Avropanın qarşıdakı dövrdə yeganə yeni mənbə - Azərbaycan hesabına enerji ilə təmin edilməsi fonunda ölkəmizə Qərbdə marağın daha da artması müşahidə olunur. Burada hesab edilir ki, Azərbaycanın Avronanın enerji təhlükəsizliyinin təminində rolu artır. Macarıstanın xarici işlər naziri Piter Siyarto Gürcüstanın Birinci kanalına müsahibəsində bu xüsusda maraqlı məqamlara toxunub: “Azərbaycan gələcəkdə Avropanın enerji təhlükəsizliyində çox mühüm rol oynayacaq”.
Onun sözlərinə görə, Avropa İttifaqının “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramı ilə bağlı hərəkətlər çox əhəmiyyətlidir:“Mən bu təşəbbüslə bağlı dostlarımıza bir neçə təklif vermişəm. Bu təkliflərə Belarusa qarşı sanksiyaların ləğv olunması da daxildir. Çünki tərəfdaşlıq və sanksiyalar bir yerdə işləmir. Biz, həmçinin, Azərbaycanla tərəfdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün sazişin yekun imzalanmasının da vacibliyini bildirmişik”.Azərbaycanın Avropa üçün artan əhəmiyyətini Avropa İttifaqının Azərbaycandakı nümayəndəliyinin rəhbəri Kestutis Yankauskas da xüsusi olaraq vurğulayır. O, “Cənub Qaz Dəhlizi” və onun son halqası sayılan “Transadriatik “boru kəmərinin (TAP) bu ilin sonunda işə düşməsindən sonra Azərbaycanın Avropanın enerji bazarında xüsusi çəkisinin daha da artacağını bildirir:“Transadriatik” boru kəməri layihəsinin başa çatmasından sonra 2020-ci ilin sonunda Avropa bazalarına tədarük başlayanda Azərbaycan qazı Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli ticarəti artırmağa imkan verəcək. İkitərəfli ticarətin indiki vəziyyətindən danışan Yankauskas qeyd edib ki, Aİ ilə Azərbaycan arasında ticarət 2020-ci ilin yanvar-aprel aylarında 29 faiz azalıb və bu, əsasən dünya bazarlarına neftin qiymətlərinin azalması ilə bağlıdır:"Koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar səfərlərin məhdudlaşdırılmasına və neft bazarında qiymət müharibələrinə görə neftə və qaza qlobal tələbat kəskin azaldı. Digər ticarət axınları prinsipcə sərhədlərin bağlanmasından asılı deyil. Məhsullar sərbəst şəkildə daşına bilər, ona görə də digər iri çatışmazlıqlar gözlənilmir".
Onun sözlərinə görə, COVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar bütün ölkələr mühüm problemlərlə üzləşir və bu, tələbin azamasında özünü göstərir:"Bu baxımdan ticarət axınları tələbdən asılı olacaq. Koronavirusun mənfi təsir etdiyi daha bir sahə xidmət sahəsidir, məsələn, turizm". O əlavə edib ki, neft və qaz, eləcə də nəqliyyat və logistika kimi ənənəvi sahələrlə yanaşı, bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafına investisiyalar və enerji səmərəliliyinin artırılması, təhisl və peşəkar tədris, eləcə də səhiyyə və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi də əməkdaşlığın vacib hissələridir və bu, postpandemiya dövründə dünyada çox vacib amil olacaq.
Türkiyədə fəaliyyət göstərən TANAP şirkətinin baş direktoru Saltuk Düzyol da Azərbaycanın Avropa üçün əhəmiyyətinin artdığını vurğulayır:“Dəfələrlə qeyd etdiyim kimi, “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi Azərbaycanla Avropa İttifaqının mövcud iqtisadi və siyasi əməkdaşlığının daha da inkişaf etməsi üçün geniş imkanlar yaratmaqla bərabər, Azərbaycanı Türkiyənin ikinci böyük qaz tədarükçüsü və Avropa üçün yeni bir qaz təchizatçısı halına gətirib. Məhz bu layihə sayəsində qarşıdakı illərdə Türkiyə və Avropa İttifaqı əvvəllər hasil edilməyən potensial mənbələrdən də qaz tədarük etmək fürsəti əldə edə bilər. “Cənub Qaz Dəhlizi” sayəsində tarixdə ilk dəfədir ki, Azərbaycan qazı birbaşa Avropaya çatdırılacaq. Bu baxımdan sözügedən layihə Azərbaycan üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Layihə Türkiyə və Avropanın enerji təhlükəsizliyində önəmli rol oynamaqdadır. Layihə çərçivəsində çox sayda Azərbaycan və Türkiyə şirkət və müəssisələri inşaat, tədarük və xidmət sahələrində fəaliyyət göstərib. Bu şirkət və müəssisələr götürdükləri öhdəlikləri uğurla başa çatdırma sertifkatları ilə digər nəhəng iqtisadi layihələrdə iştirak şansı qazanıb. Şirkət və müəssisələrin əldə etdiyi təcrübə onların rəqabətədavamlı fəaliyyət göstəricisidir”.
Bütün bunlar fonunda diqqət çəkən əsas məqamlardan biri isə Azərbaycanda qaz ehtiyatlarının artımıdır. Ölkəmizlə enerji sahəsində sıx əməkdaşlıq edən BP şirkətinin son açıqlamasında deyilir ki, 2019-cu ilin sonuna Azərbaycanda təsdiqlənmiş qaz ehtiyatları 2,8 trilyon kubmetr həcmində qiymətləndirilir. İcmala əsasən, 2018-ci ilin sonuna olan vəziyyətə görə, Azərbaycanın qaz ehtiyatları 2,1 trilyon kubmetr həcmində qiymətləndirilib. Beləliklə, il ərzində qaz ehtiyatları 0,7 trilyon kubmetr və ya 33,3% artıb. Azərbaycanda bu artım dünya ehtiyatları ilə bağlı rəqəmlərin də dəyişməsinə öz təsirini göstərib. BP qeyd edir ki, 2019-cu ilin yekunları üzrə dünyada sübut edilmiş qaz ehtiyatları 1,7 trilyon kubmetr və ya 0,86% artaraq 2018-ci ilin sonuna olan 197,1 trilyon kubmetrdən 198,8 trilyon kubmetrə çatıb. Dünyada qaz ehtiyatlarının ən çox artımı Çin və Azərbaycanın hesabına təmin edilib. Bütün bunlar nəticə etibarı ilə beynəlxalq miqyasda Azərbaycana olan marağın daha da artması ilə müşayiət olunur. Bu fonda Qərb dünyasında Azərbaycanla enerji sektorunda əməkdaşlığa marağın artması da təbii hal sayılır.
Tahir TAĞIYEV
