Cümə axşamı günü, 24 iyul 2025
     

Suriya neftinin yarıdan çoxunu terror qrupları satır - İran, ya İraq üzərindən?..

Image

Suriyanin iki nəhəng neftayırma zavodundan yalnız biri 30% gücü ilə çalışır

Siriyanın İraq və Turkiyə ilə həmsərhəd ərazidə yerləşən, neftlə zəngin olan Raqqa, Haseke və Deyr əz-Zor şəhərləri son 13 ildə PKK və onun qolları olan YPG/PYD terror təşkilatlərının və Amerika qoşunlarınin nəzarətində olub. 

1995-ci ildə Suriya gündə 610 min barrel neft hasil edəndə, bu üç şəhər (Raqqa, Haseke və Deyr əz-Zor) ərazisindəki yataqlardan gündə 450 min barrel neft hasil edilib. Hazirda həmin bölgədən PKK terrorçuları yenə neft hasil edir. Amma bəlli deyil ki, nə qədər neft hasil edilir, hasil edilmiş neft hansı yollarla və hansı ölkələrə satılir.
 Suriya neftinin qaçaqmalçılıq yolu ilə birbaşa Turkiyə üzərindən satılması mümkün deyil. Qalır iki marşrut - İraq və İran. Bir necə il əvvəl beynəlxalq mediada belə bir məlumat yayıldi ki, Almaniya İŞİD-dən aldığı nefti Tartus limanı vasitəsilə Avropaya aparır və satır. Milyonlarla dollarlıq neftin gəlirini isə nağd olaraq terror təşkilatına ödəyir. Ola bilsin ki, PKK da İŞİD ilə işbirliyinə gedərək hasil etdiyi nefti Suriyanın Araliq dənizindəki Tartus limanına, ora isə Avropa bazarlarına çıxararaq ucuz qiymətə satır. ABŞ özü bu terror qruplaşmalarına pərdəarxası maddi dəstək verdiyinə görə onların hansısa qara yolla neft satmağına mane olmur. Hətta mümkündur ki, Suriyanın bu bölgəsində çıxarılan neft İraq Kurdüstanına ixrac edilir və Kərkükdən Turkiyənin Araliq dənizindəki Yumurtalıq limanına qədər uzanan neft kəməri ilə nəql edilir. Oradan da tankerlər vasitəsilə Avropa bazarlarına ötürülür. Bu gün İraq və Suriya ərazisində fəaliyyət göstərən terrorçu qrupların əsas maliyyə mənbəyi məhz bu bölgədən hasil edilən və qeyri-qanuni yollarla satılan neftdir.

Dünyanın ən zəngin terror təşkilatı İŞİD-in ən mühüm gəlir mənbəyi Suriyada ələ keçirdikləri neft bazalarıdır. İŞİD-in nəzarətindəki neftin dünya bazarlarına necə çıxarıldığı məlum olub.
 Məlumatda qeyd olunurdu ki, İŞİD-in nefti Suriya və İraqda fəaliyyət göstərən Qərb ölkələrinin şirkətləri vasitəsilə beynəlxalq bazarlara daşınır və satılır. Beynəlxalq koalisiyanın İŞİD-i bombardman etməsinə baxmayaraq, onun niyə dağılmaması istiqamətində aparılan araşdırmaların nəticəsində məlum olub ki, terror təşkilatı Qərb şirkətlərinin apardığı gizli ticarət sayəsində maliyyələşir.

Rəsmi olaraq İran neftini Suriyaya daşıyan tanker Suriya prezidenti Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra ilkin təyinat yerindən uzaqlaşmaq üçün Qırmızı dənizə doğru yönəlib.
 Suriyada 13 ildir davam edən vətəndaş müharibəsi ölkənin enerji sektorunu iflasa uğratdı və onu İran neftindən asılı vəziyyətə salıb.

Suriya beynəlxalq sanksiyaların qüvvəyə mindiyi 2011-ci ilin sonundan bəri neft ixrac etmir və enerji təchizatını davam etdirmək üçün İrandan yanacaq idxalından asılı vəziyyətə düşüb.
 ABŞ Enerji İnformasiya Administrasiyasının (EIA) təhlilinə görə, sanksiyalardan əvvəl Suriya gündə təxminən 383 min barrel neft hasil edirdi.

Enerji İnstitutunun ayrı-ayrı hesablamalarına görə, neft hasilatı 2023-cü ildə sutkada 40.000 barrelə qədər azalıb.

BP və Enerji İnstitutunun hesablamalarına görə, təbii qaz hasilatı 2011-ci ildəki 8,7 milyard kubmetrdən 2023-cü ildə 3 milyard kubmetrə düşüb.

Yəni Bəşər Əsəd rejimi devrilən dövrdə Suriyanın neft sənayesi elə çökmüşdü ki, hasilat heç ölkənin daxili tələbatını belə ödəyə bilmirdi.

Vətəndaş müharibəsinin ilk illərində isə İŞİD Suriya neftini qısa müddətdə Avropaya ixrac edib.
 Suriyanın yeni keçid hökuməti üçün əsas yaxın müddətli prioritet əvvəllər aldığı İran neftini qarşılaya biləcək xam neft hasilatını bərpa etməkdir.

Yaxın perspektivdə Suriyanın ən çox ehtimal olunan tədarük mənbələri Türkiyə və Livan sərhədlərindən keçən yük maşınlarıdır.

"Livan üzərindən kiçik miqyaslı yük (neft məhsulları) qaçaqmalçılığı gedir. Bu, bir müddətdir ki, davam edir", - treyderlərdən biri Reuters-ə belə deyib.

Onun sözlərinə görə, Türkiyə ilə Suriya arasındakı Bab əl-Hava sərhəd-keçid məntəqəsinin də bir marşrut olduğu düşünülür. Bu sərhəd-keçid məntəqəsi Türkiyəni Suriyanın üsyançıların nəzarətində olan ölkənin şimal-qərbində - Ankaranın Suriya Milli Ordusu adlandırdığı qüvvələri dəstəklədiyi və üsyançı qrup Heyət Təhrir əl-Şamın (HTS) da yerləşdiyi İdlib əyaləti ilə birləşdirir.

İstanbulda yerləşən Harmoon Mərkəzindən Samir Seifan Energy Intelligence-ə bildirib ki, Türkiyədən yük maşınları ilə neft məhsulları keçid vasitəsilə Hələbin şimalındakı elektrik stansiyalarını təmin etmək üçün yola düşür. "Əsas suallardan biri sabitliyi təmin etmək və işıqları yandırmaqdır" deyir.

Yeni administrasiya, çox güman ki, müvəqqəti baş nazir Məhəmməd əl-Bəşirin keçmiş qaz idarəçiliyi ilə bağlı problemlərdən xəbərdardır.

Bu arada, Suriyanın öz neft emalı zavodlarının sərmayə və təmirə ciddi ehtiyacı var. Gündəlik 100 000 barrel emal gücünə malik Homs neft emalı zavodu işini dayandırıb. Gündə 120.000 barrel neft emalı qabiliyyəti olan Baniyas neft emalı zavodunun işlədiyi bildirilir, lakin zavod təxminən 30% gücündə işləyir.

Təchizat məhdudiyyətləri də faktordur, xüsusən də İrandan gələn neft həcmləri son zamanlar çiddi şəkildə azalıb. TankerTrackers.com X sosial media hesabında bildirib ki , Suriya prezidenti Bəşər Əsəd hökuməti süqut edərkən, təxminən 750,000 barrel İran xam neftini çatdırmaq üçün Suriyaya gedən İran tankeri geri dönüş edib.

Kpler təqib firmasının məlumatına görə, İran 2024-cü ildə Suriyaya orta hesabla 56.000 barrel neft ixrac edib. Bu yalnız rəsmi qeydiyyatdan keçən həcmdir.

Təxminən 80 min barrel yerli istehsalın yalnız 14-15 min barreli Dəməşqin nəzarətində olan ərazilərdə istehsal olunur. Neftin əsas hissəsi - təxminən gündə 66 min barrel neft kürdlərin nəzarətində olan şimal-şərqdə istehsal olunur.

Gələcəyə baxsaq, Suriyanın yeni keçid administrasiyası, çox güman ki, Türkiyə və Qətər kimi dövlət aktorlarına arxalanacaq.

Türkiyənin enerji və təbii sərvətlər naziri Alparslan Bayraktar Suriyanın elektrik enerjisi və infrastruktur ehtiyaclarını əsas gətirərək bu həftənin əvvəlində Türkiyənin Suriyaya dəstək üçün hazırlıqlara başladığını bildirib.

"Suriyadan rəsmi müraciət olmayıb, amma görünür, bu məsələ ətrafında ictimai müzakirələr formalaşır. Heç bir rəsmi addım atılmasa da, biz hazırıq", - Türkiyənin Daily Sabah qəzeti Bayraktara istinadən xəbər verir.

Qətər Dövlət Xəbər Agentliyinin verdiyi məlumata görə, Doha hazırda Qətər İnkişaf Fondundan "hava körpüsünün bir hissəsi kimi" qida, tibbi ləvazimat və sığınacaq materiallarını sərhəddən keçərək yeni hökumətə ötürməzdən əvvəl Türkiyənin Qaziantep şəhərinə göndərir. Oradan isə yüklər Dəməşqə çatdırılır.

Əsəd hökumətini dəstəkləyən və hələ də ölkədə hərbi bazalarını saxlayan Rusiya ilə işgüzar əlaqələr qurmaq HTŞ-nin marağında ola bilər. Lakin həm də o potensial olaraq yeni yaranmaqda olan keçid hökuməti üçün yanacaq təchizatı mənbəyinə çevrilə bilər.

Regional və beynəlxalq oyunçular bu həftə İraq, Bəhreyn, Oman, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İordaniya və Səudiyyə Ərəbistanının nümayəndələri ilə görüşən müvəqqəti hökumətlə indiyə qədər əlaqə saxlamağa hazır görünürlər. Suriyanın yeni maliyyə naziri cümə axşamı Financial Times-a bildirib ki, ölkənin İordaniya ilə sərhəd keçid məntəqəsi bazar günü yenidən açılacaq.

Cümə axşamı günü G7 bir bəyanat yayaraq, "qanunun aliliyinə, universal insan hüquqlarına hörməti təmin edən etibarlı, əhatəli və qeyri-məzhəb idarəçiliyinə gətirib çıxaran, Suriyanın rəhbərlik etdiyi və Suriyaya məxsus olan inklüziv siyasi keçid prosesinə tam dəstəyini" ifadə etdi".

O, həmçinin, "bütün tərəfləri Suriyanın ərazi bütövlüyünü və milli birliyini qorumağa, onun müstəqilliyinə və suverenliyinə hörmət etməyə" çağırıb, İsrail və Suriya arasındakı Qolan Təpələrində monitorinq aparan BMT-nin Müşahidəçi Qüvvəsinə dəstəyini təkrarlayıb.

Akif NƏSİRLİ



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

24.07.2025 / 12:16
Rusiyada 49 nəfərin olduğu An-24 təyyarəsi qəzaya uğrayıb

24.07.2025 / 12:03
Mətbuat Şurası Prezident İlham Əliyevə təşəkkür məktubu göndərib

24.07.2025 / 11:38
Sabah bütün sosial müavinətlər ödəniləcək

24.07.2025 / 11:32
Neftçalada iki nəfərə xəsarət yetirən şəxs yaxalanıb

24.07.2025 / 11:29
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri arasında telefon danışığı olub

24.07.2025 / 11:25
Küveyt sorğu göndərdi, Almaniyada saxlanılan Azərbaycan vətəndaşı azad edildi

24.07.2025 / 11:00
Barak Obama hədəfdə - haqqında araşdırmalar başladı

24.07.2025 / 10:37
Saatlıda "Jiquli" 68 yaşlı qadını vurub öldürdü

24.07.2025 / 10:27
Yevlaxda 40 yaşlı kişini güllə ilə öldürüblər

24.07.2025 / 10:20
Yaşı 75-i ötən fransızlar istilərdən ölür...

24.07.2025 / 10:16
PSJ-də qalmaqal - baş məşqçi 5 futbolçuya qapını göstərdi!

24.07.2025 / 10:12
Trampdan yeni qərar - bu dəfə süni intellektlə bağlı

24.07.2025 / 10:06
"Araz-Naxçıvan" UEFA Konfrans Liqasında ilk matça çıxacaq

24.07.2025 / 10:00
Çin və ABŞ üz-üzə - bu dəfə saxta Labubuya görə...

24.07.2025 / 09:42
Xanhüseyn Kazımlı vəfat edib

24.07.2025 / 09:26
Binəqədidə evdən meyit tapılıb

24.07.2025 / 09:25
178 ölkədən turist azalıb, Çin turistləri isə çoxalıb...

24.07.2025 / 09:20
Ankara və Dəməşq hərbi əməkdaşlıq müqaviləsi imzalayacaq?

24.07.2025 / 09:12
"Qarabağ" Çempionlar Liqasına qələbə ilə başladı

24.07.2025 / 09:04
MAQATE nümayəndələrini qəbul etməyə hazırıq - İrandan açıqlama

24.07.2025 / 09:00
Si Cinpin Pekində Avropa İttifaqının rəhbərləri ilə görüşüb

24.07.2025 / 09:00
Axşamüstü dənizdə boğulmaların sirləri - Elmi-lədun

24.07.2025 / 08:48
ANAMA əməkdaşı qəzaya düşüb

24.07.2025 / 08:45
"44 gün-Tarixi zəfər" kitabının II və III cildi Qubada təqdim ediləcək

24.07.2025 / 08:31
Neft Fondumuzun gəliri 245 milyon manat azalıb... Niyə?

24.07.2025 / 00:40
Ukraynadan Rusiyaya dördlü zirvə təklifi - Zelenski-Putin görüşü üçün konkret vaxt qoyuldu...

23.07.2025 / 23:31
Dəmir yolunun üstündə təhlükəli qəsəbə - 156 ailənin cəmi 12-si məcburi köçkündür, evini kirayə verənlər də var...

23.07.2025 / 21:27
Paşinyan keşişlərə qarşı sonuncu səlib yürüşünə başlayır

23.07.2025 / 21:14
Axundovun milli mənşəyini dəyişdirmək vətəndaş həmrəyliyinə böyük zərbə cəhdidir...

23.07.2025 / 20:59
AB sanksiyaları Rusiyanı Hindistanda da vurdu...

23.07.2025 / 20:45
İran, Zəngəzur da daxil, regionda bütün tranzit marşrutlara əl qoydu...

23.07.2025 / 20:31
Əliyevlə Trampın mövqeyi Ermənistanda dərin narahatlıq doğurub...

23.07.2025 / 20:18
Rusiya qazından imtina edən Avropa ilə Azərbaycanın siyasəti bu cür olacaq...

23.07.2025 / 20:10
Gəncədə axtarışda olan şəxs saxlanarkən polislərə silahlı müqavimət göstərdi

23.07.2025 / 20:05
Zəngəzur Ermənistanın bir saylı daxili siyasi məsələsinə çevrildi...

23.07.2025 / 19:51
Azərbaycanda mətbuat müstəqilliyinin daha bir böyük missiyası...

23.07.2025 / 19:38
Ermənistan əhalisinin yarısı Azərbaycanla saziş istəyir...

23.07.2025 / 19:26
İşğaldan azad ərazilərin iqtisadiyyatı sürətli inkişaf yoluna çıxıb...

23.07.2025 / 19:19
İşığa çevrilən söz - “Əkinçi” - Hafiz Təmirov yazır...

23.07.2025 / 19:11
Yəhudi təşkilatları Aydın Quliyevin 65 illiyini təbrik etdilər...

23.07.2025 / 19:06
Suverenliyin bərpasından sonrakı mətbuat yubileyinin fərqli mənası var...

23.07.2025 / 18:51
Rəsmi Kreml Əliyevin Ukrayna siyasətinə açıq münasibət bildirdi - “biz bununla razılaşmadıq”

23.07.2025 / 18:46
Ağdam – dünən işğal, bu gü inkişaf!

23.07.2025 / 18:37
Trampın İlham Əliyevdən paylaşdığı videonun arxasında unikal məqam...

23.07.2025 / 18:30
BAMF tərəfindən yerli QHT-lər üçün keçirilən silsilə təlimlər başa çatıb

23.07.2025 / 18:23
Prezident Əliyev ali təhsildə növbəti islahat addımı atdı...

23.07.2025 / 18:10
"Rusiya anladı ki, Azərbaycan onun iddia etdiyi kimi deyil"...

23.07.2025 / 17:57
Azərbaycan mediası qarşısında yeni vəzifələr qoyuldu...

23.07.2025 / 17:53
Azərbaycanın bir sıra dövlət xadimləri adından saxta açıqlamalar yayıldı

23.07.2025 / 17:43
İki standartlı siyasət aparan UNESCO növbəti zərbəni Trampdan aldı...

23.07.2025 / 17:30
Azərbaycan neft ölkəsindən süni intellektə sərmayə qoyan ölkəyə çevrilir - Əliyev bəyan etdi...

23.07.2025 / 17:24
Nəsimidə oğurluq edən 3 nəfər saxlandı

23.07.2025 / 17:12
Trampdan Obamaya şok ittiham - çevriliş cəhdində əli olub, mühakimə olunmalıdır...

23.07.2025 / 16:57
Şəki Şəhərində bir qrup media nümayəndələrinə mükafatlar təqdim olunub

23.07.2025 / 16:54
Əbülfəz Abuzərli milli komandada məşqçi kimi fəaliyyətə başlayıb

23.07.2025 / 16:36
İstanbulda Azərbaycan-Pakistan hərbi əməkdaşlığının yeni perspektivləri müzakirə edilib

23.07.2025 / 16:10
Bakıda məişət tullantılarını kənara atan 15 nəfər barəsində inzibati tədbir görülüb

23.07.2025 / 15:57
Suriya Türkiyədən rəsmən hərbi dəstək istədi... - Türkiyə MN açıqladı...

23.07.2025 / 15:41
Tariximizin ən şərəfli səhifəsinin qəhrəman oğlu - şəhid Asif Kərimov...

23.07.2025 / 15:33
Polşa vətəndaşlarını Rusiyanı tərk etməyə çağırdı...

23.07.2025 / 15:15
Abşeronda kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda tikilən sənədsiz evlər rəsmiləşdirilə bilər...

23.07.2025 / 14:53
DİN çimərliklərdə nəzarətsiz qalan azyaşlılarla bağlı çağırış etdi - ani nəzarətsizlik...

23.07.2025 / 14:33
Azərbaycan və Seneqal arasında imzalanmış Anlaşma Memorandumu təsdiqləndi

23.07.2025 / 14:21
Balakəndə kafeyə hücum edən şəxs icarədarı ölümlə hədələdi...

23.07.2025 / 14:10
Almaniya Türkiyəyə 40 “Eurofighter” döyüş təyyarəsinin satışına "yaşıl işıq" yandırdı...

23.07.2025 / 13:55
Nazir diplomatik fəaliyyəti başa çatan İsrail səfirini qəbul etdi

23.07.2025 / 13:45
Paşinyan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı ABŞ-la gizli sənəd imzalayıb - İspaniyadan iddia...

23.07.2025 / 13:29
100 minə yaxın sənədsiz evə "amnistiya" verildi...

23.07.2025 / 13:25
Tramp da Paşinyanı küncə sıxıb – Sülh Müqaviləsi yaxın görünür...

23.07.2025 / 13:23
Şəmkirdə yolların əsaslı təmirinə 2 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM

23.07.2025 / 13:17
Bəzi siqaretlər bahalaşdı...

23.07.2025 / 13:10
Кремль спустил всех собак против Баку и его друзей Гусмана и Маркова - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

23.07.2025 / 13:02
“Qərbi Azərbaycan aşıqlarının dastan repertuarı” adlı kitab hazırlanır

23.07.2025 / 12:51
Abşeron-Xızı Təhsil İdarəsində yoxlama - 6 rəhbər şəxs işdən çıxarıldı

23.07.2025 / 12:43
Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları tarixi maksimuma çatdı - 77,7 milyard...

23.07.2025 / 12:31
Azərbaycanda nüfuzlu şəxslərin məlumatlarını satışa çıxaran haker saxlanıldı - SON DƏQİQƏ!

23.07.2025 / 12:07
Mərkəzi Bank inflyasiyanı artıra biləcək əsas daxili risk faktorunu açıqladı

23.07.2025 / 11:52
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini endirdi

23.07.2025 / 11:20
Prezident İlham Əliyev Əbdülfəttah əs-Sisiyə təbrik məktubu göndərib

23.07.2025 / 11:19
Həssas qrupların cəmiyyətə inteqrasiyasına dəstək layihəsi

23.07.2025 / 11:15
Bu aviaşirkət Omskdan Bakıya reyslər həyata keçirəcək

İşğaldan azad ərazilərin iqtisadiyyatı sürətli inkişaf yoluna çıxıb...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910