İlqar Orucov: “Gənc alimlərin sayının azalması, bu prosesin yaşlıların xeyrinə dəyişməsi Azərbaycan elminin qocalmasının birbaşa göstəricisidir”
Azərbaycan elmində gəncləşdirmə siyasəti, gənc alimlərin yetişdirilməsi əsas prioritet kimi götürülsə də, vaxtilə elmin idarə edilməsi sahəsində mövcud olan bir sıra problemlər gənclərin elmə kütləvi axınına müəyyən qədər əngəl olub. Hazırda bu sahədə müşahidə edilən durulaşma gənclərin elmə marağının artmasına səbəb ola bilər.
Yayılan rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycanda yaşı 30-a qədər olan cəmi 325 alim var, onların arasında yalnız 30 nəfəri elmlər doktoru adı ala bilib. 30 yaşa qədər elmlər doktoru olanların 26-sının kişi, 4-nün isə qadın olduğu qeyd edilir.
Qaydalara görə, elmlər doktoru elmi dərəcəsinin alınması üçün əvvəlcə fəlsəfə doktoru dərəcəsinin alınması əsas şərtdir.
Bu gün dünyanın elm tutumlu ölkələrinin çoxunda 30 yaşa qədər alimlərin böyük əksəriyyəti elmlər doktoru, professor elmi dərəcəsinə, adına sahibdirlər. Dünya elmində alimlərin gəncləşdirilməsi prosesinin sürətlə getdiyi bir vaxtda Azərbaycanda gənc alimlərin sayının belə az olması diqqəti çəkir. Halbuki, Azərbaycanda kifayət qədər savadlı, potensiallı gənc var ki, onların elmlər doktoru, professor olması çoxdan baş verməli idi.
- “Elmi-tədqiqat institutlarında, ali məktəblərdə bəzi yaşlı alimlər öz həmkarı ilə yaşadığı intriqanı gənclərə də yönəldir”
Gənc Alim, Aspirant və Magistrlər Cəmiyyətinin sədri, Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın məsul katibi, fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, ali təhsil üzrə tanınmış ekspert İlqar Orucov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında yaşı 30-a qədər olan alimlərin sayının azlığına aydınlıq gətirdi. “Yaşı 30-a qədər olan alimlər gənclər sayılır. Bu kateqoriya aid olanlar arasında 300-dən artıq alimin olması, əlbəttə, azdır. İllərdir biz bu məsələni qaldırırıq. Əslində, gənc alimlərin yaşı 35 götürülür. Bütün hallarda, elmdə olan gənclərin yaşı hər zaman gündəmdə olub və bu bizim üçün həmişə narahatedici məqamlardan biridir. Yaşı 30-qədər olan gənc alimlərin sayının az olması bizi həmişə ciddi narahat edib. Gənc alimlərin sayının azalması, bu prosesin yaşlıların xeyrinə dəyişməsi Azərbaycan elminin qocalmasının birbaşa göstəricisidir və bu çox zərərli bir tendensiyadır. Təbii ki, bu elə bir məsələdir ki, gənc alimlərin sayının süni şəkildə artırılması da düzgün deyil. Hesab edirəm ki, Azərbaycan elmində vacib məqamlardan biri kəmiyyət yox, keyfiyyət məsələsidir. Çox təəssüf ki, biz keyfiyyətdən elə də geniş mənada danışa bilmirik. Eyni zamanda, gənclər üçün baryerlər məsələsi yenə də gündəmdədir. Hər zaman biz bu maneələri görürük, yaşlı nəslin nümayəndələrinin elmə gələn gənclərə qarşı müəyyən basqılarını hiss edirik. Bu məsələlər, əlbəttə ki, elmlə məşğul olan gənclərin fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. Açığını deyim ki, yaşlı alimlərin elmdə olması elmimizin qocalması deməkdir. Onların böyük əksəriyyəti müxtəlif vəzifələri zəbt ediblər, amma heç bir elmi işlə məşğul deyillər. Amma elmi məqalələr çap olunarkən həmin yaşlı alimlərin adları orada birinci qeyd edilir. Yəni bu onu göstərir ki, gənc alimlərə problem yaradan, onların elmi adlar, dərəcələr almasına əngəl olan, ilk növbədə, bəzi yaşlı alimlərdir. Bununla bağlı həmişə mövqeyimizi ortaya qoymuşuq. Gəncləri həmişə irəli aparmaq, önə çəkmək lazımdır. Təsəvvür edin ki, 80-85 yaşlı bir adam hansısa bir elmi-tədqiqat institutuna 20-30 il rəhbərlik edir, bu adamın düşüncəsi necə ola bilər? Nədir bu adamları ikiəlli elmi müəssisələrin, laboratoriyaların müdirliyi vəzifəsindən yapışmağa vadar edən? Bu adamlar gəncləri elmə rəhbərlik edən kadrların arasında görmək istəmirlər”.
İ.Orucov vurğuladı ki, bəzi yaşlı alimlərin dünya elmində gedən proseslərdən, baş verən yeniliklərdən xəbərləri yoxdur, bu adamlar yeniliyə meyl edən gənclərin qarşısını kəsirlər. “Yaşlı, qocalmış alimlər arasında çox ciddi intriqalar var. Onlar bu intriqaları gənclərə də yönəldirlər. Bu alimlər bir-birinə açıq nə isə edə bilmədikdə, heyfini, qisasını doktorantlardan çıxırlar. İntriqa aparan alimlərdən hansısa birinin elmi rəhbəri olduğu gənc elmi iş müdafiə edərkən digəri ona mane olur. Bu hallar da geniş yayılıb. Elmi-tədqiqat institutlarında, ali məktəblərdə bəzi yaşlı alimlər öz həmkarı ilə yaşadığı intriqanı gənclərə də yönəldir, bu da gənclərin müdafiə edib elmi ad almasına ciddi maneə olur” - deyə İ.Orucov vurğuladı.
İradə SARIYEVA
