Ölkəmizdə məktəbəqədər hazırlığın problemləri...
Elmin Nuri: "Dünya ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycan bağçaları bir çox keyfiyyətlərinə görə geri qalır"
Uşağın şəxsiyyət kimi formalaşmasında mühüm əhəmiyyətə malik olan məktəbəqədər təhsil məktəbə qədəm qoyacaq fidanların əvvəlcədən hazırlanması üçün vacibdir. Bütün valideynlər uşaqlarını məktəbə hazırlamağa çalışır ki, balacalar məktəbdə müvəffəqiyyətlə oxusunlar.
Məlum olduğu kimi, 2016-cı ildən başlayaraq ölkədə dövlət ümumtəhsil məktəblərində ödənişsiz əsaslarla məktəbəhazırlıq qrupları fəaliyyətə başlayıb. Təcrübə göstərir ki, məktəbə hazırlıq mərhələsindən keçmiş uşaq şagird olduğu zaman məktəbə, kollektivə daha tez alışır, ətraf mühiti dərk etməkdə, diqqət və yaddaşın formalaşması ilə əldə etdiyi bacarıq və vərdişlərini dərs prosesində istifadə edir, bu da ona dərsi mənimsəməsində böyük köməklik göstərir.
Onu da qeyd edək ki, məktəbəhazırlıq qruplarının yaradılmasında məqsəd 5 yaşlı uşaqların məktəb təliminə hazırlığı ilə əlaqədar psixoloji dayanıqlığını artırmaq, əhatə olunduqları aləmə və təhsil mühitinə uyğunlaşdırmaq, onların ünsiyyət və birgə fəaliyyət bacarıqlarına yiyələnməsini təmin etməkdir.
Son zamanlar məktəbəqədər hazırlıq sahəsində müəyyən problemlərin olması ilə bağlı narazılıqlar səslənir. Maraqlıdır, məktəbəqədər hazırlıq təhsilində hansı problemlər var? Bu sahədə qeydə alınan problemlər necə həll olunmalıdır?
"Məktəbəhazırlıq qruplarında dərs demək üçün ibtidai sinif müəllimi yox, bağça metodisti və tərbiyəçiləri xüsusi müsabiqə şərtləri altında seçilməlidir"
Təhsil eksperti Elmin Nuri bildirdi ki, bağça və məktəbəqədər təhsil seqmentinin aktuallıq və faydalılığı hər zaman yüksək səviyyədə olub: "Dünyanın əksər ölkələrində məktəbəqədər təhsil tədris prosesinin ən məsuliyyətli və vacib dövrü hesab edilir. Çünki insanın şəxsiyyət kimi formalaşması üçün topladığı əsas baza – təxminən 70 % əsasən 7 yaşa qədərki dövrə təsadüf edir. Sırf buna görə bir çox ölkələrdə - Finlandiya, Sinqapur, Kanada, İsrail, Yaponiyada bağçalarda işləmək istəyən metodist və tərbiyəçilər üçün şərtlər həddindən artıq ağırdır. Çünki onların cəmiyyət üçün görəcəkləri vacib, bir o qədər də ağır iş var. Onlar gələcəyin düşüncəli şagirdini, faydalı vətəndaşını formalaşdırmalıdırlar. Təsəvvür edin, Sinqapurda bağçaya gedən uşaq iki tədris proqramından keçir. Bu proqramlar əsasında o estetika və yaradıcı ifadə, dünyanı öyrənmək, kəşf etmək, dil və savad, motorika bacarıqlarının inkişafı, sayma-hesablama bacarığı, sosial və emosional inkişafı mənimsəməlidir. Orada bağçanı bitirib məktəbə qəbul olmaq istəyən şagirddən isə bu keyfiyyətlər tələb olunur: sosial normalar və qaydaları bilmək, başqasının mövqeyini dəstəkləməyə hazır olmaq, anlaşmaq, qarşılıqlı təsir və ətrafdakılarla ünsiyyət bacarığına malik olmaq, hər şeylə maraqlanmaq və araşdırmağı bacarmaq, dialoqa girməyi bacarmaq adekvat özünüdəyərləndiməni bacarmaq və öz-özü ilə razılaşmaq, yaxşı inkişaf etmiş fiziki koordinasiyaya, sağlam vərdişlərə malik olmaq, yaradıcı potensialı formalaşmaq, öz ailəsini, dostlarını, müəllimlərini, eləcə də məktəbdəki müəllimlərini sevmək və hörmət etmək.
İndi özünüz təsəvvür edin, məktəbə gedəcək şagirdə bu dövrə qədər bu qədər keyfiyyətləri aşılayan bağça formal hesab edilə bilərmi? Təbii ki, xeyr!"
Ekspert hesab edir ki, dünya ölkələri ilə müqayisədə Azərbaycan bağçaları bir çox keyfiyyətlərinə görə geri qalır: "Əvvəla onu deyək ki, bağça sayı yetərli deyil, ölkə üzrə hər 5 uşaqdan yalnız biri bağçaya getmək imkanı əldə edir. İkincisi, bağçalarda çalışan metodist və tərbiyəçilərlə bağlı monitorinqlər aparıldı. Nəticələr isə heç ürəkaçan olmadı. 11.300 tərbiyəçi və metodistin 5800-ü ixtisasa yararsız hesab edildi. Bu fakt bizim bağçalarda durumun real göstəricisi, onlara formal təhsil mərhələsi kimi baxmağın dəlil-sübutudur. Amma hər bir halda məktəbəqədər tədris müəssisələri öz fəaliyyətini davam etdirməli, xüsusi proqram istiqamətində hərəkət edərək insanlar üçün faydalı olmalıdırlar. Əks halda, bizdə məktəbəqədər təhsilin fəaliyyəti çox formal xarakter daşıyacaq".
Həmsöhbətimizin fikrincə, 5-6 yaşlı uşaqlar üçün nəzərdə tutulan məktəbəqədər qruplar icbari xarakter danışmasa da, faydalılığı çox yüksəkdir: "Bugün məktəblərdə də aparılan tədqiqatlar nəticəsində hazırlıq qruplarına gedən şagirdlərlə getməyənlər arasında kəskin İQ, davranış qaydaları və s. fərqi hiss olunub. Amma burada da çox ciddi xətaya yol veririk. Bildiyimiz kimi, məktəbəhazırlıq qruplarında dərsləri ibtidai sinif müəllimləri aparır. Bu, kökündən yanlışdır. Belə ki, bu hazırlıq qruplarında proqramlar sırf bağça proqramı ilə çox yenilik təşkil edir. İbtidai sinif müəllimi isə, bu proqramdan tam xəbərsiz olmasına baxmayaraq, qrupa nələrisə öyrətməyə çalışır. Baxın, məktəbəhazırlıq qruplarının da fəaliyyətini formallaşdıran əsas amil budur. Təcili olaraq bununla bağlı addımlar atılmalı, məktəbəhazırlıq qruplarında dərs demək üçün ibtidai sinif müəllimi yox, bağça metodisti və tərbiyəçiləri xüsusi müsabiqə şərtləri altında seçilməlidir".
Günel CƏLİLOVA
