İranda “Kitabi Dədə Qorqud”un çapı qadağan edilib?
Sosial mediada yayılan məlumata görə, İranda ana kitabımız “Kitabi Dədə Qorqud”un çapına qadağa qoyulub.
“Bayraqdar.info” “GünAz TV”yə istinadən xəbər verir ki, bir qrup panfarsist və “azəri”lər dəstəsinə bağlı şəxslər “Dədə Qorqud” kitabının İranda çap edilməsinə qarşı çıxıblar.
İran İslami Mədəniyyət və Maarif Nazirliyinə məktub yazan fars şovinistləri “Dədə Qorqud” dastanının Orta Asiya türklərinə aid olduğunu iddia ediblər. Onlar iddia ediblər ki, bu eposun Azərbaycanla bağlılığı yoxdur. Şovinistlər qurumdan “Dədə Qorqud” kitabının İranda çapının yasaqlanmasını tələb ediblər.
“Dədə Qorqud” dastanı araşdırmaçısı və naşir Nasir Nəssaci özünün “Twitter” hesabında məsələyə toxunub: “Bu barədə gəzən söz-söhbətlər təsdiqini tapdı. “Dədə Qorqud” dastanının Azərbaycan türklərinə aid olmasına dair nəzəriyyəni gücləndirən tədqiqat kitabımı İslami Mədəniyyət və Maarif Nazirliyinə verdikdən 24 saat sonra mənə bu kitabın nəşrinə icazə verilmədiyini bildirdilər”.
İranda Azərbaycan türklərinə qarşı bu cür münasibət yeni deyil. Sadəcə olaraq, UNESCO-nun Qeyri-maddi mədəni irs siyahısına salınmış bir əsərin hətta farsca variantının nəşrinə qadağa qoyulması təəccüb doğurur.
Qeyd edək ki, İran Mədəniyyət və İslami Maarif Nazirliyi iddia ilə bağlı hər hansı açıqlama verməyib.
“Kitabi Dədə Qorqud”un çapının bu ölkədə yasaqlanması səbəbi nədən qaynaqlanır? Türklərin ana abidəsinə göstərilən bu xoşagəlməz və qəbuledilməz münasibət nə deməkdir?
- “Türk əhalinin öz ana dilində bir dənə də məktəbi yoxdur, bu olmadığı halda, hələ üstəlik də “Dədə Qorqud” kimi tarixi-ədəbi abidəni də yasaqlayıblar”
Məsələ ədəbi, mədəni mahiyyət deyil, siyasi mahiyyət daşıdığı üçün, siyasi şərhçi Azər Həsrətlə əlaqə saxladıq. Azər Həsrət “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, fars rejiminin “Kitabi Dədə Qorqud”u yasaqlaması təəccüblü deyil. “Ümumiyyətlə, türk dilini yasaqlayan, türk dilində məktəblərin fəaliyyətinə icazə verməyən bir ölkə, əlbəttə, türk dilinin şah əsəri olan “Dədə Qorqud”u da yasaqlayacaq. Yəni bu bir fars təfəkkürüdür, İranı idarə edənlərin təfəkkürüdür. Burada əsas məqsəd də türk kimliyini unutdurmaqdır. Düşünürəm ki, istər Azərbaycan, istərsə də qardaş Türkiyə bu məsələdə əlbir olmalı və İran dövləti ilə açıq müstəvidə söhbət aparmalıdırlar. Çünki İranın əhalisinin yarıdan çoxu türkdür və türk əhalinin öz ana dilində bir dənə də məktəbi yoxdur, bu olmadığı halda, hələ üstəlik də “Dədə Qorqud” kimi tarixi-ədəbi abidəni də yasaqlayıblar. Yəni bu təfəkkür, orta əsrlər demirəm, ibtidai icma quruluşu təfəkkürüdür. Təbiidir ki, belə bir təfəkkürə qarşı mübarizədə birləşməliyik. Eyni zamanda, düşünürəm ki, məsələ BMT Təhlükəsizlik Şurası səviyyəsində müzakirə edilməlidir”.
A.Həsrətin sözlərinə görə, “Kitabi Dədə Qorqud”un çapının İranda qadağan olunması BMT Təhlükəsizlik Şurasında xüsusi olaraq müzakirə olunmalı, beynəlxalq müstəvidə İranın bu addımına qiymət verilməlidir: “Harda görünüb ki, ölkə əhalisinin yarıdan çoxunu təşkil edən bir xalqın dilində məktəb olmasın, onun dili yasaqlansın, ana kitabının çapına qadağa qoyulsun. Dünyanın heç bir yerində belə bir hal yoxdur. Üstəlik, İran ərazisində 100 min erməni yaşayır, az qala orada ermənilərin 100 məktəbi var. Necə olur ki, 100 min erməniyə məktəb haqqı tanınır, 40 milyon türkə məktəb haqqı tanınmır. Ona görə də düşünürəm ki, növbəti mərhələ üçün Azərbaycan və Türkiyə İran dövlətinin başındakıların başına vura-vura anlatmalıdır ki, artıq zamanı yetişib, Güney Azərbaycan da daxil olmaqla, İranın hər tərəfində türkcə məktəblər fəaliyyətə başlamalıdır. Təbii ki, İran tərəfindən “Dədə Qorqud” kimi tarixi-ədəbi abidəmizin nəşrinin yasaqlanması ayrıca olraq UNESCO müstəvisində müzakirəyə çıxarılmalıdır”.
İradə SARIYEVA
