İranın nüvə proqramını təhlükəli həddə kimi inkişaf etdirməsi artıq ABŞ və İsraildə daha ciddi narahatlığa yol açıb. Tərəflər hesab edir ki, artıq hərəkətə keçməsələr, sonra gec olacaq. Bu arada bəlli olub ki, Pentaqon rəhbəri Lloyd Ostin və İsrail baş naziri Benyamin Netanyahu İran aqressiyasına qarşı əməkdaşlığı genişləndirmək barədə razılaşıblar.
Razılıq Lloyd Ostinin İsrailə səfəri kontekstində baş tutub. ABŞ Müdafiə Nazirliyi məsələ ilə bağlı bildirir: “Tərəflər İrandan regiona gələn təhdidi müzakirə edib və İranın aqressiyasına qarşı əməkdaşlığın genişləndirməsi razılığına gəliblər”. Ostin İranın nüvə silahı əldə etməsinə imkan verilməməsi ilə bağlı ABŞ-ın mövqeyini təsdiqləyib. O, daha bir təhlükəli məqama diqqət çəkərək bildirib: “Rusiya İranla misli görünməmiş hərbi əməkdaşlığa başlayır. Son bir ildə Rusiyanın İranla hərbi əməkdaşlığı daha da dərinləşib. Bu isə region üçün ciddi problemlər yaradır. İran Ukraynada mühüm döyüş təcrübəsi əldə edir və bu təcrübə Yaxın Şərqdə Tehranın nəzarətində olan qüvvələrə veriləcək”. İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu da bildirib ki, artıq qəti tədbirlər görməyin vaxtıdır: “İrana nüvə silahı əldə etməyə icazə verilərsə, dünyada nüvə müharibəsi başlayacaq. Bu, dünyanı dəyişəcək və hər kəs üçün böyük problem olacaq. Dünya Tehranın nüvə silahı əldə etməsinə əngəl olmasa, dəhşətli nüvə müharibəsi başlayacaq. Bu, hamımız üçün problemə çevriləcək. Bu, dünyanı dəyişəcək”. Onun fikrincə, İranın nüvə silahının ortaya çıxması bölgədə zəncirvari reaksiyaya səbəb olacaq, çünki belə bir təhlükəni anlayan digər rejimlər silahlanmağa tələsəcəklər. Netanyahu, İrana qarşı savaş başlayacağı təqdirdə, nüvə müharibəsindən qorxanların şərhlərinə də cavab verib: “Əgər bunu etməsəniz, sizi müharibə, potensial olaraq dəhşətli nüvə müharibəsi gözləyir”. Baş nazir deyib ki, sarsıdıcı sanksiyalar və həqiqi hərbi tarazlığın mövcudluğu İranın nüvə silahı istehsalını dayandırmağın tək yoludur. Bundan öncə də Təl-Əvivdə keçirilən Milli Təhlükəsizlik Konfransında çıxışı zamanı Netanyahu İranın nüvə ambisiyalarının qarşısını almağın ən yaxşı yolunun etibarlı hərbi əməliyyat olduğunu deyib. O əlavə edib ki, uzun müddət gözlədikcə, bunu etmək çətinləşir. Netanyahu həm İsrailin 1981-ci ildə Osirak nüvə reaktoruna, həm də 2007-ci ildə Suriyadakı şübhəli nüvə obyektinə hücumuna istinad edərək, tarixən İraq və Suriyanın nüvə ambisiyalarının qarşısının İsrail hərbi qüvvələri tərəfindən alındığını söyləyib. O bildirib ki, Liviya ABŞ-ın zərbəsindən qorxaraq nüvə silahı əldə etməkdən vaz keçib, Şimali Koreya isə nüvə ambisiyalarını səngimədən həyata keçirir. Netanyahu iddia edib ki, Tehran Körfəz müharibəsindən sonra ABŞ-ın, İraqa girdiyi kimi, İranı da işğal edəcəyindən qorxaraq nüvə proqramını dayandırıb. O əlavə edib: “İranı bir müddət danışıqlar masası arxasında oturmağa məcbur edən də bizim hərbi qüdrətimiz idi”. İsrailin baş nazirinin sözlərinə görə, İran artıq uranı 84 faiz zənginləşdirib və nüvə silahı istehsalı ehtimalı 90 faizə çatır: “Sizə deyə bilərəm ki, İranın nüvə silahına sahib olmasının qarşısını almaq üçün əlimdən gələni edəcəyəm. Bu, təkcə İsrailin deyil, həm də Amerikanın və bütün dünyanın marağındadır”.
Baş nazir, həmçinin, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İsrailin dörd ərəb ölkəsi ilə əlaqələrini normallaşdıran razılaşmalardan da danışıb və Səudiyyə Ərəbistanının yəhudi dövləti ilə sülh sazişi imzalayan növbəti ölkə olacağına ümid etdiyini bildirib: “Düşünürəm ki, Səudiyyə rəhbərliyi rəsmi olaraq bunun bir hissəsi olmaq istədiyinə qərar verərsə, biz kvant sıçrayışı əldə edə bilərik. Qeyri-rəsmi olaraq onlar bunun bir hissəsidir. Mən inanıram ki, ümumi maraqlara əsaslanan sülhə nail olmaq üçün İsrailin hərbi, kəşfiyyat, texnoloji və iqtisadi gücündən istifadə edərək qonşularımızla sülh və normallaşma sazişləri ilə iki məqsədə nail ola bilərik. Birincisi, sülh dairəsini genişləndirə bilərik. İkincisi, bu birlik İrana qarşı dayaq rolunu oynaya bilər”. İsrailin müdafiə naziri Yoav Qallant da qəti tədbirlərin tərəfdarıdır: “İranın nüvə silahına can atması İsraildən istənilən prosesə hazır olmağı tələb edir, indi mühüm qərarların qəbul edilməsi üçün məqam yetişib. Bu gün kritik bir mərhələdəyik, yaxın gələcəkdə təxirəsalınmaz və vacib qərarlar qəbul etməli olacağıq. İran nüvə silahı əldə etməyə can atır və bununla təkcə İsraili deyil, bütün dünyanı təhdid etmək niyyətindədir. İranın nüvə təhlükəsi bizdən istənilən hərəkət kursuna hazır olmağı tələb edir, təkrar edirəm və vurğulayıram: Biz istənilən fəaliyyət kursuna hazır olmalıyıq”. Qallant qeyd edib ki, ölkəsi İranın yəhudi dövlətini təhdid edəcək kütləvi qırğın silahları əldə etməsinə icazə verməyəcək. Bu yanaşma təsadüfi deyil. İranın atom proqramının müvafiq silaha aid strategiyasının yönəldiyi əsas hədəflərdən birinin İsrail olması açıq-aydın ifadə edilir. İran Azərbaycan və İsrail arasındakı dostluq və qarşılıqlı münasibətlərin yüksək səviyyəsinə düşmənçiliklə yanaşaraq, Azərbaycanı təhdid edən təbliğat aparır. Bu təbliğat İsrail üzərinə hücumun Azərbaycandan keçməsini təlqin edir. Bununla atom proqramının hədəfləri sırasına Azərbaycanın da daxil edildiyi aydın olur. İran XİN başçısı Hüseyn Əmir Abdullahianın Ankarada türkiyəli həmkarı Mövlud Çavuşoğlu ilə keçirdiyi mətbuat konfransında səsləndirdiyi fikirlər də bunun təsdiqidir: “İran bütün dövlətləri İsrailin davranışı ilə bağlı ağıllı davranmağa və İsrailin Qafqaz regionu ərazisinə daxil olmasına icazə verməməyə çağırır. Biz sionistlərin bölgədə mövcudluğunu regionda sülh və sabitliyə ciddi təhlükə hesab edirik. İran bütün tərəflərə xəbərdarlıq edir ki, saxta İsrail rejiminin davranışlarına qarşı həssas davransınlar və İsrailin bölgəyə ayaq basmasının qarşısını alsınlar”. Bu, Bakıya qarşı səslənmiş fikirdir və bunu Ankarada dilə gətirmələri Türkiyə üzərindən Azərbaycana təsir etmək cəhdidir. Amma şübhəsiz ki, əbəs cəhddir.
Nahid SALAYEV
.jpg)
