İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalamaqda maraqlı olsa da, İrəvan hələ də bu prosesi uzadır. Əvəzində son dövrlərdə Ermənistan sərhəddə gərginliyi artırmağa cəhd edir. Elə mayın 17-dən 18-ə keçən gecə Azərbaycan ordusunun Kəlbəcər rayonunun Zəylik yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqeləri intensiv atəşə tutulub.
Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri dövlət sərhədinin Basarkeçər rayonunun Yuxarı Şorca yaşayış məntəqəsində yerləşən mövqelərindən müxtəlif çaplı atıcı silahlardan və pulemyotlardan istifadə edərək bölmələrimizi atəşə tutub. Ordumuz tərəfindən adekvat cavab tədbirləri görülüb. Sülh prosesinə hazırlıq getdiyi bir vaxtda Ermənistanın vəziyyəti yenidən gərginləşdirmək cəhdi bu ölkənin hələ də real barışığa hazır olmadığını göstərir. Halbuki, bu, Ermənistana çox baha başa gələ bilər. Ermənistanın “Qraparak” nəşri də yazır ki, sülh olmasa, sərhəddə gərginlik davam edərsə, bundan uduzan yenə İrəvan olacaq: “Artıq bir ildən çoxdur ki, azərbaycanlılar Qaragöl istiqamətində irəliləyiblər və uzaqlaşmırlar. Ermənistan hakimiyyəti təkcə seçkiqabağı dövrdə Nikol Paşinyanın elan etdiyi kimi Qaragölün 30%-nə görə müharibə elan etmək yox, həm də azərbaycanlılara mane olmaq fikrində deyil. Gölə yaxın yaşayış məntəqələrindən bizə bildirilib ki, mövqelərdə növbətçi əsgərlərimizin sayı azalıb, mövqelər bir-birindən kifayət qədər uzaqdadır və rəqib istəsə, mövcud sərhədi keçə və hətta Qarakilsəyə çata bilər”. Nəşr bildirir ki, sərhəd gərginliyi davam edərsə, azərbaycanlıların irəliləməsini heç kim dyandırmayacaq. Ermənistanın Qafqaz İnstitutunun direktoru Aleksandr İsgəndəryan da vəziyyətin ölkəsinin lehinə olmadığını etiraf edir. Onun sözlərinə görə, problem çox mürəkkəbdir, istəklərdən asılı olmayaraq, həlli məlum olmayan çoxlu problemlər var: “Azərbaycanın istədiyi ilə Ermənistanın edə biləcəyi obyektiv olaraq fərqli reallıqlardır. Əgər əlinizdə daha çox güc varsa, o zaman maraqlarınızı müdafiə etmək üçün daha çox gücə sahibsiniz. Ermənistan indi belə vəziyyətdə deyil, onun hüquqlarını müdafiə edəcək oyun kartları, resursları yoxdur. Bununla belə bütün məsələlər gec-tez müzakirə olunmalıdır, lakin ondan əvvəl konsensus qərarına gəlmək üçün subyektivlik ortaya qoyulmalıdır. Ermənistan Qərb, Rusiya, Türkiyə və Azərbaycan tərəfindən çox ciddi təzyiqlərə məruz qalır. Həqiqətən bir şey etmək lazımdır. Bir tərəfdən təzyiqlərə müqavimət göstərmək çox çətindir, digər tərəfdən Ermənistan yaxşı vəziyyətdə deyil. Kim deyir ki, sülh müqaviləsi müharibənin qarşısını alır? Dünya tarixi bunun əksini deyir”.
O bildirib ki, Azərbaycanın 5 bəndinə Ermənistanın cavabının birinci cümləsi təklif deyil, azərbaycanlıların öz təkliflərini göndərdiyi və ya göndərmədiyi barədə bəyanatdır: “Altı erməni təklifi yoxdur, bunlar altı deyil, beşdir. Mən digər təkliflərin hamısını azərbaycanlıların təklif etdiklərinə şərh adlandırardım. Ermənistanın dediyi yeganə şey ATƏT-in Minsk Qrupunun adı ilə bağlıdır. ATƏT-in Minsk Qrupu müəyyən situasiyada işləmiş alətlər dəstidir və indi onun işi de-fakto dondurulub. Azərbaycan “Dağlıq Qarabağ”ın olmadığını bəyan edərək statusun müzakirəsinə hazır deyil. Hüquqi nöqteyi-nəzərdən Azərbaycanın cavabı kifayət qədər aydındır: biz milliyyətindən asılı olmayaraq bütün Azərbaycan vətəndaşlarının hüquqlarını təmin edəcəyik. Başqa bir şey budur ki, bununla razılaşmaq olarmı, hansı danışıqlar aparılmalıdır, bunun üçün hansı təminatlar verilə bilər, təminatlar beynəlxalq olacaqmı? Söhbət status paradiqmasından hüquqların təmin edilməsi paradiqmasına keçərsə, Azərbaycan öz ərazisində vətəndaşların hüquqlarını təmin edəcəyini deyəcək. Deməli, yenə Ermənistan uduzmuş vəziyyətdədir”.
Digər erməni politoloq David Arutyunov isə hesab edir ki, Azərbaycanla sülh bağlanmasa və bu ölkənin ordusu Ermənistada irəliləməyə davam etsə, Rusiya və Kollektiv Təhlükəsizlik Müdafiə Təşkilatı (KTMT) da Bakını dayandıra bilməyəcək: “İndi müəyyən risqlər var. Fakt budur ki, Rusiya hazırda Ukraynada ilişib. Bu səbəbdən onun KTMT-nin məsuliyyət zonasında mümkün böhran vəziyyətlərinə cavab verə biləcəyini söyləmək mənim üçün çətindir. Ermənistan üçün KTMT Azərbaycanla qarşıdurmada müəyyən təhlükəsizlik təminatları, arsenalını münasib qiymətə silahlarla doldurmaq imkanıdır. Amma Azərbaycanla münasibətdə bunlar işləmir. Üstəlik, KTMT üzvlərinin Bakıya simpatiyasını da nəzərə almaq lazımdır. Proseslərin sonrakı gedişi daha çox Ukrayna böhranının nəticəsindən və o dövrdə Rusiyadakı vəziyyətdən asılı olacaq. Rusiya da öz növbəsində KTMT-dəki tərəfdaşlarından öz hərəkətlərinə daha fəal diplomatik dəstək verilməsində israr edə bilər. Lakin digər tərəfdən, Moskva belə həmrəyliyin tərəfdaşların özləri üçün nə ilə nəticələndiyini yaxşı başa düşür. Rusiya Federasiyası ilə Qərb arasında sərt qarşıdurma şəraitində Moskvaya müttəfiqlər tərəfindən istənilən dəstək avtomatik olaraq Qərblə münaqişəyə gətirib çıxarır və bunun sanksiya kimi nəticələri var. Məhz buna görə də onlar manevr edirlər və gələcəkdə də edəcəklər. KTMT üzvlərindən Rusiya Federasiyasının Ukraynadakı hərəkətlərinə birmənalı dəstək gözləməyə dəyməz. Deməli, Rusiya da onlara hər dəfə dəstək göstərməyəcək. Bunu Azərbaycan da yaxşı başa düşür”.
Nahid SALAYEV
