“Dilini qarnına qoymasan Elinanın ölümü sənin boynuna atılacaq”
Məlahət Mürşüdlü: “Şübhəsiz ki, məktəb rəhbərliyi də, digərləri də o qızın intiharında məsuliyyət daşıyırlar”
Kamran Əsədov: “Baş verən hadisə onu göstərir ki, 162 saylı orta məktəbdə şagirdlər arasında, şagird və müəllimlər arasında münasibətlər normal olmayıb”
Son günlər cəmiyyətdə, sözün həqiqi mənasında, şok effekti yaradan 14 yaşlı məktəbli qızın intihara əl atması, canına qəsd etməsi ciddi müzakirə edilir. 162 saylı tam orta məktəbin 8-ci sinif şagirdi Elina Hacıyevanın hansı səbəbdən vəziyyətdən çıxış kimi bu yolu seçməsi çoxsaylı sual doğurur. Elinanın intihar səbəbinə müxtəlif rakurslardan yanaşılır. Əlbəttə, yeniyetmənin bu addımını hər kəs qınaqla deyil, ağrı ilə qarşılayır.
Sosial şəbəkələrdə özünü E.Hacıyevanın rəfiqəsi kimi təqdim edən yeniyetmə bildirir ki, Elina da, onun bacısı da, hətta onların xalası qızı da mütəmadi olaraq məktəbdə təhqir olunub, ayrıseçkiliyə məruz qoyulub. Hətta o qeyd edib ki, Elinaya məktəbdə əxlaqsız, pozğun damğası da qoyanlar varmış. Bütün bu hallara qarşı isə nə Elinanın oxuduğu sinfin rəhbəri, nə də məktəbin müdiriyyəti heç bir tədbir görməyib. Rəfiqəsi bildirib ki, məktəb direktoru Elina intihar etdikdən sonra onun özünü də hədələyib ki, əgər dilini qarnına qoymasan, susmasan, onun ölümü sənin boynuna atılacaq. Rəfiqəsi onu da bildirib ki, yaxın ərazidə yerləşən məktəblərdən birində oxuyan oğlanla Elina arasında sevgi münasibətləri də olub. Onun dediyinə görə, sonra oğlanla arası pozulub, hətta oğlan onu əlində olan video ilə şantaj edəcəyini də deyib. Bundan sonra qızın psixoloji vəziyyəti lap ağırlaşıb. Bir tərəfdən məktəbdə qarşılaşdığı ayrıseçkilik, diskriminasiya, digər tərəfdən də “sevgili”sinin hədə-qorxuları qıza mənfi təsir göstərib.
Bu arada 162 nömrəli tam orta məktəbin 8-ci sinif şagirdi E.Hacıyevanın vəfatı ilə bağlı mövqe.az-a ilginc məlumat daxil olub. Saytlarda 162 saylı orta məktəbin direktoru Sevinc Abbasovanın intihar edən Elinayla bağlı şok səs yazısı yayılıb. S.Abbasova intihar edən yeniyetməni pozğunluqda ittiham edib. Direktor ona müraciət edənlərə Elinanın pozğun və uğursuz ailənin övladı olduğunu, anasının ikinci dəfə ailə qurduğunu, ikinci nikahdan kiçik uşaqları olduğuna görə Elina ilə maraqlanmadığını yazmağı xahiş edib. “Bilirsiniz, necə yazın? Yazın ki, pozğun ailənin uşağıdır, uğursuz ailənin uşağıdır. Valideyn ikinci dəfə ərə gedib, balaca uşaqları var, bununla maraqlanmır” -deyə direktor bildirib.
Ekspertlərin fikrincə, E.Hacıyevanın intihar etməsinə səbəb onun məktəbdə daim psixoloji təzyiq altında saxlanması və yeniyetmənin ayrıseçkiliyə, diskriminasiyaya məruz qalmasıdır. Əlbəttə, burada yeniyetmə ilə normal iş apara bilməyən məktəb psixoloqunun da üzərinə böyük məsuliyyət düşür. E.Hacıyeva kimi natamam ailələrdə böyüyən uşaqlara məktəblərdə ayrıca diqqət göstərilməli olduğunu deyən psixoloqlar hesab edirlər ki, vaxtında məktəb rəhbərliyi yeniyetməyə nəzarət etməli idi.
Qeyd edək ki, tanınmış təhsil eksperti Kamran Əsədov olayla bağlı mövqe.az-a çox ilginc bir açıqlama verib. K.Əsədov bildirib ki, məktəbin direktoru S.Abbasova Elinanın intiharı barədə dərhal təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardıma müraciət etməyib: “Elina intihar edəndən sonra iki saat o yerdə qalıb. Bu barədə mənə məktəbdən etibarlı mənbə məlumat verib. İki saatdan sonra təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardıma müraciət edilib. Hadisədən şok yaşayan məktəb rəhbərliyi həyəcandan necə davranacağını bilməyib. İki saatdan sonra təcili yardıma müraciət edildiyindən, qızcığazın həyatını qurtarmaq da, görünür, mümkün olmayıb.
Vaxtında həkimə müraciət edilsəydi, bəlkə də Elina yaşayacaqdı. Bu fakt mütləq prokurorluq tərəfindən araşdırılmalıdır". K.Əsədov deyib ki, indiyə qədər Bakı Şəhər Təhsil İdarəsinə 162 saylı məktəblə bağlı çox şikayət daxil olub. Amma o şikayətlərin hamısının üstünü Bakı Şəhər Təhsil İdarəsinin Daxili nəzarət sektorunun rəisi bağlayıb” - deyə K.Əsədov qeyd edib.
Tanınmış təhsil eksperti Məlahət Mürşüdlü “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, məktəb direktorunun 14 yaşlı yeniyetməni pozğunluqda ittiham etməsi və məktəbdə ona qarşı ayrıseçkilik mühiti yaratması Elinanı intihara vadar edən səbəblərdən biridir. “Adını tərbiyəçi, ziyalı qoyan, böyük bir kollektivə rəhbərlik edən, məktəbdə pedaqoji işi təşkil edən bir məktəb direktorunun bu şəkildə açıqlama verməsi adamı mat qoyur, adamda təəccüb yaradır. Direktorun bu açıqlaması qınanmalıdır. Tutaq ki, qız natamam ailənin övladıdır, onun valideyni ikinci dəfə evlənib, ancaq görək məktəb bu qızın tərbiyəsində öz üzərinə düşən vəzifənin öhdəsindən gələ bilibmi? Bu qız özünü məktəbin pəncərəsindən atıb. Bu acı olay ailədə baş verməyib. Bu da o deməkdir ki, o qız ailədəki vəziyyətdən deyil, məktəbdə üzləşdiyi ayrıseçkilikdən bu yola əl atıb. Məktəbdə sinif yoldaşlarının ona münasibətindən özünə qəsd edib. Düşünürəm ki, həmin sinifdə dərs deyən müəllimlərin də bu qıza mənfi münasibəti olub. Bu münasibətdən təngə gələrək və psixoloji bir hal keçirərək intihar edib. 14 yaşlı qızın intihar etməsində onun oxuduğu məktəbin böyük həcmdə günahını görürəm. Yəni məktəbdə bu şagird, bu qız ətrafındakı sinif yoldaşları, müəllimləri, məktəb kollektivi, rəhbərliyi tərəfindən qayğı ilə əhatə olunmalı idi. Onun necə ailənin övladı olması burada müzakirə mövzusu deyil. Mühafizəçidən tutmuş, sinif yoldaşlarına qədər hər kəs ona xüsusi diqqət yetirməli idi, o, intihardan çəkindirilməliydi. Ona məktəbdə bu münasibət olsaydı, düşünürəm ki, 14 yaşlı yeniyetmə sonu faciə ilə bitən intihara əl atmazdı. Sözsüz ki, burada bizim təlim-tərbiyə işinin mərkəzi olan məktəbin və onun rəhbərliyinin günahının az olduğunu düşünmürəm. Sosial şəbəkələrdə yayılıb ki, sinif yoldaşları onu bu vəziyyətə saldı, müəllimlərin münasibəti onu bu yola vadar etdi, o da çıxış yolunu özünəqəsddə gördü. Şübhəsiz ki, məktəb rəhbərliyi də, digərləri də o qızın intiharında məsuliyyət daşıyırlar və bu prosesdən yaxalarını geri çəkə bilməzlər” - deyə M.Mürşüdlü qeyd etdi.
Tanınmış təhsil eksperti Kamran Əsədov mövzu ilə bağlı “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, mükəmməl təhsil sisteminə malik olmaq dövlətin gələcəyi və müstəqilliyinin mühüm şərtidir. “Respublikamızda həyata keçirilən təhsil islahatının məqsədi təlim prosesinin səmərəliliyini təmin etməklə milli və ümumbəşəri dəyərlərə yiyələnən, yaradıcı və tənqidi düşünməyi bacaran fəal şəxsiyyət yetişdirməkdir. İlk növbədə müəllim bacarıqlı, işgüzar, ixtisasını dərindən bilən, müəllimlik adını müqəddəs tutan, ideyaca saf, mənəviyyatca pak, özünə və şagirdlərinə qarşı tələbkar, sənətinə ürəkdən bağlı keyfiyyətləri özündə cəmləşdirməlidir.
Təlimdə keyfiyyətin əldə olunması üçün psixoloji xüsusiyyətləri dərindən bilmək vacibdir. Müəllim bütün hallarda, xüsusən "müəllim-şagird" münasibətlərinin qurulmasında pedaqoji taktı - nəzakəti, onun davranışına olan etik tələbləri gözləməli, şagirdlərin şərəf və ləyaqətinə hörmət bəsləməli, onlara münasibətdə ədəblə davranmalıdır.
Müəllim və şagird arasında qarşılıqlı hörmət olmalıdır, müəllim şagirdə sevgi, məhəbbətlə və eyni zamanda ciddi yanaşmalıdır. O, şagirdi bir şəxsiyyət kimi görməli, onun mənliyinə, şəxsiyyətinə toxunan söz deməməli, hərəkət etməməlidir. Nə qədər sözə baxmayan, nadinc şagird olsa belə, müəllim özünün pedaqoji metodlarından istifadə edib, xoş, isti münasibət yaratmalıdır.
Müəllim və şagird arasında problemlər adətən sinifdən-sinfə keçdiyi zaman və onların yaş dövrləri ilə əlaqədar olaraq baş verir. Məsələn, 4-cü sinifdən 5-ci sinfə keçəndə yeni müəllimlərlə tanışlıq zamanı şagirdlərin psixologiyasında müəyyən dəyişikliklər olur. Birdən-birə onlar bir müəllimin əlindən çıxıb, bir neçə müəllimin qarşısında otururlar. Yeni müəllimlərlə tanışlıq onların özünəməxsus xarakterlərinin formalaşmasında mühüm rol oynasa da, ibtidai sinfi yenicə bitirmiş şagirdlər arasında çaşqınlıq yaradır. Bu sahədə onlara yeni təyin olunmuş sinif rəhbəri və məktəbin psixoloqu kömək etməlidir.
İlk vaxtlarda onların çoxu ağlayır, müəllimə öz şıltaqlıqlarını bildirir, bunun da həlli yolu ondan ibarətdir ki, uşaqlar məktəbə gəlməmişdən əvvəl mütləq məktəbəqədər müəssisələrə, yəni uşaq bağçalarına getməli, cəmiyyətin arasında özlərini necə aparmaq lazım olduqlarını öyrənməlidirlər.
Müəllim-şagird münasibətləri ilə yanaşı, məktəb daxilində şagirdlər arasında münasibətlər də çox vacibdir. Baş verən hadisə onu göstərir ki, 162 saylı orta məktəbdə şagirdlər arasında, şagird və müəllimlər arasında münasibətlər normal olmayıb. Çünki məktəb rəhbərliyi şagirdləri yaxından izləməlidir.
Kollektivin təqdiri və məzəmməti, sağlam tənqidi öz üzvlərində şəxsiyyətin inkişafına təsir edir, qüsurların aradan qaldırılmasına səbəb olur. Odur ki, müəllim və tərbiyəçilər şagird şəxsiyyətinin formalaşmasında kollektivin imkanlarından istifadə etməyə çalışmalıdırlar. Düzgün təşkil olunmuş kollektiv yüksək tərbiyələndirici qüvvəyə malik olur. Yaxşı təşkil edilmiş şagird kollektivində ictimai həmrəylik, ictimai rəyə hörmət, yoldaşlıq və dostluq, yüksək ideya inamı, humanizm və s. kimi yüksək əxlaqi hisslərin formalaşmasına geniş imkan yaranır. Şagird kollektivində yoldaşlıq və dostluq hissinin formalaşması üçün geniş imkanlar yaranır. Burada şagirdlərin bir-birinə qarşı həssaslığı, qayğıkeşliyi xüsusi yer tutur. Kollektiv möhkəm olduqda onun bütün normaları öz üzvlərinin normalarına çevrilir. Kollektiv üzvlərində yüksək ideya inamı yaranmış olur. Kollektiv özü şagirdlərdə kollektivçilik hissinin formalaşmasına da gətirib çıxarır ki, nəticədə həmin şagirdlərdə onları əhatə edən yoldaşlarına qarşı əsl humanist münasibətlərin yaranmasına səbəb olur. Təəsüflər olsun ki, qeyd olunan vəziyyət, sağlam təhsil mühiti 162 saylı orta məktəbdə qurulmayıb. Son dövrlərdə təyin olunan bəzi direktorlar məktəbə nəzarət edə, şagirdlər arasındakı münasibətləri tənzimləyə bilmirlər. İntihar edən şagirdin rəfiqəsinin dediyinə əsasən, onlar mütəmadi olaraq məktəb rəhbərliyinə müraciət etsələr də, onların şikayətləri təmin olunmayıb”.
K.Əsədov, həmçinin, müəllim və şagird arasında problemləri aradan qaldırmaq üçün bu təklifləri irəli sürür:
1. Müəllim yaxşı psixoloq olmalıdır. Pedaqoji məktəblərdə psixoloji treninqlər keçirilməlidir, hətta orta məktəbdə işləyən müəllimlər üçün də ara-sıra belə məşğələlər təşkil olunmalıdır.
2. Müəllim etik, estetik mədəniyyətə malik olmalıdır.
3. Müəllim hər bir şəxsə fərdi yanaşmağı bacarmalıdır.
4. Müəllim valideynlə sıx əlaqədə olmalıdır.
İradə SARIYEVA
