəcək?
Məsələ ilə bağli baki-xeber.com-a danışan siyasi şərhçi Tural İsmayılov bildirdi ki, ABŞ kəşfiyyatı ilə Prezident Donald Tramp arasında İranın nüvə silahı proqramı ilə bağlı fikir ayrılığı beynəlxalq münasibətlər və nüvə siyasətində mürəkkəb və təhlükəli bir vəziyyət yaradır: "Trampın “İran nüvə silahına çox yaxındır” iddiası ABŞ-ın Milli Kəşfiyyat Direktoru Tulsi Qabbardın “İran nüvə silahı yaratmır” bəyanatı ilə tam ziddiyyət təşkil edir. Bu cür fikir ayrılığı daxili siyasətdə etimad böhranına yol aça, ABŞ-ın xarici siyasətində isə ardıcıllıq və etibarlılıq məsələlərini gündəmə gətirə bilər. Kəşfiyyat məlumatları ilə prezidentin bəyanatları arasında ziddiyyət beynəlxalq tərəfdaşlar arasında çaşqınlıq yaradır və Vaşinqtonun geosiyasi xəttində qeyri-müəyyənlik imici fotmalaşdırır. Əslində prezident bəyanatlarında və digər fəaliyyətində kəşfiyyat məlumatlarına əsaslanmalıdır. Tramp yəqin ki, bu məsələdə də heç kimlə hesablaşmadığını göstərmək istəyir. Amma bu məntiqsiz bir siyasi xətdir.
İranın nüvə proqramına dair ABŞ-ın sərt mövqeyi, xüsusilə Trampın "qəti qələbə" ritorikası diplomatik danışıqlara zərər verərək bölgədə gərginliyi artıra bilər. Qabbardın bəyanatı isə əksinə, İranın nüvə silahı yaratmaq niyyətində olmadığını vurğulayaraq, daha praqmatik və diplomatik yanaşma təklif edir. Bu yanaşma beynəlxalq ictimaiyyətdə müzakirələrə səbəb olmaqla yanaşı, ABŞ daxilində də strategiyanın konturlarını bulanıqlaşdırır. Belə fikir ayrılığı BMT və Avropa İttifaqı kimi qurumların İranla bağlı siyasətlərinə olan inamı sarsıda bilər. Çünki ABŞ-ın öz daxilində vahid mövqe formalaşmaması beynəlxalq təzyiq mexanizmlərini zəiflədir.
İran bu vəziyyətdən istifadə edərək beynəlxalq təzyiqləri azaltmağa cəhd göstərə bilər. Eyni zamanda, Qabbardın yumşaq xətti Rusiya və Çin kimi İranla dialoqu dəstəkləyən ölkələr tərəfindən müsbət qarşılanaraq ABŞ-ın diplomatik müstəvidə təcrid olunması risqini artırır.
Daxili siyasi müstəvidə isə bu fikir ayrılığı prezident və kəşfiyyat icması arasında etimadın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bu da qərar qəbuletmədə koordinasiyanın itməsi risqini yaradır.
Konqres daxilində artan mübahisələr və parçalanmalar ABŞ-ın xarici siyasətində obyektivliyin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, bu ziddiyyət İranın nüvə sazişinə (JCPOA) qayıtmaq ehtimalını da zəiflədir. ABŞ-ın içindəki bu qeyri-müəyyənlik Tehran üçün diplomatik manevr imkanlarını genişləndirir.
Qabbardın nisbətən sakitləşdirici mövqeyinə baxmayaraq Trampın sərt xətti İranın daha böyük təhlükə kimi görünməsinə səbəb olur. Bu isə yeni sanksiyaların tətbiqi və iqtisadi təzyiqlərin artması ehtimalını gücləndirir.
Nəticə etibarilə, ABŞ rəhbərliyindəki bu fikir ayrılığı yalnız daxili idarəetmədə deyil, həm də beynəlxalq münasibətlər sistemində ciddi pozuntulara səbəb ola bilər.
Dəniz NƏSİRLİ
