Ölkə nağdsız ödənişlərə keçməyi hədəflədiyi vaxtda 12 min POS-terminal bağlanıb…

Rəsul Cahangirli: “POS-terminalların quraşdırılmasından sonra bəzi güzəştlər tətbiq olunmalıdır ki, sahibkarlar bunda maraqlı olsunlar”
Mərkəzi Bankın məlumatına görə, yanvar-avqust aylarında respublika ərazisində ticarət və xidmət obyektlərində quraşdırılan POS-terminalların sayında azalma müşahidə olunub.
Belə ki, sentyabr ayının əvvəlinə onların sayı 68437 ədəd (azalma 4,7 %) təşkil edib. 2015-ci ilin sonunda POS-terminalların sayı 80301 ədədə çatmışdı. Ötən 1 il 8 ay ərzində POS-terminalların sayı 11864 ədəd azalıb.
Bakıda 38784 ədəd (4,3 % azalıb), regionlarda 29653 ədəd (5,3 % azalıb) POS-terminal mövcuddur. Pərakəndə ticarət obyektlərində 67350 ədəd POS-terminal və ya bütün POS-terminalların 98,4 %-i quraşdırılıb.
Nağdsız ödənişlərə diqqətin artırıldığı bir dövrdə POS-terminalların sayı artmalı idi. Dəfələrlə Prezident İlham Əliyev nağdsız ödənişlərin genişləndirilməsi ilə bağlı çağırışlar edib. Ancaq nədənsə, POS-terminalların sayı artmaq əvəzinə, azalır. Bəzi məlumatlara görə, xərci yüksək olduğundan, obyektlər POS-terminaldan imtina edirlər.
O da məlumdur ki, Azərbaycanda bank infrastrukturu, bir qayda olaraq, iri tədbirlər ərəfəsində, ölkəyə çoxsaylı xarici qonağın gəlməsi gözləniləndə çox fəal şəkildə böyüyür. Bu tendensiyanı xüsusi olaraq ticarət və xidmət obyektlərində POS-terminalların quraşdırılması nümunəsində görmək olar. 2012-ci ilin mayında Azərbaycanda “Eurovision” musiqi müsabiqəsinin keçirilməsi ondan əvvəlki illə müqayisədə POS-terminalların sayının üç dəfə artmasına gətirib çıxarıb. 2015-ci ilin iyununda keçirilmiş ilk Avropa Oyunları ərəfəsində Mərkəzi Bank və Vergilər Nazirliyi fəal iş apardılar: AMB banklarla, nazirlik isə sahibkarlarla. Lakin xarici qonaqlar getdikdən sonra artıq 2016-cı ilin sonundan POS-terminalların azalması tendensiyası müşahidə olunur. Görünən odur ki, azalma indi də davam edir. Maraqlıdır, ekspertlər bunun səbəbini hansı amillərlə əlaqələndirirlər?
Məsələyə münasibət bildirən ekspert Rəsul Cahangirlinin fikrincə, müxtəlif amillərin burada rolu var: “Başlıca səbəb cəmiyyətdə alış-verişin nağdsız formada aparılmasına hələ də böyük marağın omamasıdır. Baxmayaraq ki, zaman-zaman bu istiqamətdə maarifləndirmə işləri aparılır, çağırışlar səsləndirilir və s. Digər səbəblərdən biri də sahibkarların bunda maraqlı olmamasıdır. Həmçinin, bank sektorunda mövcud olan problemlər, bir sıra bankların bağlanması faktoru da POS-terminalların sayının azalmasına öz təsirini göstərib. Başqa bir tərəfdən, Azərbaycanda nağdsız hesablaşmalara keçid mərhələli şəkildə olmalıdır. Əks halda, ölkədə nağdsız hesablaşmaların inkişafı əvəzinə bankomatlar önündə bank müştərilərinin uzun növbəsi yaranacaq. Qeyd edim ki, 2017-ci ilin yanvar ayında “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” Qanun qüvvəyə minib. Qanunun qəbul edilməsinin əsas səbəbi ölkənin maliyyə sistemində nağdsız hesablaşmaların inkişafı ilə uçotu gücləndirməkdir. Dövlət qurumları POS-terminalların belə sürətli azalmasına səbəb kimi son illər ölkə banklarının dörddə birinin bağlanmasını göstərirlər. Hazırda təkcə kiçik mağazalarda yox, çox hallarda hətta iri supermarketlərdə belə alış-verişi ödəniş kartı ilə həyata keçirmək problemə dönür. Sahibkarlar müəyyən xərclər üzündən bunda maraqlı deyillər. Fikrimcə, POS-terminalların quraşdırılmasından sonra bəzi güzəştlər tətbiq olunmalıdır ki, sahibkarlar bunda maraqlı olsunlar. Elə ticarət obyektləri var ki, orada dövriyyə azaldığına görə bundan imtina edirlər”.
Vidadi ORDAHALLI