Fikrət Cəfərov: “Bundan sonra yeni sazişlərlə yanaşı, konkret iş proqramları olmalıdır”
“Əməkdaşlıq barədə sazişlərin yeni layihələri üzərində iş başlanıb”. Bunu Prezident İlham Əliyev Aşqabadda Xəzəryanı Dövlətlərin Dövlət Başçılarının VI Zirvə Toplantısında çıxışı zamanı deyib.
Ölkə başçısının sözlərinə görə, Xəzəryanı dövlətlərin əməkdaşlığının müqavilə-hüquqi bazası möhkəmlənir: “Təhlükəsizlik, hidrometeorologiya, nəqliyyat, suyun bioloji ehtiyatlarının qorunub saxlanması və səmərəli istifadəsi, fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahələrində, habelə qarşılıqlı maraq doğuran başqa sahələrdə sazişlər imzalanıb və qüvvəyə minib. Əməkdaşlıq barədə sazişlərin yeni layihələri üzərində iş başlanıb. Bu layihələr müzakirə prosesindədir və hazır olduqca imzalanmaq üçün təqdim ediləcək. Xəzər dənizinin dibinin sərhədləri barədə ikitərəfli və çoxtərəfli formatlarda hüquqi cəhətdən məcburi sazişlər də bağlanıb. Xəzəryanı ölkələr arasında dostluq və mehriban qonşuluq münasibətləri, o cümlədən BMT, ATƏT, İslam Əməkdaşlığı Təşkilatı, Türk Dövlətləri Təşkilatı, MDB və İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq Xəzər dənizində sabitliyin və təhlükəsizliyin mühüm amilidir”.
Xəzərlə bağlı indiyə qədər mövcud olan və yuxarıda sadalanan sazişlər öz yerində. Maraqlıdır, yeni hansı sazişlərə ehtiyac var? Prezidentin də dediyi kimi, yeni hansı sazişlərin imzalanması gözlənilir?
- “Xəzərin dayazlaşmasını önləmək üçün sahilyanı ölkələr arasında saziş olmalıdır”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən ekoloq Fikrət Cəfərov bununla bağlı bir sıra məqamlara toxundu: “Əvvəla, Xəzərin statusunun müəyyən edilməsi ilə bağlı neçə il sahilyanı ölkələr arasında danışıqlar getdi. Uzun danışıqlardan sonra nəhayət 2018-ci ildə tərəflər arasında Xəzərin statusuna dair Konvensiya qəbul olundu. Əldə olunan istənilən razılaşma ümumən sahilyanı ölkələrin xeyrinədir. Bundan sonra yeni sazişlərlə yanaşı, konkret iş proqramları olmalıdır. Söhbət ondan gedir ki, səmərəli nəticə əldə etmək üçün bütün sahilyanı ölkələr imzalanan sazişlərə praktiki olaraq əməl etməlidir. Hər bir konkret istiqamət üzrə dövlətlər arasında razılaşdırılmış birgə işlər olmalıdır. Məsələn, dənizin biomüxtəlifliyini, bioresurslarını götürsək, o zaman sahilyanı ölkələr ayrı-ayrılıqda onu qoruya bilməz. Bunun üçün birgə işin təşkilinə ehtiyac var. Xəzərin digər vacib problemi dənizin ilbəil dayazlaşması ilə bağlıdır. Hesab edirəm ki, bu çox təhlükəli məsələdir və bu barədə birgə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var. Yəni dənizin dayazlaşmasını önləmək üçün sahilyanı ölkələr arasında saziş olmalıdır. Buna ehtiyac var. Xəzərin bundan sonrakı dayazlaşmasının qarşısını almağa yönəlmiş tədbirlərin paketi hazırlanmalıdır. Çünki dənizin səviyyəsi aşağı düşdükcə, bu, iqlimə, biomüxtəlifliyə, iqtisadiyyata və digər sahələrə mənfi təsir göstərir. Ona görə də qoyulan məsələlər çox vacibdir və onlar qısa müddətdə sənədlərdə öz əksini tapmalıdır”.
Bir sözlə, ekspert hesab edir ki, Xəzərdə bir sıra problemlərin həlli sahilyanı ölkələrin birgə əməkdaşlığından keçir.
Vidadi ORDAHALLI
