
Şimal qonşumuzla Qərb arasında son günlərdə nüvə silahı ilə bağlı yenidən kəskin ziddiyyətlər müşahidə olunur. Məsələ burasındadır ki, Rusiya Belarusda taktiki nüvə silahı yerləşdirməyə hazırlaşır. Rusiya prezidenti Vladimir Putin “Rossiya-24” kanalında gedən müsahibəsində faktı təsdiq edib. Onun sözlərinə görə, Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko uzun müddətdir ki, ondan bu silahların Belarusda yerləşdirməyi xahiş edir.
Rusiya liderinin sözlərinə görə, Lukaşenko Rusiyanın taktiki nüvə silahlarının Belarusda yerləşdirilməsi məsələsini çoxdan qaldırıb: “ABŞ bunu çoxdan bir sıra ölkələrdə yerləşdirib, ona görə də Belarusun tələbində qeyri-adi heç nə yoxdur. Biz silahları Belarusa təhvil vermirik, ABŞ-ın Avropada etdiyi kimi, onları yerləşdiririk”. Putin qeyd edib ki, Belarusda taktiki nüvə silahlarının saxlanması üçün anqarın tikintisi iyulun 1-dək başa çatdırılmalıdır. O, taktiki nüvə silahından istifadə edə bilən “İsgəndər” raket sisteminin artıq Belarusa verildiyini diqqətə çatdırıb. Aleksandr Lukaşenko daha əvvəl bəyan edib ki, Belarus Hərbi Hava Qüvvələrinin bir sıra təyyarələri yenidən təchiz olunub və onlar nüvə raketləri daşıya bilir. Putin isə belə təyyarələrin sayının on olduğunu xatırladıb. Rusiya prezidentinin dediyindən belə çıxıb ki, Belarusda nüvə silahı yerləşdirmək qərarı Böyük Britaniyanın Ukraynanı uran mərmiləri ilə təmin etmək niyyətini bəyan etməsindən sonra verilib. Amma Rusiya özü belə mərmiləri nüvə silahı hesab etmir. Putin özü bildirib ki, Rusiyada “yüz minlərlə belə mərmi var. Bununla belə, Moskva Britaniyanın niyyətinə son dərəcə kəskin reaksiya verib, Londonu nüvə eskalasiyasında ittiham edib və cavab tədbirləri vəd edib. Qərb bütün bunlara sərt reaksiya verib. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Vedant Patel bildirib ki, Vaşinqton vəziyyətə nəzarəti davam etdirəcək. Bununla belə, o vurğulayıb ki, ABŞ Dövlət Departamenti Rusiyanın Ukraynada nüvə silahından istifadə etməyə hazırlaşdığına dair heç bir əlamət görmür və Vaşinqton öz nüvə qüvvələrini yüksək hazırlıq vəziyyətinə salmağı lazım bilmir. Oxşar bəyanatla Pentaqon və ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurası da çıxış edib. Amerika Müharibənin Öyrənilməsi İnstitutu Putinin müsahibəsini “növbəti informasiya əməliyyatı” adlandırıb. İnstitutun ekspertləri hesab edirlər ki, Putin Ukraynanın Qərb müttəfiqlərini qorxutmaq üçün Rusiya hərbi-sənaye kompleksinin imkanlarını şişirdir. Amma Avropa İttifaqı fərqli düşünür. Qurumun xarici işlər üzrə ali nümayəndəsi Jozep Borrel qeyd edib ki, Rusiya Belarusda taktiki nüvə silahı yerləşdirəcəyi təqdirdə, Avropa İttifaqı yeni sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdır: "Belarus hələ də bunu dayandıra bilər, bu onların seçimidir. Avropa İttifaqı növbəti sanksiyalarla cavab verməyə hazırdır". Borrel, həmçinin, Belarusun Rusiya nüvə silahlarının yerləşdirilməsini eskalasiya və Avropa təhlükəsizliyinə təhdid adlandırıb. NATO-nun sözçüsü Oana Lunqesku də qurumun mövqeyinin bu məsələdə tənqidi xarakter daşıdığını vurğulayıb: “Rusiyanı təhlükəli və məsuliyyətsiz nüvə ritorikasına görə tənqid edirik”. O bildirib ki, Alyans vəziyyəti diqqətlə izləyir: “NATO müttəfiqləri öz beynəlxalq öhdəliklərinə tam hörmətlə yanaşırlar. Rusiya isə bu yaxınlarda Yeni START Müqaviləsində iştirakını dayandırdırdıqdan sonra silahlara nəzarət üzrə öhdəliklərini daim pozur”. Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin Putinin Belarusda taktiki nüvə silahları yerləşdirilməsi barədə qərarına dair şərhində isə deyilir: “Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Belarusda taktiki nüvə silahlarının yerləşdirilməsi ilə bağlı bəyanatı nüvə ritorikasının daha da gücləndirməsinin təzahürüdür”. Bildirilib ki, Rusiya bu addımına heç bir halda haqq qazandıra bilməz. Bir çox Avropa ölkələri də Putinin Belarusda nüvə silahının yerləşdirilməsi ilə bağlı bəyanatını pisləyib.
Taktiki nüvə silahları daha güclü olan uzaqmənzilli raketlərə quraşdırılmış nüvə başlıqları ilə müqayisədə qısa mənzilli və aşağı məhsuldarlığa malikdir. ABŞ-ın 200-ə yaxın taktiki nüvə silahı var. 4 metrlik B61 nüvə bombalarının məhsuldarlığı 0.3 ilə 170 kiloton arasındadır. Onların təxminən yarısı İtaliya, Almaniya, Türkiyə, Belçika və Hollandiyadakı hava bazalarında yerləşdirilib. Rusiyanın 2000-ə yaxın işlək taktiki döyüş başlığı olduğu məlumdur. SSRİ-nin dağılmasından sonra heç vaxt nüvə silahlarını öz sərhədlərindən kənarda yerləşdirməyən Moskva bu silahlara nəzarəti davam etdirəcəyini bildirir. Bununla belə, Putin Belarusa neçə taktiki nüvə silahı göndərəcəyini və ya nə vaxt göndərəcəyini açıqlamayıb. Baş verənlərdən narahat olan Ukrayna BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili olaraq növbədənkənar iclasının keçirilməsini tələb edib. Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyinin saytında dərc edilmiş bəyanatda bu xüsusda bildirilib: “Ukrayna Britaniya, Çin, ABŞ və Fransadan Kremlin nüvə təhlükəsinə qarşı təsirli addımlar gözləyir. Bu məqsədlə biz BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili olaraq növbədənkənar iclasının çağırılmasını tələb edirik”. Amma bunlara rəğmən, Rusiya tezliklə nüvə silahlarının idarə edilməsi ilə bağlı belaruslu şəxsi heyətə təlimlər keçməyə başlayacaq. Beləliklə, Moskva 1990-ci ilin ortalarından bəri ilk dəfə olaraq ölkə xaricində nüvə silahları yerləşdirəcək. Belarus Ukrayna ilə uzun quru sərhədinə malikdir və NATO üzvləri olan Polşa, Litva, eləcə də Latviya ilə qonşudur.
Tahir TAĞIYEV