Qeyri-dövlət pensiya fondları reallaşmaq üzrədir
.jpg?v=1520254601)
"Azərbaycanda qeyri-dövlət pensiya fondları yaradılacaq. Qarşıdakı illər ərzində sözügedən pensiya fondlarının yaradılması üçün qanunvericilik bazasının formalaşdırılması istiqamətində əsas addımlar atılacaq". Bunu mətbuata müsahibəsində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun sədri Elman Mehdiyev deyib. Fond sədrinin sözlərinə görə, bütün bunlar "2009-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında sığorta-pensiya sisteminin inkişafına dair Dövlət Proqramı" ilə müəyyən olunmuş tədbirlər planına uyğun olaraq həyata keçirilir.
Vahid sığorta-pensiya sisteminin kifayət qədər əhatəliliyinin təmin edilməsi hesabına hazırda Fondun mərkəzi məlumat bazasında ölkədəki pensiyaçılar və sığortaolunanlar barədə müvafiq məlumatlar toplanıb: "Maliyyə dayanıqlılığının artırılmasına yönəldilmiş istiqamətlərdən biri də sığorta-pensiya sistemində yığım komponentinin tətbiqidir. Yəni müəyyən stimullaşdırıcı vasitələr daxil edilməklə yığım komponenti vasitəsilə məşğul əhali sığorta-pensiya sistemində daha aktiv iştiraka cəlb olunacaq. Hazırda yığım komponentinin tətbiqi məqsədilə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və müvafiq təhlillərin aparılması işi davam etdirilir. Pensiya təyinatının yeni əsaslarla qurulması ilə yanaşı, onun artırılması məsələsi də pensiyaçıların daim diqqət mərkəzindədir. Bu sahədə də çox ciddi dəyişikliklər baş verib. Əvvəlki sistemlə pensiyaların artımı prosesində mövcud imkanların bütün pensiyaçılar arasında bərabər bölgüsü mexanizmi mövcud deyildi. Belə ki, pensiyaların artımı 2 qayda əsasında pensiya hesablanması üçün nəzərə alınan əməkhaqlarının indeksləşdirilməsi və pensiya-müavinətlərin ümumi məbləğinin minimum həddinin artırılması yolu ilə aparılırdı. Birinci qayda əsasında artımlar müxtəlif dövrlərə uyğun fərqli indeksləşdirmə metodları ilə və müxtəlif vaxtlarda aparılırdı ki, bu da müvafiq tədbirlərdən kənarda qalan bu və ya digər pensiyaçılar kateqoriyasının haqlı narazılığına səbəb olurdu. Pensiya-müavinətlərin aşağı məbləğlərlə ifadə olunduğu və daha az kontingenti əhatə etdiyi əvvəlki dövrlərdə bu hal qabarıq şəkildə özünü büruzə verməsə də, sonrakı mərhələdə xüsusilə hiss olunurdu. Başqa sözlə, çoxillik əmək və sığorta stajına malik şəxslərlə minimum əmək və sığorta stajına malik şəxslərin pensiya-müavinətlərinin məbləğinin bərabərləşdirilməsinə əsaslanan artım mexanizminin tətbiqi çox ciddi əks-effektə səbəb olurdu. Sadalanan mürəkkəbliklər pensiya sisteminin optimal və dinamik idarə olunmasına, maliyyə nəticələrinin əsas makroiqtisadi göstəricilərə təsirinin proqnozlaşdırılmasına imkan vermirdi".
Onun sözlərinə görə, bu gün pensiyaların artım mexanizmləri bazar iqtisadiyyatının tələblərinə tam uyğunlaşdırılıb. Bu da mövcud maliyyə imkanlarının pensiyaçılar arasında daha ədalətli bölgüsünə şərait yaradır. Eyni zamanda, yaradılacaq qeyri-dövlət pensiya fondları da prosesin sürətli inkişafına güclü təkan verəcək: "Sığorta-pensiya sistemi əmək pensiyalarının baza hissəsinin istehlak qiymətləri indeksi nəzərə alınmaqla bütün pensiyaçılar üzrə bərabər məbləğdə artırılmasını, sığorta hissəsinin isə indeksləşdirilməsini nəzərdə tutur ki, bu da bazar iqtisadiyyatı mühitində vətəndaşların pensiya təminatı hüququnun etibarlı müdafiəsini ifadə edir. Ölkəmizdə yeni sığorta-pensiya sisteminin fəaliyyət göstərdiyi 2006-cı ildən indiki dövrədək Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən yaşa görə əmək pensiyasının baza hissəsinin artırılması ilə bağlı 7, sığorta hissəsinin artırılması ilə bağlı 6 sərəncam verilmiş, bununla yanaşı, əvvəlki sistemlə əhatə olunmuş şəxslərin yeni şəraitə inteqrasiyasının tamamlanması üçün ardıcıl qərarlar qəbul edilib. Nəticədə, yeni sistem fəaliyyətə başladığı dövrdən hazıradək əmək pensiyalarının minimum məbləği 3,4 dəfə, orta aylıq məbləği isə 5,2 dəfə artıb".
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov bizimlə söhbətində bildirdi ki, Azərbaycanda qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılmasını müsbət qarşılayır: "Əlbəttə, lazımlı strukturdur. Bu gün inkişaf etmiş ölkələrdə yalnız dövlət pensiya fondları deyil, eyni zamanda, qeyri-hökumət təşkilatlarının, ictimai birliklərin yaratdığı və bir neçə insanın yaratdığı qeyri-dövlət pensiya fondları da fəaliyyət göstərir. Belə fondların yaradılması vətəndaşlar üçün pensiya-sığorta rolunu oynayır. Vətəndaş pensiya yaşına çatan zaman yalnız dövlətdən deyil, eyni zamanda, qeyri-dövlət fondlarından daha çox vəsait almağa çalışır. Bunun da mahiyyəti ondan ibarətdir ki, vətəndaş işlədiyi müddətdə əməkhaqqının bir hissəsini qeyri-dövlət pensiya fonduna ödəyir və fond həmin insana lazımi yaşa gəlib çatdıqdan sonra aylıq pul ödəməyə başlayır. Bu model xüsusilə ABŞ-da daha çox tətbiq edilir. Ölkəmizdə də belə fondların yaradılmasına ehtiyac var. Proseslərin önündə bəzi problemlər dayanır. Sadəcə, sözügedən fondların reallaşmasını əngəlləyən faktorlardan biri də ondan ibarətdir ki, əhalinin aldığı aylıq məvacib aşağıdır. Qeyri-dövlət pensiya fondları yaradılan zaman əhalinin gəlir səviyyəsi çox olmalıdır. Yəni insanların əməkhaqqı ona imkan verməlidir ki, həm aldığı vəsaitdən dövlət fonduna ödəniş etsin, həm də qeyri-dövlət fonduna versin. Bu baxımdan əhalinin maaşlarının yüksək olması olduqca vacibdir. Diqqət yetirsək, görərik ki, qeyri-dövlət pensiya fondları o ölkələrdə fəaliyyət göstərir ki, həmin dövlət yüksək inkişaf tempinə malikdir. İndiki mərhələdə belə fondların yaradılması və inkişaf etdirilməsi üçün həm də insanların maarifləndirilməsinə ehtiyac var. Əhalini ilk növbədə bu fondların funksiyaları ilə tanış etmək, onları məlumatlandırmaq lazımdır. Çünki bəzi hallarda pensiya fondlarının fəaliyyət istiqamətini insanlara çatdırmaq ciddi problemə çevrilir. Əgər sadaladığım problemlər aradan qaldırılarsa, onda təbii ki, qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılması insanların təqaüdlərinin da artımına səbəb olacaq".
İqtisadçı onu da əlavə etdi ki, Azərbaycanda da həm məcburi, həm də könüllü pensiya yaşının müəyyən olunmasına ehtiyac var. Yəni əsas məsələlərdən biri yaş senzinin dəqiq təyin olunmasıdır.
Vahid sığorta-pensiya sisteminin kifayət qədər əhatəliliyinin təmin edilməsi hesabına hazırda Fondun mərkəzi məlumat bazasında ölkədəki pensiyaçılar və sığortaolunanlar barədə müvafiq məlumatlar toplanıb: "Maliyyə dayanıqlılığının artırılmasına yönəldilmiş istiqamətlərdən biri də sığorta-pensiya sistemində yığım komponentinin tətbiqidir. Yəni müəyyən stimullaşdırıcı vasitələr daxil edilməklə yığım komponenti vasitəsilə məşğul əhali sığorta-pensiya sistemində daha aktiv iştiraka cəlb olunacaq. Hazırda yığım komponentinin tətbiqi məqsədilə beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və müvafiq təhlillərin aparılması işi davam etdirilir. Pensiya təyinatının yeni əsaslarla qurulması ilə yanaşı, onun artırılması məsələsi də pensiyaçıların daim diqqət mərkəzindədir. Bu sahədə də çox ciddi dəyişikliklər baş verib. Əvvəlki sistemlə pensiyaların artımı prosesində mövcud imkanların bütün pensiyaçılar arasında bərabər bölgüsü mexanizmi mövcud deyildi. Belə ki, pensiyaların artımı 2 qayda əsasında pensiya hesablanması üçün nəzərə alınan əməkhaqlarının indeksləşdirilməsi və pensiya-müavinətlərin ümumi məbləğinin minimum həddinin artırılması yolu ilə aparılırdı. Birinci qayda əsasında artımlar müxtəlif dövrlərə uyğun fərqli indeksləşdirmə metodları ilə və müxtəlif vaxtlarda aparılırdı ki, bu da müvafiq tədbirlərdən kənarda qalan bu və ya digər pensiyaçılar kateqoriyasının haqlı narazılığına səbəb olurdu. Pensiya-müavinətlərin aşağı məbləğlərlə ifadə olunduğu və daha az kontingenti əhatə etdiyi əvvəlki dövrlərdə bu hal qabarıq şəkildə özünü büruzə verməsə də, sonrakı mərhələdə xüsusilə hiss olunurdu. Başqa sözlə, çoxillik əmək və sığorta stajına malik şəxslərlə minimum əmək və sığorta stajına malik şəxslərin pensiya-müavinətlərinin məbləğinin bərabərləşdirilməsinə əsaslanan artım mexanizminin tətbiqi çox ciddi əks-effektə səbəb olurdu. Sadalanan mürəkkəbliklər pensiya sisteminin optimal və dinamik idarə olunmasına, maliyyə nəticələrinin əsas makroiqtisadi göstəricilərə təsirinin proqnozlaşdırılmasına imkan vermirdi".
Onun sözlərinə görə, bu gün pensiyaların artım mexanizmləri bazar iqtisadiyyatının tələblərinə tam uyğunlaşdırılıb. Bu da mövcud maliyyə imkanlarının pensiyaçılar arasında daha ədalətli bölgüsünə şərait yaradır. Eyni zamanda, yaradılacaq qeyri-dövlət pensiya fondları da prosesin sürətli inkişafına güclü təkan verəcək: "Sığorta-pensiya sistemi əmək pensiyalarının baza hissəsinin istehlak qiymətləri indeksi nəzərə alınmaqla bütün pensiyaçılar üzrə bərabər məbləğdə artırılmasını, sığorta hissəsinin isə indeksləşdirilməsini nəzərdə tutur ki, bu da bazar iqtisadiyyatı mühitində vətəndaşların pensiya təminatı hüququnun etibarlı müdafiəsini ifadə edir. Ölkəmizdə yeni sığorta-pensiya sisteminin fəaliyyət göstərdiyi 2006-cı ildən indiki dövrədək Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən yaşa görə əmək pensiyasının baza hissəsinin artırılması ilə bağlı 7, sığorta hissəsinin artırılması ilə bağlı 6 sərəncam verilmiş, bununla yanaşı, əvvəlki sistemlə əhatə olunmuş şəxslərin yeni şəraitə inteqrasiyasının tamamlanması üçün ardıcıl qərarlar qəbul edilib. Nəticədə, yeni sistem fəaliyyətə başladığı dövrdən hazıradək əmək pensiyalarının minimum məbləği 3,4 dəfə, orta aylıq məbləği isə 5,2 dəfə artıb".
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov bizimlə söhbətində bildirdi ki, Azərbaycanda qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılmasını müsbət qarşılayır: "Əlbəttə, lazımlı strukturdur. Bu gün inkişaf etmiş ölkələrdə yalnız dövlət pensiya fondları deyil, eyni zamanda, qeyri-hökumət təşkilatlarının, ictimai birliklərin yaratdığı və bir neçə insanın yaratdığı qeyri-dövlət pensiya fondları da fəaliyyət göstərir. Belə fondların yaradılması vətəndaşlar üçün pensiya-sığorta rolunu oynayır. Vətəndaş pensiya yaşına çatan zaman yalnız dövlətdən deyil, eyni zamanda, qeyri-dövlət fondlarından daha çox vəsait almağa çalışır. Bunun da mahiyyəti ondan ibarətdir ki, vətəndaş işlədiyi müddətdə əməkhaqqının bir hissəsini qeyri-dövlət pensiya fonduna ödəyir və fond həmin insana lazımi yaşa gəlib çatdıqdan sonra aylıq pul ödəməyə başlayır. Bu model xüsusilə ABŞ-da daha çox tətbiq edilir. Ölkəmizdə də belə fondların yaradılmasına ehtiyac var. Proseslərin önündə bəzi problemlər dayanır. Sadəcə, sözügedən fondların reallaşmasını əngəlləyən faktorlardan biri də ondan ibarətdir ki, əhalinin aldığı aylıq məvacib aşağıdır. Qeyri-dövlət pensiya fondları yaradılan zaman əhalinin gəlir səviyyəsi çox olmalıdır. Yəni insanların əməkhaqqı ona imkan verməlidir ki, həm aldığı vəsaitdən dövlət fonduna ödəniş etsin, həm də qeyri-dövlət fonduna versin. Bu baxımdan əhalinin maaşlarının yüksək olması olduqca vacibdir. Diqqət yetirsək, görərik ki, qeyri-dövlət pensiya fondları o ölkələrdə fəaliyyət göstərir ki, həmin dövlət yüksək inkişaf tempinə malikdir. İndiki mərhələdə belə fondların yaradılması və inkişaf etdirilməsi üçün həm də insanların maarifləndirilməsinə ehtiyac var. Əhalini ilk növbədə bu fondların funksiyaları ilə tanış etmək, onları məlumatlandırmaq lazımdır. Çünki bəzi hallarda pensiya fondlarının fəaliyyət istiqamətini insanlara çatdırmaq ciddi problemə çevrilir. Əgər sadaladığım problemlər aradan qaldırılarsa, onda təbii ki, qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılması insanların təqaüdlərinin da artımına səbəb olacaq".
İqtisadçı onu da əlavə etdi ki, Azərbaycanda da həm məcburi, həm də könüllü pensiya yaşının müəyyən olunmasına ehtiyac var. Yəni əsas məsələlərdən biri yaş senzinin dəqiq təyin olunmasıdır.
.jpg%3Fv%3D1520254601%22%2C%22iframe_v2%22%3Afalse%2C%22iframe_v3%22%3Afalse%2C%22t%22%3A0%2C%22cg%22%3A%7B%22isPrivate%22%3Afalse%2C%22browserName%22%3A%22Chromium%22%7D%7D%2C%22config%22%3A%7B%22page_url%22%3A%22https%3A%2F%2Fwww.baki-xeber.com%2Fiqtisadiyyat%2F6403.html%22%2C%22referrer%22%3A%22%22%2C%22user_id%22%3A%22c7ee9ec0-30ac-44ca-bec9-f165f5f16ac6%22%2C%22iframe_user_id%22%3Atrue%7D%7D&cb=0.09423328209256399){kind=spacer}