Deyirlər "tez evlənənlə tez yuxudan oyanan qazanar". Bu ifadəni yaşlıların, valideynlərin, nənə-babaların dilindən tez-tez eşidirik. Bu misalı özlərinə örnək edərək, nəvə-nəticə görmək arzusu ilə yaşayan valideynlər övladlarının tez ailə qurub oğul-uşaq sahibi olmasını istəyirlər. Elə bu səbəbdən bəzi hallarda azyaşlı, yəni evliliyə nə psixoloji, nə də fiziki baxımdan hazır olan qızlar erkən evliliyə təhrik edilirlər.
Qeyd edək ki, XX əsrin əvvəllərinədək qızların zorla erkən yaşda ərə verilməsi Azərbaycanda geniş yayılmış bir hal idi. Qızlar çox zaman 12-13 yaşında kəbinli qadın olmaq məcburiyyətində qalırdılar. Zamanla bu problemin həll olunması istiqamətində müəyyən işlər görülüb. Görülən işlərə baxmayaraq, bu problem hələ də yaşanır. Qızların təhsildən yayındırılaraq erkən yaşda ərə verilməsi indi Azərbaycanın bir sıra regionlarının acı reallığıdır.
Mətbuatda yayılan məlumatlara görə, Ağstafa Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına eyni gündə 4 nəfər 15 yaşlı hamilə daxil olub. Qeyd olunur ki, mayın 24-də bir gün ərzində rayon sakinləri olan 4 qız Ağstafa Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına daxil olub. Hazırda qızlar xəstəxanada həkim nəzarəti altında saxlanır.
15 yaşlı 4 qızın hamilə olması erkən nikah probleminin hələ də davam etməsindən xəbər verir. 15 yaşlı qızın orta məktəb dərsini oxumaq əvəzinə, ana olmağa hazırlaşması təəssüf doğurur.
- Orxan Mansurzadə: “Xəstəxanaya müraciət edən dörd hamilənin hər biri gənc xanımdır və daha çox yaşları var”
DİN-in Mətbuat xidmətinin rəis müavini, polis polkovniki Orxan Mansurzadə qeyd etdi ki, hadisənin mahiyyəti təhrif olunub: “Xəstəxanaya müraciət edən dörd hamilənin hər biri gənc xanımdır və daha çox yaşları var. Onların hər biri rəsmi nikah qurmuş şəxslərdir. Onlar hamiləlik dövrü keçirdikləri üçün rayon xəstəxanasına müraciət ediblər. Bu xəbəri yayanlar dəqiq məlumatı müvafiq dövlət qurumlarından, hüquq-mühafizə orqanlarından araşdırıb məsələnin mahiyyətini öyrənməyə çalışsaydılar, belə xoşagəlməz hal yaranmazdı”.
- Könül Vaqifqızı: “Erkən yaşda ana olanlar öz uşaqlarına laqeyd yanaşırlar”
Psixoloq Könül Vaqifqızı bizimlə söhbətində qeyd etdi ki, istər oğlan, istərsə də qız bioloji cəhətdən daha tez ana-ata ola bilir. Psixoloji baxımdan isə müəyyən vaxt lazımdır ki, bir insan kimi tam formalaşsın: “Bu baxımdan hesab edirəm ki, erkən nikahla ailə qurmağa hazır olmayan insanı, faktiki, bunu etməyə məcbur edirik. İkincisi, onlar hələ tam real qərar qəbul edə bilmirlər. Deməli, onların əvəzinə kimsə qərar qəbul edir. Bu kimsə adətən ata-ana olur. Demirəm ki, ata-ana pis qərar qəbul edəcək. Amma razılaşaq ki, bu, insanın öz həyatıdır və onun öz həyatında heç olmasa hansısa düşünülmüş formada iştirak etməyə ehtiyac var. Bu baxımdan mən tam razıyam ki, erkən nikahların sonradan çox sayda fəsadları çıxır. Qız uşağı ərə gedərkən onda heç emosiyalar da oyanmır. Ərə gedəndən 5-6 il sonra, tam formalaşanda onda sevgi hissi də yarana bilər. Bilmək olmaz ki, bu sevgi həyat yoldaşına olacaq, yoxsa hansısa ayrı adama. Bu da böyük problemlər yarada bilər”.
Psixoloq onu da əlavə etdi ki, erkən ərə gedən qızlar ana olan zaman öz uşaqlarına laqeyd yanaşırlar: “Çünki onun özü hələ uşaqdır. Ana ilə uşaq arasında 14-15 yaş fərq olur. Bacı-qardaş arasında da belə fərq ola bilər. Həm də onların emosiyası da tam böyük insanın emosiyası deyil. Onlar üçün orta rəng yoxdur. Həyat ya qara, ya ağ, yaxşı, ya da pisdir. Ona görə də reaksiyaları bəzən çox kəskin olur. O cümlədən, öz uşaqlarına qarşı. Özü hələ uşaq olan, gəlinciklərlə oynamaqdan doymayan bir insanın özünün övladı dünyaya gələndə o uşaq ona artıq kimi görünür. Analıq hissini qətiyyən dərk etmirlər. O qızlarda analıq hissi yerli-dibli inkişaf etmir. Analıq hissinin inkişafı üçün qadına müəyyən yaş həddi lazımdır. Həmin yaş həddi yetişmədiyinə görə ana olmaq onlar üçün psixoloji zərbədir”.
- Pərvanə Mustafayeva: “Ana olmağa hazır olmayan qadının dünyaya gətirdiyi uşaq çox vaxt tam normal olmur”
Həkim-ginekoloq Pərvanə Mustafayeva qeyd etdi ki, fizioloji və psixoloji baxımdan qızların ailə qurması üçün ən yaxşı yaş həddi 20-30 yaşarasıdır. Onun sözlərinə görə, ərə getmək üçün qızların orqanizmi müəyyən qədər formalaşmalıdır: “Bu baxımdan hələ 17 yaşı tamam olmayan bir qız ərə gedən zaman orqanizmdə reproduktiv funksiyanı yerinə yetirən, birbaşa beyinlə əlaqədar olan endokrin orqanlar öz funksiyasını tam şəkildə başa çatdırmamış olur. Ona görə də belə qızlarda bir sıra fəsadlar üzə çıxır. Birincisi, elə gözlə görünən patologiyanı deyim. Məsələn, 10 ildən sonra həmyaşıdları ilə müqayisədə belə qızlar xeyli yaşlı görünürlər. Hamiləliyi erkən toksikoz və başqa bir sıra fəsadlarla müşayiət olunur. Erkən yaşda ərə gedən qızların ana olması onlar üçün birbaşa psixoloji zərbədir. Sonrakı mərhələdə də aydındır ki, uşağa normal baxa, yaxşı qulluq edə bilmirlər.
Onu da deyim ki, erkən nikah demoqrafiyaya böyük zərbədir. Çünki ana olmağa hazır olmayan qadının dünyaya gətirdiyi uşaq çox vaxt tam normal olmur. Bundan başqa, uşaq ölümünün artması faktlarında bu məsələ az rol oynamır”.
Həmsöhbətimiz onu da vurğuladı ki, əksər hallarda bu qadınlar hamiləlik dövründə həkimə, demək olar ki, müraciət etmirlər. Halbuki, 15 yaşlı qız hamilədirsə, o daha artıq dərəcədə həkim nəzarətində olmalıdır ki, baş verə biləcək fəsadlar vaxtında aşkar edilərək, tibbi müdaxilə olsun. Yoxsa gec olar”.
Günel CƏLİLOVA
