Azərbaycan diplomatiyasının yeni vəzifəsi - Şərqdə xarici siyasət...
Bu gün Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı, dostluğu Cənubi Qafqaz regionunda, eyni zamanda onun hüdudlarından kənarda sabitliyin, təhlükəsizliyin, sülhün və əmin-amanlığın zəmanətidir. Bu fikirləri prezident İlham Əliyev Türkiyənin Azərbaycanda yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Birol Akgünün etimadnaməsini qəbul edərkən deyib.
Dövlət başçısı qeyd edib ki, Azərbaycan və Türkiyə daim çiyin-çiyinə bir-birinin yanındadır. Bununla yanaşı, prezident əlavə edib ki, Suriya məsələsində də Azərbaycan Türkiyənin yanında olduğunu ilk günlərdən bəyan edib. Bu xüsusda vurğulanıb ki, Suriyada sabitliyin, təhlükəsizliyin təmin olunmasına və humanitar problemlərin həllinə Azərbaycan da Türkiyə ilə əlaqələndirilmiş şəkildə öz töhfəsini verməyə hazırdır. Qeyd edək ki, Bəşər Əsəddən sonrakı dövrdə Suriyada qurulacaq yeni nizam beynəlxalq miqyasda xüsusi diqqət mərkəzində yer alır. Bu mövzuda ən fəal siyasət yürüdən ölkələrdən biri də Suriya ilə qonşu olan Türkiyədir. Prosesdə Azərbaycan da Türkiyəyə hər cür yardım göstərməyə hazır olduğunu elə ilk gündən bəyan edib. Bu çərçivədə Dəməşqin Suriyada müxalif qrupların əlinə keçməsindən sonra Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Türkiyə dövlət başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğan, daha sonra isə iki ölkənin xarici işlər nazirləri arasında telefon danışığı olub. Hər iki ölkənin Suriya siyasətlərində əvvəldən paralelliklər var ki, bu da koordinasiyanın əldə olunduğunu göstərir. Suriya mövzusu ilə bağlı Azərbaycan – Türkiyə həmrəyliyi bunan əvvəl ölkəmizin Xarici İşlər Nazirliyinin yaydığı bəyanatdan da aydın görünür. Sənəddə bildirilib ki, Azərbaycan Suriyada baş verənləri izləyir. Bu çərçivədə, eyni zamanda, qardaş Türkiyə ilə məsləhətləşmələr həyata keçirilir. Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin çökməsindən sonra ölkədə sülhün və sabitliyin bərpa olunmasının, vətəndaş qarşıdurmasına son qoyulmasının mütləq dərəcədə vacibliyinin vurğulandığı bəyanatda, həmçinin rəsmi Bakının Suriyanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə dəstəyi bir daha ifadəsini tapıb. Eyni zamanda, Suriya xalqının iradəsinə uyğun şəkildə, ölkədaxili siyasi dialoq vasitəsilə məsələlərin həllini tapacağına ümid bəslənildiyi açıqlanıb: “Azərbaycan Respublikası qardaş Türkiyə Respublikası və digər həmfikir tərəfdaşlarla birlikdə Suriya xalqının üzləşdiyi humanitar problemlərin aradan qaldırılmasına töhfə verməyə hazırdır”. Onu da xatırladaq ki, Suriya müharibəsindən əvvəlki dövrdə Türkiyənin Bəşər Əsəd rejimini beynəlxalq aləmə inteqrasiya etmək cəhdləri Azərbaycan tərəfindən də dəstəklənirdi. Lakin 2011-ci ildə Bəşər Əsəd rejiminin xalqının tələblərinə məhəl qoymaması və beynəlxalq çağırışlara qulaq asmaması səbəbindən başlayan müharibə ilə hər iki müttəfiq ölkə Suriya siyasətini yenidən nəzərdən keçirdi. Azərbaycan və Türkiyə 2012-ci ildə BMT-Ərəb Liqasının Birgə Nümayəndəsi Kofi Annanın 6 maddədən ibarət Suriya planını, eləcə də BMT Təhlükəsizlik Şurasının 18 dekabr 2015-ci ildə qəbul edilmiş Suriyanın gələcəyi ilə bağlı 2254 saylı qətnaməsini dəstəklədi.
İndi belə hesab olunur ki, Azərbaycan Suriyada bərpa və quruculuq işində yaxından iştirak etməlidir. Hesab olunur ki, Azərbaycanın prioritetlərindən biri Şərqdə xarici siyasətlə bağlı yeni ideyaların müəyyənləşməsidir. Məhz bu fonda prezident İlham Əliyev qeyd edir ki, biz qardaş Türkiyə ilə birlikdə Suriyanın bərpası məsələsində yaxından iştirak etməliyik. Bəllidir ki, Suriya uzun müddət müharibədən əziyyət çəkib. Azərbaycan bu gün Qarabağın bərpası və yenidənqurulması ilə bağlı böyük təcrübə qazanıb. Azərbaycan bu təcrübənin Suriya xalqı üçün faydalı şəkildə istifadəsinə töhfə verə bilər. Xatırladaq ki, Suriyada keçici hökumətin formalaşmasından sonra Azərbaycanın xarici işlər nazirinin müavini Yalçın Rəfiyevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti bu ölkəyə səfər edib. Beləliklə, Suriyada məlum hakimiyyət dəyişikliyindən və keçid hökumətinin formalaşmasından sonra Azərbaycandan Suriyaya yüksək səviyyəli səfər baş tutub. Bu səfər çərçivəsində Azərbaycan uzun illərdən sonra Suriyada yenidən səfirliyin açılması ilə bağlı təşəbbüslə çıxış edib. Ümumilikdə isə Azərbaycan və Suriyanı birləşdirən çoxlu faktorlar var, bunların başında isə hər iki ölkənin islam coğrafiyasının bir parçası olması faktoru dayanır. Buna görə də uzun illər Suriya və Azərbaycan arasında münasibətlər kifayət qədər müsbət olub. Lakin Suriyada məlum hadisələr başlayandan sonra obyektiv səbəblərə görə Azərbaycan səfirliyi fəaliyyətini dayandırmaq məcburiyyətində qalıb. Amma hazırda görünən odur ki, Suriya və Yaxın Şərqlə Azərbaycan münasibətlərinin yeni perspektivləri yaranıb. Burada bir məsələni də qeyd edək ki, Azərbaycan Suriya müharibəsi və onun ətrafında gedən geosiyasi proseslər fonunda Türkiyə ilə birlikdə hərəkət edərkən Suriya rejimi və müttəfiqləri Ermənistanla sıx əməkdaşlıq edirdi. İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Suriya-Ermənistan-Rusiya və İran-Ermənistan-Suriya xətləri ilə çoxlu silahların daşındığı məlumdur. Suriya müharibəsi başlayandan Rusiya müttəfiqlərindən Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı sazişi çərçivəsində Suriya hökumətinə dəstək istəyib, lakin uzun müddət bu dəstək verilməyib. Halbuki 2019-cu ildə Nikol Paşinyanın dövründə Rusiyanın tələbi ilə Ermənistan Suriyada rejimin nəzarətində olan Hələbə 100 nəfərlik kontingent göndərən ilk dövlət oldu. Bu dəstək birliyi Suriyanı yalnız 30 noyabr 2024-cü ildə tərk etdi. İndi Ermənistan Suriyada rejim dəyişiklyindən ciddi narahatdır.
Nahid SALAYEV
