Zəngəzur dəhlizi NATO-nu da maraqlandırmağa başladı...
Madriddə NATO Parlament Assambleyasının 68-ci sessiyasına təqdim olunan, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövzunun da yer aldığı təklif qəbul edilib. Bu barədə Türkiyənin Böyük Millət Məclisinin üzvü, NATO Parlament Assambleyasının İqtisadiyyat və Təhlükəsizlik Komitəsinin üzvü, MHP sədrinin müavini Mövlud Qaraqaya bildirib.
“Bir kəmər, bir yol” və Zəngəzur dəhlizinin hazırda ən aktual məsələ olduğunu deyən millət vəkili keçən il noyabrın 22-də NATO Parlament Assambleyasının iclası zamanı təklif olunan və hesabata əlavə edilən bənddə diqqəti yeni açılacaq Zəngəzur dəhlizi mövzusuna yönəltmək məqsədləri olduğunu vurğulayıb: “Təklifdə Azərbaycanın Avroatlantik regionun enerji təchizatında oynayacağı rolu və Zəngəzur dəhlizinin NATO müttəfiqlərinin enerji təhlükəsizliyinə verdiyi töhfəni vurğulamışdıq. Bu, qəbul olundu. Zəngəzur dəhlizi regional təhlükəsizlik, əməkdaşlıq və iqtisadi tərəqqi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir”. Qaraqaya Zəngəzur dəhlizinin enerji təhlükəsizliyi və iqtisadi tərəqqi ilə yanaşı, türk dünyasına açılan qapı, Turana gedən yol adlandırıb: “Qlobal, regional və əlaqələr baxımından bu dəhlizin bizim üçün əhəmiyyəti çox yüksəkdir. Çünki Zəngəzur dəhlizi qlobal iqtisadiyyata və təhlükəsizlik məsələlərinə verdiyi töhfədən əlavə, bizim üçün Azərbaycanın təhlükəsizliyidir, türk dünyasına açılan qapıdır, Turana gedən yoldur”. Bundan əvvəl Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycandan rəsmi səfərdən qayıdan zaman Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı çox mühüm açıqlamalar verib: “Naxçıvan və Azərbaycanın digər bölgələri ilə quru və dəmir yolu xətləri ilə birbaşa əlaqələrin qurulması əlaqələrimizi daha da gücləndirəcək. Bu güclü bağ sayəsində önümüzdəki dövrdə qaçmaqla yeriməkdən qat-qat çox məsafə qət edəcəyik. Bu səbəbdən də bu dəhlizin tez bir zamanda açılması üçün əlimizdən gələni edəcəyik. Türkiyə və Azərbaycan üçün çox vacib olan bu dəhlizin reallaşması strateji məsələdir və tamamlanmalıdır”. Türkiyə lideri bildirib ki, bu dəhliz açıldıqda Bakıdan çıxan nəqliyyat vasitəsi və ya qatar birbaşa Qarsa gələ biləcək: “Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığı daha da möhkəmlənəcək. Bu məsələ ilə bağlı İrandan müsbət siqnalların gəlməsi sevindirici haldır. Arzumuz budur ki, bu yerləri sülh dəhlizinə çevirərək açaq. Hələ də müharibənin hökm sürdüyü dəhlizi təsəvvür etmək mümkün deyil. Çünki həm Zəngəzur dəhlizini, həm də Laçın yolunu sülh dəhlizi hesab etmək istəyiriksə, bu məsələni heç bir münaqişəsiz, səs-küysüz həll etməliyik. Xüsusilə bunların relsli sistemlər olduğunu nəzərə alsaq, Türkiyədən gələn qatar Ermənistandan keçərək Azərbaycana gedəcək. Əgər İrəvan bu məsələyə razılıq verməsə, yol İrandan keçəcək. İran hazırda buna müsbət baxır və ona görə də indi İrandan Azərbaycana keçmək imkanı yaranacaq”.
Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyənin məsələyə yanaşması konkretdir. Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin keçmiş hərbi attaşesi, ehtiyatda olan general-mayor Yücel Karauz qeyd edir ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması Ermənistanla münasibətlərin tənzimlənməsi və sülhlə nəticələnəcək həll yolu üçün ən vacib xüsuslardan biridir. O bildirib ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması 2020-ci ilin 10 noyabr tarixində imzalanmış üçtərəfli bəyanatın doqquzuncu maddəsi ilə təsbit edilib: “Zəngəzur dəhlizi Avropanı Mərkəzi Asiya ilə əlaqələndirən ən qısa yol olacaq. Bu dəhliz Azərbaycanı Naxçıvana, Türkiyəni Azərbaycana və türk dünyasına quru yolu ilə bağlayacaq. Yəni tarixi, iqtisadi, geopolitik bir əhəmiyyətə sahibdir”. Karauz dəhlizin açılma ehtimalının çox yüksək olduğunu söyləyib: “Dəhlizin açılma ehtimalını çox yüksək görürəm. Onsuz da Azərbaycan öz üzərinə düşən işlərin 85 faizini tamamlayıb. Zəngəzur dəhlizinin açılmama ehtimalı çox azdır. Laçın yolu gündəmdə varsa, deməli Zəngəzur dəhlizinin açılması da mütləqdir, qırmızı xətdir. Rusiya da bunun baş tutmasını istəyir, çünki dəhlizin fəaliyyətinin reallaşması Rusiyanı Türkiyəyə - Qarsa, Ərzuruma bağlayacaq. Bu, regionda iqtisadi, mədəni və sosial inkişafa da müsbət təsir göstərəcək”. Rusiya iləyanaşı, görünən odur ki, NATO da prosesdə maraqlıdır. NATO Parlament Assambleyasının 68-ci sessiyasında bu dəhlizin gündəmə gəlməsi önəmli xarakterə malikdir. Rusiyalı politoloq Modest Kolerov da iddia edir ki, Zəngəzur dəhlizi NATO-nun nəzarətində olacaq. Rusiyalı ekspert Ermənistanın parçalanacağını iddia edir: “Bunun ilk əlaməti Zəngəzuri dəhlizinə NATO-nun nəzarətinin təmin edilməsi olacaq və bu dəhliz vasitəsilə Türkiyə və Azərbaycan bir-birinə bağlanacaq”. Qeyd edək ki, bu dəhliz təkcə Azərbaycanla deyil, eyni zamanda, Türkiyə ilə Orta Asiya, Uzaq Şərq arasında və Azərbaycanın Avropa ilə əlaqəsində əhəmiyyətli rol oynayacaq. Azərbaycan artıq Ağbəndə qədər avtomobil və dəmiryolu çəkir. Digər tərəfdən, Türkiyə Naxçıvanla olan ərazidə avtomobil və dəmiryolunun genişlənməsini həyata keçirir. Türkiyənin nəqliyyat və infrastruktur naziri Abdulkadir Uraloğlu məsələ ilə bağlı bildirir: “Türkiyə ilə Azərbaycan arasında birbaşa dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatını təmin edəcək Zəngəzur dəhlizinin həyata keçirilməsi bütün türk dünyasını birləşdirəcək. Layihənin ən qısa zamanda başa çatdırmaq üçün işlərimizi sürətləndirdik. Dəhlizin fəaliyyətə başlaması ilə Orta Dəhlizin dəmir yolu və avtomobil yolu ilə yükdaşıma qabiliyyəti artacaq ki, bu da Pekindən Londona qədər uzanan Şərq-Qərb ticarətinin artmasına müsbət töhfə verəcək. Orta Dəhlizin effektivliyinin artması ilə həm Azərbaycanda, həm də Xəzər dənizində inkişaf etmək mümkün olacaq və ölkəmizin regionda strateji mövqeyinin əhəmiyyəti artacaq”.
Ramil QULİYEV
