Azərbaycanın qeyri-rəsmi sammitlər ənənəsi - Türk Dövlətləri Təşkilatını dünya tanıdı...
Məlum həqiqətdir ki, 16 il öncə Naxçıvanda əsası qoyulan Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) artıq özünün yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Quruma üzv ölkələrin birgə səyləri nəticəsində təşkilatın önəmli beynəlxalq platformaya çevrilməsi artıq dünyada qəbul olunur. Yüksəksəviyyəli görüşlər, aparılan davamlı müzakirələr, birgə həyata keçirilən layihələr təşkilatın inkişafında müstəsna rol oynayır. Macarıstanda Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünə də bu fonda yanaşıla bilər.
Məsələ ilə bağlı prezident İlham Əliyev Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanla mətbuata bəyanatında ölkələrimiz arasında münasibətlərin inkişafı kontekstində bu xüsusda bildirib: “Bütün başqa məsələlərdə də biz iki dost və tərəfdaş ölkə kimi birgə fəaliyyət göstəririk. Bildiyiniz kimi, Macarıstanın təşəbbüsü ilə ikinci qeyri-rəsmi Zirvə görüşü reallaşır. Birinci Zirvə görüşü keçən il Şuşa şəhərində keçirilmişdir. Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi Zirvə görüşlərinin keçirilməsinin təşəbbüskarı Azərbaycan olmuşdur və bu estafeti bizdən Macarıstan alıb, biz bunu alqışlayırıq. Bu, bir daha onu göstərir ki, Macarıstan öz tarixi köklərinə çox bağlıdır, bu, bizi də çox sevindirir”. O da xüsusi qeyd olunamlıdır ki, indi yeni dünya düzəninin formalaşdığı bir vaxtda Türk Dövlətləri Təşkilatı öz gücünü daha da artırır. Malik olduğu resurslar, əhali sayı, coğrafi mövqeyi baxımından türk dünyası artıq qlobal miqyasda əsas geosiyasi, geoiqtisadi güc mərkəzlərindən birinə çevrilir. Bu il təşkilatın tarixində ilk dəfə olaraq Zirvə görüşü, bir müşahidəçi ölkənin - Macarıstanın ev sahibliyi ilə keçirilir. Bununla yanaşı, sammitin “Şərq və Qərbin Görüş Nöqtəsi” şüarı altında baş tutması mahiyyət etibarilə Türk Dövlətləri Təşkilatının məqsədinin, gələcək hədəfinin Şərq və Qərb arasında körpü rolunu oynamaqdan ibarət olduğunu göstərir. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan təşkilatın inkişafında, türk dövlətləri arasında əlaqələrin genişlənməsində yaxından iştirak edir. Bu xüsusda, ötən ilin iyul ayında Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Şuşada Türk Dövlətləri Təşkilatı Dövlət Başçılarının qeyri-rəsmi Zirvə görüşünün keçirilməsini, mühüm məsələləri əhatə edən Qarabağ Bəyannaməsinin qəbulu böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu sənəd türk dünyasının həmrəyliyinin, üzv ölkələr arasında əməkdaşlığın, təşkilatın beynəlxalq nüfuzunun daha da gücləndirilməsinə dəyərli töhfələr verməkdə davam edir. O da faktdır ki, son dövrlərdə dünyada geosiyasi gərginliklər artıb, regional münaqişələr və qeyri-ənənəvi təhlükəsizlik təhdidləri gündəmə gəlib. Bu vəziyyət, türk dünyasınının təmsilçilərini daha yaxın əməkdaşlığa, birgə müdafiə strategiyalarına və effektiv təhlükəsizlik əməkdaşlığına çağırır. Türk dövlətləri bu təhdidləri yalnız birlikdə aradan qaldıra bilər. Çünki qeyd edildiyi kimi bu gün dünyanın müxtəlif bölgələrində baş verən toqquşmalar təşkilata üzv ölkələr arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlığın zəruriliyini daha da artırır. Bu xüsusda, türk dövlətləri arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, birgə təlimlərin keçirilməsi təşkilatın gündəliyində duran əsas məsələlərdəndir.
İqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində təşkilata üzv ölkələr arasında mövcud əməkdaşlığın daha da inkişafının qarşıda duran əsas vəzifələrdən biri hesab olunur. Bu müstəvidə Mərkəzi Asiya ölkələri ilə Türkiyəni Azərbaycan üzərindən bağlayan Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizinin ötürmə qabiliyyətinin yüksəldilməsi üçün ölkəmizin öz sərmayələrini artırması Türk Dövlətləri Təşkilatının iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayır. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın türk dünyası ölkələrinin birliyinə mühüm bir töhfəsi Orta Dəhliz layihəsidir. Bu dəhlizin üstünlükləri və əhatə coğrafiyası Türk Dövlətləri Təşkilatının əsas əlaqələndiricisi kimi çıxış etməyə zəmin yaradır. Azərbaycan Orta Dəhliz layihəsinin əsas vəsilələrindən biri hesab edilir. Ölkəmiz dəhlizin inkişafı və səmərəliliyi üçün öz ərazisində zəruri infrastruktur yaradıb. Orta Dəhlizin tərkib hissəsi olan Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun illik ötürücülük qabiliyyəti Azərbaycanın sərmayələri hesabına 1 milyon tondan 5 milyon tona qədər artıb. Azərbaycan, eyni zamanda, Ələt Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının illik ötürücülük qabiliyyətini ildə 15 milyon tondan 25 milyon tona çatdırmaq niyyətindədir. Ölkəmiz hazırda dəmir yolu daşımalarının həcminin ildə 15 milyon tona qədər artırılması üzərində işləyir, zərurət yaranarsa, bu rəqəm 30 milyon tona çatdırılacaq. Buradan da görünür ki, ölkəmiz Şərqdən Qərbə, yəni Mərkəzi Asiyadan Avropaya uzanan marşrutun səmərəliliyinin artırılması üzərində ciddi işləyir ki, bu da TDT-yə üzv dövlətlərin əksəriyyətinin yerləşdiyi coğrafiyadan onların yüklərinin Qərb istiqamətində daha qısa zamanda və sərfəli şərtlərlə çatdırılmasını təmin edir. Bu hal olduqca vacibdir. Türk Dövlətləri Təşkilatı ölkələri geoiqtisadi əlaqələri və əlverişli coğrafi mövqeyi ilə yanaşı təbii ehtiyatların zənginliyi ilə də digər təşkilatlar və birliklərdən fərqlənir. Əsas neft yataqları, təbii qaz, kömür, dəmir filizi və bu kimi digər təbii ehtiyatlar ilə zəngin olan Türk Dövlətləri Təşkilatı ölkələri hər zaman enerji, nəqliyyat, logistika və digər bu kimi regional və qlobal layihələrin bir hissəsi olub. Bütün bunlar Türk Dövlətləri Təşkilatının indi daha güclü mövqe sahibinə çevrilməsinə əlverişli zəmin yaradır.
Tahir TAĞIYEV
