Azərbaycan daha bir beynəlxalq qərarı dəstəkləyərək neft bazarında özünə əlverişli mövqe yaratdı…
Dünya bazarlarında neftin qiymətinin yenidən artımı fonunda prosesin nə qədər davam edəcəyi indi ekspert dairələrində xüsusi müzakirə mövzusudur. Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatına (OPEC) üzv və qeyri-OPEC ölkələrinin (OPEC+) son iclasından sonra bu məsələ ətrafında birmənalı fikir səsləndirilmir. Qeyd edək ki, barəsində bəhs edilən iclasdan sonra neftin qiymətində bu ilin iyunundan indiyədək ən böyük həftəlik artım qeydə alınıb.
İndi “Brent” neftinin bir barreli London birjasında 65 dollara, “Light” markalı neftin bir barreli isə Nyu-York birjasında 60 dollara alıcı axtarır. Azərbaycan neftinin qiyməti isə 70 dollarlıq həddə çatıb. Bütün bunlara əsas səbəb OPEC+ ölkələrinin son iclasıdır. Belə ki, üzv ölkələrin sutkalıq neft hasilatının daha 500 min barrel azaldılması barədə qərarı “qara qızıl”ın qiymətinə yuxarı istiqamətli təzyiq göstərib. Bir daha xatırladaq ki, Vyanada OPEC+ üzrə gələn ilin ilk rübündə gündəlik neft hasilatının daha 500 min barrel azaldılması ilə bağlı qərar qəbul olunub. Bununla da OPEC+ üzrə gündəlik neft hasilatının azaldılması ilə bağlı öhdəlik 1,7 milyon barrelə çatdırılıb. Hasilatın azaldılması ilə bağlı əlavə həcmlərin bölünməsi OPEC+ ölkələri arasında proporsional qaydada aparılıb. Azərbaycan da hasilatın əlavə həcmlərdə azaldılması ilə bağlı yeni razılaşmaya qoşulub. Ölkəmiz müvafiq olaraq gündəlik neft hasilatını 20 min barreldən əlavə daha 7 min barrel azaldacaq. Beləliklə, öhdəliyi 27 min barrelə yüksələn Azərbaycan 2020-ci ilin yanvarından etibarən gündəlik hasilatı 769 min barrel həcmində saxlamalıdır. Ölkəmiz indiyə kimi gündəlik neft hasilatını 20 min barrel azaltmaqla bağlı öhdəliyini artıqlaması ilə yerinə yetirib.
Hesab edilir ki, OPEC+ ölkələrinin addımı qarşıdakı dövr ərzində neftin qiymətini yüksək həddə saxlamağa xidmət edəcək. ABŞ-ın qabaqcıl investisiya banklarından olan “Goldman Sachs”ın 2020-ci ilə dair neftin qiyməti üzrə proqnozu da bunu təsdiq edir. Bank bildirir ki, gələn il “Brent” markalı xam neftin bir barrelinin orta qiyməti 63 dollar olacaq. “Goldman Sachs”ın əvvəlki proqnozu isə 60 dollar idi. “Goldman Sachs” bu proqnozu məhz OPEC+ üzrə sutkalıq neft hasilatının gələn ildən daha 500 min barrel azaldılmasına dair qərar qəbul ediləndən sonra verib. Neft məsələləri üzrə rus ekspert İvan Danilov isə bildirir ki, OPEC+ formatı, xüsusən də burada Rusiya - Səudiyyə Ərəbistanının əməkdaşlığı neftin gələn il ərzində yüksək qiymət həddində qalmasını şərtləndirəcək: " OPEC+ formatı effektivlyini təsdiqləyir və bura Səudiyyə Ərəbistanı vasitəsilə ABŞ artıq əvvəlki kimi təsir göstərə bilmir. Səudiyyə dövlət neft şirkəti "Saudi Aramco"nun səhmləri ətrafında baş verənlər də bunu təsdiq etdi. Burada diqqət etməli bir vacib məqam var. "Aramco" səhmlərini London və ya Nyu-York birjalarında yerləşdirmək istəyirdi, ancaq sanksiya və Səudiyyə səhmlərinə həbs qoyulma risqləri, ABŞ qanunvericiləri tərəfindən anti-Səudiyyə qanunvericilik təşəbbüsləri və digər siyasi çətinliklər qiymətli kağızların Səudiyyə birjasında yerləşdirilməsinə səbəb oldu. Prosesdə əsasən yerli vətəndaşlar, eləcə də Fars körfəzi və Cənub-Şərqi Asiyadan olan investisiya fondları iştirak edib. Amerikalı və britaniyalı sərmayədarlar isə qıraqda qalıb. Qərb mediası bu durumda aktiv şəkildə Qərb pullarının Səudiyyə şirkətinə getməməsinə çağırışlar edib. Bunun fonunda indi Ər-Riyadın "OPEC + Rusiya" neft ittifaqının gələcək fəaliyyəti çərçivəsində düşmənlərinin məntiqinə əsaslanması qəribə olardı.
İkincisi, OPEC+ ittifaqının fəaliyyətində diplomatik nöqsanların, qalmaqalların və çətinliklərin ortaya çıxmasına ümid var idi. Bu onunla bağlı idi ki, Səudiyyə Ərəbistanında neft və Rusiya ilə danışıqlara cavabdeh olan nazir başqası ilə əvəz olunmuşdu. Rusiyaya tərəfdaş olan hər bir ölkədə baş verən siyasi dəyişikliklər isə hər zaman Qərbdəki ekspertlərin və jurnalistlərin müəyyən bir hissəsinə ümid verir: "Ura! Yeni rəhbərlər nəhayət görəcəklər ki, Rusiya ilə dost olmaq və əməkdaşlıq etmək lazım deyil". Əslində isə tərsinə alınır ki, bu da Rusiyanın "ölməsi", iqtisadiyyatının "parama-parça olması" və onun özünün "diplomatik izolyasiyada" olması haqqında "informasiya qabarcığı"nda yaşamağa öyrəşmiş insanları çox təəccübləndirir və kədərləndirir. Nüfuzlu "The Wall Street Journal" nəşri mənbələrinin Vyanadakı görüşdə Rusiya-Səudiyyə Ərəbistanı dialoqunun necə baş tutduğuna dair təəssüratlarından yazır: "Ertəsi gün şahzadə Əbdüləziz ibn Salman OPEC-ə daxil olmayan 10 ölkədən olan istehsalçılarla görüşü dayandırdı ki, rusiyalı həmkarı Aleksandr Novak ilə ikitərəfli görüş keçirsin. OPEC-ın zalında olan mənbələrdən birinin dediyinə görə, bu iki rəsmi Rusiya istehsalı olan qaz kondensatının ixtisar kvotasından azad edilməsi və onun hasilatının Rusiya tərəfindən müstəqil şəkildə qiymətləndirilməsi ilə bağlı fikir ayrılıqlarını aradan qaldırmağa çalışırdı. Onlar geri qayıdanda gülümsəyirdilər", - mənbə bildirib.
Danışıqların nəticələri birmənalı olaraq Rusiya və digər qeyri- OPEC ölkələri üçün müsbət sayıla bilər. Neft ittifaqının hasilatı sutkada daha 500 min barrel azaltmaq qərarı bir çox analitik üçün sürpriz oldu, lakin bu məntiqli idi. Səudiyyə Ərəbistanı tərəfindən hasilatın könüllü, yəni mövcud paya əlavə ixtisarı gündə 400 min barreldir. Rusiyaya gəldikdə isə, hasilatın əlavə ixtisarı 70 min barrel təşkil edəcək". İvan Danilov qeyd edir ki, məhz bütün bunlar qarşıdakı dövr ərzində neftin qiymətinin yüksək həddə qalmasını, hətta gələn ilin ilk rübündə 80 dolları keçməsini şərtləndirəcək. ABŞ-ın şist neft haslatı ilə buna mane olması isə sadəcə mümkünsüz sayılır: "Neftin bir barrelini 20 dollar dəyərində görmək və bəzi neft ölkələrinin ixracat qazancı ilə bağlı yaşayacağı problemlərdən həzz almaq istəyənlərin son ümidi belə bir tezisə bağlı idi: "Onların ixtisar edə biləcəyi hər şeyi Amerikanın şist şirkətləri hasil edəcək və onlar OPEC-in əlindən bazar payını alaraq neftin qiymətini çökdürəcəklər". Bir tərəfdən belə bir sual verə bilərik: şist nefti belə yaxşıdırsa, nə səbəbdən şist şirkətləri bir-birinin ardınca iflas edir? ABŞ-ın səhm bazarının qalan hissəsinin böyüdüyü və rekord qırdığı bir vaxtda nə səbəbdən bu şirkətlərin səhm və istiqrazlarının qiymətləri aşağı düşür? Digər tərəfdən sözü həmin şirkətlərin özlərinə verib, Texasda, "şist inqilabının" ürəyində yerləşən amerikalı şist şirkətlərinin rəhbərlərinin və səhmdarlarının dediklərinə qulaq asa bilərik.
Kanadanın maliyyə televiziya kanalı "BNN Bloomberg" xəbər verir ki, Texasın neft şirkətləri hazırda şist neftinin istehsalının ciddi zəiflədiyini deyir. Hasilatçılar maliyyə baxımından çətinliklərlə üzləşiblər, onların ehtiyatlarının səviyyəsi aşağı düşüb, şist şirkətlərinin səhm və istiqraz təkliflərinə maraq azalıb. Bu fonda xatırladaq ki, gələn il Vyanadakı OPEC+ qərargahında bir neçə dəfə görüşəcək üzv ölkələrin enerji nazirlərinin simalarında, çox güman ki, təbəssüm üçün əlavə səbəblər olacaq". Ekspert bildirir ki, belə vəziyyətdə qiymətlərin kifayət qədər yuxarı həddə olması da tamamilə gözləniləndir. Təbii ki, bu vəziyyət hasilatçı ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın maraqlarına tam cavab verir. Hesab edilir ki, gələn il ərzində Azərbaycan neft satışından nəzərdə tutulduğundan əlavə daha bir neçə milyard əlavə qazanc götürəcək. Bütün bunlar həm də OPEC+ formatının getdikcə artan uğurunun real təsdiqi sayılır.
Ramil QULİYEV
