Azərbaycan qazı üçün Avropada çəkilən kəmərlərin sayı artır
Aparılan hesablamalar göstərir ki, cari ildə “Cənub Qaz Dəhlizi”nin əsas seqmentlərindən biri olan TAP ilə Avropaya 2,3 milyard kubmetr təbii qaz ixrac edilib. Xatırladaq ki, Azərbaycan təbii qazını Avropaya nəql edən TAP boru kəməri ötən il noyabrın 15-dən istismara verilib. Dekabrın 31-dən isə kommersiya təbii qazının nəqlinə başlanıb. Lakin Avropada baş verənlər bu kəmərlə daha çox qaz nəqlini istisna etmir.
Energetika məsələləri üzrə rus ekspert Sergey Savçuk bunu belə şərh edir: “Hollandiya tərəfinin verdiyi rəsmi məlumata görə, artıq bu ilin yay aylarında Qroninhen hövzəsi daxilində təbii qaz istehsalı tamamilə dayandırılacaq. Başqa sözlə, Hollandiyanın şimalından tədarük olunan 25 milyard kubmetr qaz əldən çıxacaq. Belə böyük qaz həcmini yalnız bir şərtlə əvəzləmək mümkündür – digər mənbələrdən qaz idxalı ilə”. Ekspert bildirir ki, Ukrayna tranziti də daxil olmaqla, Rusiyadan qaz tədarükünü saxlamaq və artırmaq və digər mənbələrdən qaz alışı ilə Avropa mavi yanacağa tələbini ödəyə bilər: “2021-ci ilin iyun ayındayıq, anomal temperaturun müşahidə olunmadığı adi yay fəslidir. Bununla belə, Avropada təbii qazın qiyməti sabit şəkildə min kubmetr üçün 300 dollardan aşağı düşmür. Bu rekord olmasa da, kifayət qədər yüksək rəqəmdir. Oktyabrın 15-də Avropada növbəti istilik mövsümü başlayanda mavi yanacağın qiymətinin nə qədər olacağını proqnozlaşdırmağa heç kim cəsarət eləmir, ancaq mütəxəssislər bu fikirdədir ki, dünya iqtisadiyyatının pandemiyadan sonrakı bərpa ilində qiymətlər kifayət qədər yüksək olacaq. Avropa bazarı bununla daha cəlbedici olacaq”. Məhz belə bir vaxtda o da bəlli olub ki, Azərbaycana məxsus təbii qazı Bolqarıstana ötürəcək Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektorunun tikinti işləri də 2021-ci ilin sonuna qədər razılaşdırılmış müddətdə başa çatdırılacaq. Bolqarıstanın energetika naziri Andrey Jivkov boru kəmərinin Bolqarıstan-Yunanıstan sərhədində yerləşən Lozenqratsı kəndində aparılan inşaat işləri ilə tanışlığı zamanı bildirib ki, boru kəmərinin sərhəd bölgəsində yerləşən Lozenqratsı kəndindən keçən hissəsi də artıq inşa edilir: “Bura ümumi uzunluğu 182 km olan bütün boru kəməri marşrutunun ən çətin və mürəkkəb hissəsidir. Sərt geologiya, dik dağ yamacları və sıx meşə sahələri Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektorunun mürəkkəb hissəsində işi uğurla başa çatdırmaq üçün inşaat qruplarının çox qısa zamanda yerinə yetirməli olduqları təbii problemlərdən yalnız bir neçəsidir”. Podratçı şirkət isə naziri əmin edib ki, bu tip dağlıq ərazilərdə uyğun tikintinin aparılması üçün ən yaxşı qaynaq qruplarını, çoxlu sayda xüsusi ağır texnikanı və bu sahədə uzun illər təcrübəsi olan mütəxəssis idarəetmə heyətini səfərbər edib. Belə ki, bugünə qədər birləşdirici marşrut tamamilə təmizlənib, çatdırılan boruların 90 %-dən çoxu gələcək fəaliyyətlərə hazırlamaq üçün sahələrə yerləşdirilib. Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektorunun bütün 182 kilometrlik yolunun qaynaqlanmasına 30 km-dən az qalır. Mürəkkəb coğrafi ərazi nəzərə alınmaqla qaynaq prosesi sürətlə davam edir. Xatırladaq ki, interkonnektorun inşası üçün müqavilə 2019-cu ilin son rübündə imzalanıb. Ancaq bütün dünyanı bürümüş koronavirus pandemiyasının yayılması üzündən əsas tikintinin həyata keçirilməsi daha yavaş templə aparıldığından, müqavilənin müddəti uzadılıb və inşaat işlərinin tamamlanması 2021-ci ilin sonuna təyin edilib. Tikinti işləri uğurla başa çatdıqdan sonra kommersiya istismarına başlamazdan əvvəl bütün qanuni prosedurlar, lisenziyaların verilməsi, qaz boru kəmərinin sınanması və sertifikatlaşdırılması üçün 4-6 ay müddət tələb olunur. Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektorunun kommersiya əməliyyatının 2022-ci il iyulun 1-dən gec olmayaraq baş tutacağı nəzərdə tutulur. Xatırladaq ki, Yunanıstan-Bolqarıstan İnterkonnektoru Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Şahdəniz" qaz kondensat yatağının ikinci mərhələdə istismarı çərçivəsində hasil edilən mavi yanacağın Bolqarıstana nəqlini nəzərdə tutur. TAP-a qoşulacaq bu kəmər vasitəsilə Bolqarıstan Azərbaycandan ildə 1 milyard kubmetr təbii qaz idxal edəcək. Belə ki, “Bulgargaz EAD” dövlət şirkəti “Şahdəniz-2” yatağından bu miqdarda qaz almaq üçün "Şahdəniz" konsorsiumu ilə müqavilə imzalayıb. Azərbaycan təbii qazı hesabına Bolqarıstan qaz tələbatının 25-30 %-ni ödəyə biləcək. Bu fonda digər Avropa ölkələri üçün də Azərbaycandan daha çox qaz almaq prioritet məsələlərdən birinə çevrilib. Belə ki, Avropa İnvestisiya Bankı Serbiyaya Bolqarıstanın qaz paylama sistemi ilə birləşdiriləcək Nis-Dimitrovqrad boru kəmərinin inşası üçün 25 milyon avro kredit ayırıb. Adıçəkilən kəmər TAP ilə nəql edilən qazın da Serbiyaya çatmasına şərait yaradacaq. Serbiyanın infrastruktur naziri Zorana Mihajloviç bu xüsusda bildirir: “2023-cü ildə işə düşəcək və bu il inşasına başlanacaq Nis-Dimitrovgrad qaz kəməri Serbiyaya digər tədarükçülərdən - Yunanıstandakı LNG terminallarından, “Cənub Qaz Dəhlizi” nin bir hissəsi olan TAP və TANAP kəmərlərindən təbii qaz tədarük etməyə imkan verəcək”. Özü də Azərbaycanın Avropaya daha çox qaz nəql etməsi ABŞ-ın da maraq dairəsindədir. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken də bildirir ki, Azərbaycan “Cənub Qaz Dəhlizi” vasitəsilə Avropanın enerji diversifikasiyasına əhəmiyyətli töhfələr verir.
Ramil QULİYEV
