Ermənilərin məhv etdiyi bəzi Azərbaycan təbiət abidələrinin fantastik dəyəri - onlar bir daha bərpa olunmayacaq...
Azərbaycan təkcə arxeoloji və memarlıq abidələrinə sahib deyil, ölkəmizdə həm də çox dəyərli təbiət abidələri var ki, onların çox böyük hissəsi Qarabağda və digər azad edilmiş ərazilərimizdə yerləşirdi.
Çox təəssüflər olsun ki, işğal dövründə Ermənistan tərəfindən memarlıq və arxeoloji abidələrimizlə yanaşı, saysız təbiət abidələrimiz də məhv edilib. Ermənilərin vandalcasına məhv etdiyi təbiət abidələrinin isə bərpası heç cür mümkün deyil. Son rəsmi məlumatlara görə, ermənilər 130-dan artıq qədim ağacı kəsiblər və izi itirmək üçün ağacların kökünü belə yandırıblar. Ermənilər təbiət abidələrindən yüzlərlə çinar növünü də kəsiblər.
Bundan əlavə, Azərbaycanin təbiət abidələrinə, mineral sularına ermənilərin vurduğu zərər misilsizdir, bunu hesablasaq ortaya çox böyük rəqəmlər çıxır.
- “...Zərəri qiymətləndirib beynəlxalq təşkilatlara təqdim etməliyik”
Bilogiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sadıq Qarayev “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Ermənistanın Azərbaycanın təbiət abidələrinə vurduğu zərərə beynəlxalq hüquq müstəvisində ayrıca qiymət verilməlidir. “Rio-de-Janeyro Bəyannaməsinə görə, müharibələr davamlı inkişaf prossesinə dağıdıcı zərbə endirməməli, təbiət təcavüzə məruz qalmamalıdır. Ümumdünya Mədəni və Təbii İrsin mühaifzəsi haqqında Konvesiyaya üzv olan Ermənistan işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərində 30 ildə biomüxtəlifliyinə vəhşicəsinə zərər vurub. İşğaldan öncə həmin ərazilərdə mövcud olan meşə ilə örtülü 229 min hektar sahədən 54 min hektarı (25%-i), xüsusilə də Şərqi Zəngəzur bölgəsində - Qubadlı və Zəngilan rayonlarında mövcud olan meşələrin yarısından çoxu məhv edilib. Bu ərazilərdə daha çox rast gəlinən çinar, palıd, fıstıq, vələs, ağcaqayın, tozağacı və sair kimi qiymətli meşə cinslərinə aid ağac növləri (28,5 mln ədəd) kəsilərək müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilib. Meşələrin kütləvi şəkildə qırılması səhralaşmaya və torpaqların eroziyasına səbəb olmaqla yanaşı, meşə ekosisteminin və onun tərkib hissəsi olan qiymətli flora və fauna növlərinin məhvinə gətirib çıxarıb”.
S.Sadıqovun sözlərinə görə, 30 il müddətində ermənilər bizim təbiət abidələrinə, bitki örtüyünə, heyvanlar aləminə, mədəni irsimizə ağır zərbələr vurub və bu gün onları bərpa etmək, yenidən dirçəltmək çətindir, bəlkə də mümkün deyil. “Gizlin deyil ki, ermənilər bizim təbiətdən, meşələrimizdən və sair pul qazanıblar. Ermənilər Şərq çinarları ilə yanaşı, o ərazidə bitən nadir növ olan qırmızı palıdı da qırıb talayıblar. Bundan mebel sənayesində istifadə ediblər. Ağdamda, Laçında və başqa yerlərdə mebel sexləri yaratmışdılar.
Ermənilər bizim təbiət abidələrimizə, təbiətimizə xüsusi amansızlıqla zərər vurub, biz bütün bunların bərpası yollarını fikirləşməliyik, bir yol tapmalıyıq. Ermənistanın vurduğu zərər o qədər böyükdür ki, bunu aradan qaldırmaq çox çətindir. Odur ki, yollar axtarıb tapmalıyıq. İşğaldan əvvəlki və sonrakı dövrdə oranın florasını, ağac və kol bitkilərini,eləcə də ot bitkilərini müqayisə edib rəqəmlər çıxarmaq lazımdır. Bunun üçün ciddi tədqiqatlara ehtiyac var. Bu yaxınlarda Milli Elmlər Akademiyasının Biologiya və Tibb bölməsində müxtəlif nazirliklərin iştirakı ilə “Qarabağın biomüxtlifliyinin, su ehtiyatlarının keçmişi, bu günü və gələcəyi” mövzusunda elmi konfrans keçirildi. Orada çox ciddi analizlər, nəticələr və təkliflər edildi. İnanıram ki, alimlərimizin verdiyi təkliflərlə, gələcəkdə görmək istədikləri işlərlə dövlətimizin siyasi iradəsi üst-üstə düşərək Ermənistanın 30 il müddətində Qarabağ florasına vurduğu zərəri qiymətləndirib beynəlxalq təşkilatlara təqdim etməliyik. Heç olmasa, beynəlxalq təşkilatların Ermənistana xəbərdarlığına nail olmalıyıq. Çünki ola bilsin, bəzi ermənipərəst beynəlxalq təşkilatlar buna görə Ermənistana elə ciddi təsir göstərməsinlər”-deyə S.Qarayev qeyd etdi.
S.Qarayev dedi ki, Qarabağın təbiətinə, təbiət abidələrinə, biomüxtəlifliyinə vurulan zərbəni bütövlükdə Qafqazın biomüxtəlifliyinə vurulan zərbə kimi dəyərləndirmək lazımdı.
İradə SARIYEVA
