MDB dövlətləri öz milli valyutaları ilə ticarətə keçsə...

“Ortaya elə bir mexanizm qoyulmalıdır ki, onun tətbiqindən bir ölkənin iqtisadiyyatının qazanıb, digərinin itkiyə məruz qalmasına yol verilməsin”

MDB dövlət başçılarının Türkmənistanda keçirilən zirvə görüşündə Rusiya prezidenti Vladimir Putin postsovet məkanını valyuta risqlərindən qorumaq üçün tədbirlər görməyi, MDB-də dollardan imtina etməyi təklif edib. Rusiya prezidentinin sözlərinə görə, MDB ölkələri ticarət müharibələri şəraitində özlərini valyuta risqlərindən qorumalıdır, perspektivdə vahid maliyyə bazarının formalaşması barədə düşünməyə dəyər. Putin hesab edir ki, burada vacib məqam milli valyutalarda hesablaşmalardır: “Mən bu gün bütün dünyanın qarşılaşdığı problemi nəzərdə tuturam. Biz bunu görürük. Bunun nəticələri ticarət müharibələri, müxtəlif məhdudiyyətlərdir. Və biz əlbəttə ki, valyuta risqlərinə qarşı özümüzə zəmanət verməliyik. Valyuta sahəsində əməkdaşlığı inkişaf etdirmək, valyuta siyasətini razılaşdırmaq lazımdır. Əgər biz nə vaxtsa buna gedəsi olsaq, onda ümumi maliyyə bazarının formalaşması barədə də danışa bilərik. Əminəm ki, bu mütləq bizim ümumi rəqabət qabiliyyətimizə fayda verəcək”. Ümumilikdə, Putinin bu təşəbbüsü yeni deyil. 2015-ci ildən süzügedən təklif səslənir. Rusiya dövlət başçısının dollardan imtina təklifi postsovet ölkələri arasında qarşılıqlı ticarət əlaqələri, iqtisadi münasibətlərdə keçərlidir. MDB məkanında qarşılıqlı mal mübadiləsində milli valyutalardan istifadə etmək mümkündür. Bir şərtlə ki, dominant rolunda heç bir valyuta çıxış etməsin. Maraqlıdır, bəs ekspertlər Putinin bu təklifini necə dəyərləndirir? MDB çərçivəsində bu nə dərəcədə mümkündür?

Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini baki-xeber.com-la bölüşən iqtisad-elmləri doktoru Fikrət Yusifovun sözlərinə görə, bunu reallaşdırmaq çətin məsələdir: “Bu gün beynəlxalq hesablaşmaların 60 faizə qədərinin dollarla həyata keçirilməsi və ölkələrin valyuta ehtiyatlarının 63 faizdən çoxunun dollarda saxlanması bu valyutanın dünya maliyyə sistemindəki hegemonluğunun səviyyəsindən xəbər verir. Düzdür, 1971-ci ildən sonra beynəlxalq hesablaşmalarda ingilis funt sterlinqindən, alman markasından, yapon ienindən və başqa digər valyutalardan da istifadə olunur. Lakin bir böyük həqiqət bundan ibarətdir ki, bu gün ABŞ dolları tək bir ölkənin valyutası deyil, o eyni zamanda başqa ölkələrin valyutalarının dəyərini müəyyən edən bir tərəzidir. Dünya iqtisadiyyatının ¼-nə sahib olan bir ölkənin milli valyutasının likvidliyi isə dünyanın bütün ölkələrində mövcuddur. Ona görə də ABŞ dollarına olan “sevgidən” imtina etmək yaxın gələcəkdə heç bir ölkənin, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin maliyyə sisteminin ondan asılılığını aradan qaldıra bilməyəcək. MDB ölkələrində bunun daha çox zamana ehtiyacı var. Belə bir mexanizmin işlənib hazırlanması və tətbiqi, təbii ki, uzun bir prosesdir. Burada atılacaq hər addım hərtərəfli ölçülüb-biçilməlidir. Ortaya elə bir mexanizm qoyulmalıdır ki, onun tətbiqindən bir ölkənin iqtisadiyyatının qazanıb, digərinin itkiyə məruz qalmasına yol verilməsin”.

Vidadi ORDAHALLI