“Onun zamanında qarşıdurma daha çoxdur və müharibə təhlükəsi kifayət qədər realdır”
Erməni KİV-i iki ölkənin xarici işlər nazirlərinin ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin görüş keçirməklə bağlı təkliflərini qəbul etməsinə müsbət yanaşdıqlarını bəyan edirlər. Hətta bu xüsusda ATƏT-in Minsk Qrupunun ABŞ-dan olan sabiq həmsədri Metyu Brayzadan eksklüziv müsahibə də alıblar.
Brayza qeyd edib ki, Ermənistan rəhbərləri hər zaman Dağlıq Qarabağ problemini nizama salmağa çalışıblar (?), ancaq daxildəki müqavimət faktoru buna mane olub: “Hətta Levon Ter-Petrosyan da münaqişənin nizama salınmasına yaxınlaşmışdı, ancaq məlum 27 oktyabr hadisələri baş verdi. (Söhbət Ermənistan parlamentində yüksək çinli məmurların güllələnməsindən gedir –red.). Serj Sarkisyanın zamanında da belə vəziyyət yaranmışdı. Aprel müharibəsindən sonra Putin bir neçə təklif irəli sürdü ki, bu da Ermənistanda polis bölməsinin ələ keçirilməsilə nəticələndi. Eyni şeylər Paşinyanla baş verir, bütün bunlarda yeni heç nə yoxdur”.
Maraqlıdır ki, Brayza Paşinyanın da ciddi cəhdlə münaqişənin nizamlanmasında maraqlı olduğunu qeyd edir: “İnqilabdan sonra yeni hakimiyyətin ilk zamanlarında danışıqlar prosesində bir sıra pozitiv irəliləyişlər müşahidə edilirdi. Ölkə başçılarının danışıqlar səviyyəsində müsbət dəyişikliklər baş verdi. Mən bilirəm ki, Bakıda ən yüksək səviyyədə Baş nazir Paşinyanın niyyətlərinə yeni etibar səviyyəsi formalaşmışdı. Mənə bəllidir ki, Bakıdakı ali hakimiyyətin nümayəndələri Baş nazir Paşinyanla məsələnin həllində irəliləyiş əldə etmək istəyirlər, amma Baş nazir Paşinyanın öz siyasi qüvvəsini effektiv konsolidasiya edəcəyi ilə bağlı hər zaman şübhə var. Belə ki, köhnə sistem Paşinyana qarşı işləyir, üstəlik, ona qarşı təzyiqlər hələ də mövcuddur. Ona görə də düşünürəm ki, bu məsələ inkişafı yavaşıdır və Baş nazir Paşinyana təzyiq göstərir”.
Brayzanın sözlərinə görə, bir neçə ay əvvəl cəmiyyətləri sülhə hazırlamaq, təmas xətti boyu atəşkəsi gücləndirəcək etimad quruculuğu üçün bir neçə aydır davam edən danışıqlar nəticəsində tərəflərin verdiyi açıqlama son illərdəki ən əhəmiyyətli irəliləyiş olub.
Ermənistan hakimiyyətinin qondarma qurumun danışıqlar tərəfi olması barədə açıqlamalarına gəlincə, Brayza bildirib ki, Azərbaycan bu təklifə razılıq vermir: “Ancaq bu bir danışıqdır, danışıqlar prosesində verməli və götürməlisiniz, digər tərəfdən, bir şey istəsəniz, təklif edəcəyiniz bir şey olmalıdır. Düşünürəm ki, bu gün Azərbaycan belə deyir: “Bəs, istəmədiyimiz bir işi görsək, nə qazanacağıq?”.
Metyu Brayzanın müsahibəsindən aydın olur ki, o, Ermənistan rəhbərlərinin Dağlıq Qarabağ probleminin həlli istiqamətində ciddi çalışdıqlarını iddia edir. Bildirir ki, ölkənin daxilindən olan müqavimət bu cəhdlərə mane olur. Brayzanın bu mövqeyini necə dəyərləndirə bilərik?
- Qabil Hüseynli: “Brayza məsələləri bir qədər obyektiv təhlil etməlidir”
Politoloq Qabil Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Brayza bu məsələdə bir qədər ikibaşlı danışıb: “Yəqin Ermənistan KİV-nə müsahibə verdiyi üçün bir qədər onları müsbət xarakterizə etməyə məcbur qalıb. Ancaq onun müsahibəsində həqiqətə yaxın olan detallar da az deyil. İş burasındadır ki, Levon Ter-Petrosyanın zamanında doğrudan da sülh razılaşmasının bağlanmasına yaxınlıq olub. Hətta Petrosyan deyirdi ki, Azərbaycanın bizə təklif etdiyi şərtləri vaxt gələcək biz onlardan dizin-dizin sürünərək istəyəcəyik. Petrosyan da Dağlıq Qarabağı Azərbaycana vermək istəmirdi. Onun variantı bu idi ki, işğal edilmiş 7 rayon dərhal Azərbaycana qaytarılsın. Nəticəsini gördünüz. Hətta bu varianta görə Ermənistanda bütün hakimiyyət elitasını güllələdilər və Petrosyan devrildi. Qeyd edim ki, Paşinyanla Ter-Petrosyan arasında yaxın dostluq münasibətləri var. Vaxtilə Paşinyan Petrosyanın partiyasının tərkibində fəaliyyət göstərib. Sonra özünün yeni partiyasını yaratdı. Deyilənə görə, indinin özündə də Paşinyan onunla tez-tez görüşür, hətta ondan lazımi məsləhətlər də alır. Bildirilir ki, Petrosyan Paşinyana da məsləhət görür ki, 7 rayonu dərhal qaytarsın. Ancaq onların ikisi arasında ciddi fərq var. Bu da ondan ibarətdir ki, Paşinyan daha radikal millətçidir. Ter-Petrosyan bölgədə sülh yaradıb, Ermənistanı da bölgədəki iqtisadi layihələrə qoşmaq istəyirdisə, Paşinyanda belə niyyətlər hiss edilmir. Əksinə, o, özünün dayaqlarını möhkəmləndirir və onu hakimiyyətə gətirənlərin tələblərini yerinə yetirir. Paşinyanın zamanında danışıqlar prosesi effektivliyini itirib. Onun zamanında qarşıdurma daha çoxdur və müharibə təhlükəsi kifayət qədər realdır. Bu səbəbdən də Brayza bir qədər məsələləri obyektiv təhlil etməlidir. Yəni Ter-Petrosyan zamanında olan Dağlıq Qarabağ probleminə yanaşma ilə Paşinyan zamanındakına bərabərlik işarəsi qoymaq lazım deyil. Birinci müdrik siyasətçi kimi tanınırdısa, Paşinyan isə manyakal keyfiyyətlərə malik bir şəxs kimi xarakterizə edilə bilər. Hissləri və emosiyalarının diqtəsilə hərəkət etməyi sevən bu adamın dönəmində münasibətlər ağırlaşıb, hətta müharibə ilə nəticələnə də bilər”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
