"Qarabağ müharibəsi iyunun sonunda başlanacaq"
.jpg?v=1520254601)

Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında ötən ayın əvvəllərindən sonra yaranan yeni vəziyyətin nə ilə nəticələnəcəyi beynəlxalq dairələrdə də xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Cənubi Qafqazda əsas böyük oyunçular sayılan ABŞ və Rusiya da məsələni xüsusi nəzarətdə saxlamaqdadır. Bunu ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerri və Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasındakı vəziyyətlə bağlı növbəti müzakirələri də təsdiq edir.
Bir maraqlı məqamı da qeyd edək ki, aprelin əvvəllərində baş vermiş dörgünlük müharibədən sonra bu, Kerri və Lavrov arasında Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı baş tutan 6-cı telefon danışığıdır.
Lavrov və Kerri arasında birinci telefon danışığı elə müharibə gedərkən, yəni aprelin 4-də baş tutub. Söhbət zamanı hər iki ölkənin xarici siyasət idarəsinin rəhbəri Qarabağda gərginliyin artmasından ciddi narahat olduğunu bildirib və tərəfləri hərbi əməliyyatları dərhal dayandırmağa çağırıblar. Bu danışıqdan sonra aprelin 5-də Azərbaycan və Ermənistan arasında atəşkəsin bərpası barədə razılıq əldə olunub. Ümumiyyətlə, 4 günlük müharibədən sonra Birləşmiş Ştatlar münaqişənin həlli ilə bağlı səylərini artırıb. Kerri Lavrova zəng etməklə yanaşı, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə də telefon əlaqəsi saxlayır. Moskva da məsələni xüsusi diqqətdə saxlayır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, mediada artıq bir neçə gündür Rusiya prezidenti Vladimir Putinin yaxın günlərdə Qarabağ məsələsinə görə Bakıya səfər edəcəyinə dair məlumatlar yayılıb. Məlumata deyilir ki, Putinin təyyarəsi Bakıya uçmaq üçün hazırlanır, ancaq səfərin dəqiq vaxtı Azərbaycan rəhbərliyi ilə aparılan məsləhətləşmələrdən sonra bilinəcək. Məlumatda Rusiya prezidentinin səfərinin Qarabağ məsələsi ilə bağlı olduğu və bu səbəbdən Ermənistanla da məsləhətləşmələrin aparıldığı bildirilir.
Daha sonra Rusiya-Azərbaycan parlamentlərarası dostluq qrupundakı mənbələr Putinin Bakıya səfərinə hazırlıq getdiyini təsdiqləyib. Qeyd olunur ki, səfər yaxın günlərdə gözlənirdi, ancaq bir qədər təxirə salınıb. Məsələ ilə bağlı "İnterfaks"a məlumat verən mənbə də Putinin səfərinin mayın sonlarından gec olmayaraq baş tutacağını, Rusiya prezidentinin İrəvana da səfər edəcəyini bildirib. Bir daha xatırladaq ki, aprelin əvvəllərində Qarabağda gedən döyüşlərin dayandırılmasından sonra Rusiya prezidenti Ermənistan və Azərbaycan rəhbərləri arasında danışıqların bərpa edilməsi üçün şəxsən təşəbbüs göstərib, bu məqsədlə Kreml bütün diplomatik rıçaqları işə salıb. Lakin Azərbaycan rəhbərliyi danışıqların bərpasına hazır olsa da, Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan nümayişkaranə şəkildə danışıqlardan imtina edib. Ermənistanın bu davranışı Rusiya prezidentinin sülhməramlı missiyasının iflasa uğramasına səbəb olub və belə görünür ki, Putin bu vəziyyətlə hesablaşmaq niyyətində deyil. Ermənistan Rusiyanın təşəbbüsü ilə yola gəlməsə, müharibənin qaçılmaz olacağı da heç kimə sirr deyil.
"The Kiev Times" nəşri yazır ki, real addımlar atılmasa, gələn ay Qarabağ münaqişəsinin yenidən alovlanma ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir: "Qarabağda bir neçə gün ərzində baş verən eskalasiya münaqişənin təkcə tərəfləri deyil, bütün regionu vura biləcəyini göstərdi. Ehtimal ki, hərbi hərəkətlər bununla bitməyəcək və iyunun sonunda Qarabağda müharibə yenidən aktivləşə bilər". Qeyd edək ki, "Karnegi" fondunun Cənubi Qafqaz və Asiya üzrə eksperti, britaniyalı jurnalist Tomas de Vaal da "Politico Europe" nəşrində dərc olunan məqaləsində Qarabağda yeni müharibənin iyunun sonunda başlaya biləcəyini iddia edib. Onun sözlərinə görə, atəşkəs haqda saziş son bir neçə il ərzində yüksək gərginlik altında idi: "Apreldə bu partladı və döyüş nəticəsində Azərbaycan ordusu itirilmiş ərazisinin müəyyən hissəsini azad etdi. "Dördgünlük müharibə" azərbaycanlıların həm də qürurunu bərpa etdi, hansı ki, onlar indiyə qədər özlərini məğlub hiss edirdilər. Ölkədə böyük vətənpərvərlik dalğası ortaya çıxdı". Ekspertə görə, Azərbaycan yeni danışıqlar istəyir və bunun üçün əlindəki vasitələrlə təzyiq edir: "Ermənistan isə boyun qaçırır. Burada biz Rusiya faktorunu görürük. Halbuki, Rusiya münaqişəni həll etmək və yeni müharibənin qarşısını almaq iqtidarında görünmür. Bakı kimi İrəvanda da Rusiyanın təşəbbüslərinə şübhə ilə yanaşırlar. Rusiya regiona sülhməramlılarını yerləşdirməklə hər iki tərəf üzərində nəzarəti ələ ala və öz təsirini gücləndirə bilər. Hesab etsək ki, vəziyyət gərginləşəcəyi təqdirdə Rusiya bunun öhdəsindən gələcək, o zaman səhv edərik. Burada Birləşmiş Ştatlar və Fransa nəsə etməlidir. Təəssüf ki, indiyə qədər heç bir tarazlaşdırılmış beynəlxalq plan təklif edilməyib". T. Vaal iddia edir ki, münaqişənin həllində tezliklə irəliləyiş olmayacaqsa, müharibə yenidən başlayacaq: "Ehtimal ki, yeni müharibə iyunun sonunda başlayacaq".
"The Kiev Times" nəşri isə yazır ki, hazırda yaranmış vəziyyətin praktiki proqnozunu təyin etmək çətindir: "Münaqişə tərəflərinin heç biri toqquşma mərhələsindən danışıqlar prosesinə adlaya bilmir. Ermənistan təmas xəttində monitorinq sisteminin yaradılmasını, Azərbaycan işğal olunmuş rayonların qaytarılmasını tələb edir". Nəşr qeyd edir ki, indiki situasiyada ən yaxşı variant regiondakı status-kvonun ləğvi ola bilər: "Görünən budur ki, siyasi-diplomatik texnologiyalarla münaqişənin həllinə nail olmaq çətin olacaq.
Bundan başqa, Cənubi Qafqazdakı problemlərin Avropa üçün ikinci planda olması vəziyyəti daha da qəlizləşdirir".
Hər halda, münaqişənin yenidən alovlanma ehtimalı daha çox Ermənistanın mövqeyindən asılı olacaq. Düşmən tərəf danışıqlara getməsə, ərazilərin işğaldan azad olunması prosesinə başlamasa, müharibə qaçılmaz olacaq.
Nahid SALAYEV