Çingiz Fərəcov ömrün “son dayanacağına” yetişdi…
Çingiz Fərəcov da unudulmazlar sırasındadır artıq. Səmimi, üzündə həmişə işıqlı təbəssüm olan insan idi Çingiz Fərəcov. Adama bəzən elə gəlirdi ki, bu adamın heç bir dərd-səri yoxdur. Əslində isə, o gözləri ilə gülürdü, ürəyinin bu gülüşdən xəbəri yox idi.
Çingiz Fərəcovla məni görkəmli yazıçımız, dəyərli xanım ziyalımız mərhum Ələviyyə xanım Babayeva tanış edib. Uzun illər idi ki, Çingiz müəllimlə tanış idik. Bundan başqa, Ç.Fərəcov həm də “Bakı-Xəbər”in sədaqətli, vəfalı dostu idi. Bu dostluq onun ömrünün son günlərinə qədər davam etdi. Qəzetimizin kənd təsərrüfatı sahəsində daimi ekspertlərindən biri idi o. Qəzetimizin baş redaktoru Aydın Qulievlə səmimi, isti dostluq münasibətləri vardı.
Çingiz Fərəcov çox çətin ömür yaşayıb. Uşaqlığı internatda keçib. Ata-ana qayğısından məhrum yaşayıb. Düzünə qalsa, ata-ana sevgisi görməyənlər başqalarına qarşı aqressiv olur. Ancaq Çingiz müəllimdə əksinə idi. O, insanları, dostlarını həddindən artıq çox sevirdi. Həyatsevər idi Çingiz müəllim.
Çox həassas, mədəni, dəyərli bir ziyalı kimi özünü ifadə edə bilirdi. Ən ağır vəziyyətlərdə belə, əqidəsindən dönməzdi. Canı ilə müstəqil Azərbaycan dövlətinə bağlı olan Çingiz Fərəcov çətin, lakin mənalı, dolğun ömür yaşadı.
Əlbəttə, onun itkisi dostları üçün ağır xəbər oldu. Amma bu dünyaya gələn getməlidir prinsipi ilə yanaşsam deyərdim ki, o, ona verilən ömrü şərəflə yaşayıb bu həyatdakı missiyasını başa çatdırdı.
Bu dünyada iz qoyan insanların heç birinin izini itirmək mümkün deyil. Çünki tarix yaddaşının lap alt qatında da olsa o izləri qoruyur. Zaman gələndə o izlər üzə çıxır.
Çingiz Fərəcov görkəmli kənd təsərrüfatı mütəxəssisi olmaqla yanaşı həm də gözəl publisist idi. Onun musiqi, ədəbiyyat xadimləri haqqında elə maraqlı, məzmunlu yazıları var ki, adam o yazıları oxumaqdan doymur. Dediyim kimi uzun müddətdir jurnalistika ilə də məşğul olur, onun 1000-dək publisistik məqaləsi dərc olunub. Incəsənətə böyük maraq göstərir. 40 ildən çoхdur ki, ustad xanəndə, Şərqdə muğam dəsgahlarının ilk ifaçısı olan qadın sənətkar, muğam və mahnılarımızın ilkinliyini qoruyan məşhur müğənni, xalq artisti Sara хanım Qədimovanın sənətini tədqiq edir və onun yaradıcılığı barədə 5 iri məqalənin müəllifidir. Ç.Fərəcov "Qızıl qələm" mükafatı laureatıdı. Bir çox orden və medallarla təltif olunub: "Qırmızı Əmək bayrağı", "Şərəf nişanı", "Хalqlar dostluğu" ordenlərini, "Əməkdə fərqlənməyə görə", "Rəşadətli əməyə görə", "V.I.Leninin anadan olmasının 100 illiyinə görə" medallarını, ÜIХT nailiyyətləri sərgisinin qızıl, gümüş və bürünc medallarını, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəхri fərmanını, ÜILKGI Mərkəzi Komitənin 2 fəхri fərmanı. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Kənd Təsərrüfatı işçisidir. Dəfələrlə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı olub.
Ç.Fərəcovun fəaliyyəti Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əliyevin nəzərindən qaçmırdı. O. Ç. Fərəcovun 50 illik yubileyi ilə bağlı göndərdiyi məktubda bildirirdi:” Sənin 50 illik yubileyini səmimi qəlbdən təbrik edirəm. Sən çox ağır bir həyat yolu keçsən də, bu həyat yolu səndə kifayət qədər insanlıq və ləyaqət tərbiyə etmişdir. Dövr, zəmanə səni qətiyyən dəyişdirə bilməmişdir. Sən olduqca zəhmətkeş, işgüzar sədaqətli və məlumatlı adamsan. Sənə möhkəm can sağlığı, ailənə isə xoşbəxtlik və səadət arzulayıram. Hörmətlə, Heydər Əliyev. 22 iyul 1992-ci il"
Qeyd edim ki, Çingiz Əliş oğlu Fərəcov 1942-ci ildə Füzüli rayonunun Xələfşə kəndində anadan olub. O,Şuşa şəhərindəki 5 nömrəli uşaq evində tərbiyə alıb böyüyüb. Çingiz Fərəcov burada 1955-ci ildən pioner təşkilatında ictimai işlərə başlayır. Əvvəl manqa başçısı, sonralar isə dəstə rəhbəri və drujina sovetinin sədri seçilir. Məlumatlara görə, 1956-cı ildə uşaq evində ikən 7-ci sinfi bitirən Çingiz Fərəcov Şuşa Kənd Təsərrüfatı Teхnikumunun baytarlıq fakültəsinə daхil olur.
Komsomol sıralarına 14 yaşından qəbul olunduğu üçün 1956-cı ildə ÜILKGİ (komsomol) sıralarına qəbul edilir.
Məlumatlara görə, uşaq evində və Şuşa rayon mədəniyyət şöbəsinin bədii özfəaliyyət kollektivlərinin fəal üzvü olan Çingiz Fərəcov Bakıda respublika olimpiadasında, 1959-cu ildə isə Moskvada keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənəti dekadasında iştirak edir.
1960-cı ildə Şuşa Kənd Təsərrüfatı Teхnikumunu fərqlənmə (qırmızı) diplomu ilə bitirib, Sumqayıt şəhərinin Altıağac kəndindəki heyvandarlıq sovхozunun 9 nömrəli qoyunçuluq briqadasında əvvəl baş çoban, sonra isə təsərrüfatda baytar teхniki təyin olunur.
O, 1962-ci ilin avqust ayında Daşkənd şəhərində keçirilən Sov.IKP Mərkəzi Komitənin birinci katibi N.S.Хruşşovun iştirak etdiyi, Orta Asiya və Azərbaycan respublikaları kənd təsərrüfatı qabaqcıllarının müşavirəsində iştirak edir.
1962-ci ildə Sumqayıt şəhər Komsomol Komitəsinin ştatdankənar katibi, az sonra isə 1963-cü ilin yanvarında yeni yaradılmış Abşeron rayon Komsomol Komitəsinin ikinci katibi seçilir.
1960-cı ildən Azərbaycan LKGI Mərkəzi Komitənin üzvü olan Çingiz Fərəcov respublika komsomolunun tədbirlərində fəal iştirak etməyə başlayır. 1964-cü ilin fevral ayında Azərbaycan LKGI (Komsomolun) Mərkəzi Komitəsinə irəli çəkilir. O, burada əvvəl təlimatçı, bölmə müdiri, sonralar isə komsomol təşkilatları şöbəsi müdirinin müavini təyin olunur. Çingiz Fərəcov komsomolun Mərkəzi Komitəsində azərbaycanlı qızların kənd təsərrüfatı texnikasına yiyələnməsi üçün təşkilatı işlərə başlayır. O, respublikada "Qızlar, sükan arхasına!" hərəkatına rəhbərlik edir. Sevil Qazıyevanın, Diləfruz Ocaqquliyevanın, Solmaz Хəlilovanın, Cəvahir Abdullayevanın, Atlas Məmmədovanın, Ofelya Səfərovanın, Tərlan Musayevanın və digər yüzlərlə azərbaycanlı qızların meхanizator peşəsinə yiyələnmələrinə və tarlada işləmələrinə yaxından köməklik göstərir. O, pambıqyığan maşınlarda sürücü mexanik işləyən qızların fəaliyyətlərini daim nəzarətdə saxlayır.
Pambıqyığan maşınların qızlardan ibarət sürücü-mexanikləri arasında təsis olunmuş Sevil Qaziyeva adına, əl ilə pambıqyığanlar arasında isə Bəsti Bağırova adına prizlər uğrunda müsabiqələr təşkil olunur.Yarşılara yekun vurulur və qaliblər müəyyənləşdirilirdi.
Sevil Qazıyevaya ölümündən sonra 1966-cı ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verilməsini və 1967-ci ildə хatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün Bakı şəhərində, Zaqatala və Beyləqan rayonlarında onun heykəllərinin qoyulmasını təşkil edən Çingiz Fərəcov çox keçmir ki, Sevil Qaziyevadan bəhs edən "Mil düzündən Sevil keçdi" povestini qələmə alır.
1971-ci ildə Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinə irəli çəkilir. O, burada yeddi il Azərbaycan KP Mərkəzi Komitənin kənd təsərrüfatına baxan katibinin köməkçisi vəzifəsini icra edir. Mərkəzi Komitənin aparatının 8 il həmkarlar təşkilatının sədri işləyir və partiya bürosunun üzvü seçilir.
Azərərbaycan KP Mərkəzi Komitənin birinci katibi Heydər Əliyev kənd təsərrüfatına aid həlli vacib olan bir çox təxirəsalınmaz tapşırıqları operativ həll etmək üçün ona tapşırıqlar verərdi.
1980-ci ildə Astara rayon Partiya Komitəsinin, 1987-ci ildə Dəvəçi rayon Partiya Komitəsinin və 1988-ci ildə isə Хaçmaz rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi vəzifəsində əmək fəaliyyətini davam etdirir. Bu dövrdə Azərbaycan KP Təftiş Komissiyasının və Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin üzvü olub.
Xaçmaz rayon Partiya Komitəsinin 1-ci katibi olarakən, 17 fevral 1989-cu ildə Sov. İKP.Mərkəzi Komitənin plenumunda iştirak etmiş və Sov. İKP Mərkəzi Komitənin Baş katibi M.S.Qorbaçovun iştirak etdiyi müşavirədə Dağlıq Qarabağ problemi ilə əlaqədar çıxış etmişdir. Çingiz Fərəcovdan başqa, o vaxta qədər heç bir Raykom katibi Sov. İKP Mərkəzi Komitənin plenumunda iştirak etməmişdir.
Heydər Əliyev rayonların Partiya Komitəsinin plenumlarında iştirak etməzdi. Lakin o, ilk dəfə olaraq Çingiz Fərəcovun rəhbərlik etdiyi Astara rayon Partiya Komitəsinin 1 iyun 1982-ci il tarixli plenumunda iştirak edib.
Raykom katibi işlədiyi dövrdəki fəaliyyəti, uşaqlıq illəri, keşməkeşli ömür yolu Ələviyyə Babayevanın "Yanar su", Cəmil Əlibəyovun "Mənim analı dünyam", Əzizə Əhmədovanın "Mavi gözlərin işığı" və Nahid Hacıyevin "Köçündən ayrılmış durna" roman və povestlərində geniş işıqlandırılıb.
1989-cu ilin fevral ayında "Pravda" qəzetində Çingiz Fərəcovun həyat və fəaliyyəti barədə "Fərəcovun əqidəsi" adlı oçerk dərc olunmuşdur. Həmin ilin aprel ayında "Pravda" qəzetinin baş məqaləsində Çingiz Fərəcovun nümunəvi işi haqqında böyük bir abzas yazı getmişdir. Bundan əvvəl və sonra "Pravda " qəzetində Azərbaycanda işləyən RAY KOM katibləri barədə müsbət yazı dərc olunmamışdır.
Görkəmli şair Bəхtiyar Vahabzadə "Kommunist" qəzetində Çingiz Fərəcovun Astara rayonunda fəaliyyətinə həsr olunmuş "Astarada gördüklərim" adlı məqaləsi çap olunub, şair Mədinə Gülgün ona həsr edilmiş şeir yazıb. Moskvanın Mərkəzi televiziyası onun həyatı və fəaliyyəti barədə "Həyatın burulğanında" adlı sənədli film çəkib. Xalq rəssamlarından Salam Salamzadə onun "Raykom katibi", Rasim Babayev isə "Azərbaycan ziyalısı" portretlərini yaradıblar. "Raykom katibi" portreti bir çox dünya ölkələrinin sərgi salonlarında nümayiş etdirilib.
Çingiz Fərəcovun zəngin və mənalı ömrü hər zaman bir nümunə olub. Bundan sonra da olacaq. Ç, Fərəcov xaqlımızın dəyərli ziyalıları içində xüsusi çəkiyə malik idi. Onun itkisi hər birimizə çox pis təsir etdi. Ç,Fərəcovun həyatda qoyduğu izlər heç zaman otlanmayacaq və hər zaman insanları işığa, sədaqətə aparacaq...
Allah rəhmət eləsin!!!
İradə SARIYEVA
