Avropa Məhkəməsində erməni fiaskosu - 2004-cü ildəki hadisəyə görə Azərbaycan dövlətini hüquqi məsul tərəfə çevirə bilmədilər...
Avropa Məhkəməsi 2004-cü ildə Macarıstanda erməni kurs yoldaşı Qurgen Markaryanı təhqirə görə qətlə yetirmiş Ramil Səfərovun Azərbaycana ekstradisiyası ilə bağlı qərarını açıqlayıb. Qərar Markaryanın ailəsinin şikayəti əsasında çıxarılıb. Markaryanın ailəsi, Azərbaycanla yanaşı, Macarıstandan da şikayətçi olub.
Qərara əsasən, Azərbaycan şikayətçi tərəfə 15 min 143,33 funt-sterlinq təzminat ödəməlidir.
Ramil Səfərov uzun illərdir Ermənistanın işğalı altında olan Cəbrayıl rayonunda doğulub. O, 2004-cü ildə NATO-nun proqramı çərçivəsində Macarıstanda keçirilən üç aylıq ingilis dili kurslarında iştirak edib. Markaryan da həmin kursun iştirakçılarından olub. Qurqen Markaryan bir neçə dəfə R.Səfərovu və Azərbaycanı təhqir etdiyinə görə azərbaycanlı hərbçi onu qətlə yetirib.
2006-ci il aprelin 13-də Budapeşt Şəhər Məhkəməsində çıxarılan hökmə əsasən, R.Səfərov ömürlük azadlıqdan məhrum edilib. 2012-ci ildə Macarıstan hökuməti Azərbaycanın müraciəti əsasında R.Səfərovu öz ölkəsinə təhvil verib. R.Səfərov Azərbaycana gətiriləndən sonra Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə əfv olunub.
Şikayətçi tərəf Avropa Məhkəməsindən Azərbaycanın üzərinə R.Səfərovun əfv olunması barədə sərəncamın ləğv olunması, onun yenidən həbsxanaya salınması öhdəliyinin qoyulmasını istəyib. Amma Avropa Məhkəməsi bunu məqsədəuyğun saymayıb. Bunu Ermənistanın növbəti dəfə öz istəyinə çata bilməməsi kimi dəyərləndirə bilərikmi?
Beynəlxalq məsələlər üzrə ekspert Yeganə Hacıyeva “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, bu məhkəmə işi Ermənistanın, bu qədər haqsız olduğu halda, 90-cı illərdə Azərbaycan əleyhinə beynəlxalq səviyyədə formalaşdırmağa çalışdığı “vəhşi imici” kampaniyası ruhunda olan təşəbbüsü idi:”Ramil Səfərov məhkəmə prosesi davam edən iki il ərzində Ermənistanın təbliğat maşınının bu hadisəni təhrik əsasında fərdin fərdə qarşı törətdiyi cinayət olaraq deyil, sifariş əsasında erməni hərbiçisinə qarşı əməliyyat olaraq qələmə verməyə çalışırdı və bu istiqamətdə bütün mümkün daxili və xarici təbliğat resusrsları səfərbər olunmuşdu.
Sırf AİHM–də “Makuçyan və Minasyan Azərbaycana və Macarıstana qarşı” şikayətinin də əsasında hüquqi məqsəddən daha çox yuxarıda qeyd etmdiyim bu siyasi məqsədlərdə Avropa Məhkəməsini də vasitə olaraq istifadə etmək niyyəti güdürdü. Avropa Məhkəməsi qərarda Avropa Konvensiyasının 2-ci maddəsinin maddi aspektinin Azərbaycan hökuməti tərəfindən pozulmaığını, yəni Ramil Səfərovun əməlin törədilməsi zamanı fərdi çıxış etdiyini və Azərbaycan hökumətini təmsil etmədiyini, Azərbaycanın bu əməllərə görə beynəlxalq-hüquqi məsuliyyət daşımadığını qəbul etdi.
AİHM-nin “Makuçyan və Minasyan Azərbaycana və Macarıstana qarşı” işi üzrə verdiyi qərarda isə Ermənistanın əsas çəkişmə obyekti olan “əfv fərmanının ləğvini və ya Ramil Səfərova yenidən iş açılması tələbini təmin etməyib. Şikayətin diğər aspekti olan yaşamaq hüququnun maddi pozuntusu ilə bağlı iddia da rədd edilib. AİHM həm də bu qərara gəlib ki, Azərbaycan və Macarıstan Konvensiyanın 38-ci maddəsini - məhkəmə araşdırmasını pozmayıb.
Qərara görə, Azərbaycan və Macarıstan Avropa Konvensiyasının 2-ci (yaşamaq hüququnu) pozmayıb, Azərbaycan isə 14-cü (ayrıseçkiliyin qadağan olunması) maddəsini pozub.
Şikayətin diğər bəndi - 2012-ci ildə Macarıstan hakimiyyətinin zəmanət almadan Səfərovun ekstradisiyası ilə bağlı Azərbaycanın müraciətini təmin etməsi isə ümümiyyətlə Ermənistan tərəfindən ekstradisiya haqqında Avropa Konvensiyasına ziddir. Belə ki, ekstradisiya haqqında qanuna görə, Avropa Şurasının üzv dövlətləri arasında ikili mübadilədə, yəni “Sorgu edən tərəflə razılığa gələn tərəf” arasında müəyyənləşdirdiyi səlahiyyətlər heç bir halda onlardan birinin daxili konstitusiya və qanunvericiliyin şərttlərinin pozulması ilə müşayiət oluna bilməz. Ramil Səfərovun əfv olunması Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən dövlət başçısının müstəsna səlahiyyəti olan “əfv etmək səlahiyyəti” ilə həyata keçirilib və heç bir xarici ölkə ilə ikili razılaşma bunu qadağan edə bilməzdi.
Bundan kənarda isə AİHM-in 2015-cı ilin 16 iyun tarixli “Çıraqov və digərləri Ermənistana qarşı” qərarında Azərbaycan ərazilərinin işğalına görə Ermənistanın üzərinə məsuliyyəti hüquqi təsbitini tapmış bir qərarı mövcuddur.
“Çıraqov və başqaları Ermənistana qarşı” işi üzrə AHİM Dağlıq Qarabağda məhz Ermənistan ordusu və bu ölkənin məhkəmə-hüquq sisteminin mövcudluğu hüquqi təsbitini tapıb.
Eyni qərarın analoqiyasını yaratmağa təşəbbüs edən Ermənistan hər vəchlə bu iş üzrə məsuliyyətdən kənarlaşmağa çalışır, ancaq istəklərinə yenə nail ola bilmədilər”.
Hüquqşunas Mehman Muradlı da qəzetimə bildirdi ki, Ermənistan hakimiyyətinin Azərbaycandan Avropa Məhkəməsi ilə bağlı nə isə tələb irəli sürməsinə heç bir mənəvi haqqı yoxdur: “Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Ermənistanın əsas istəyini yerinə yetirməyib. Birincisi, məhkəmə qərarı əsas çəkişmə obyekti olan əfv fərmanının ləğvini və ya əlaqədar şəxs üzrə işin yenidən açılmasını tələb etmir. İkincisi, yaşamaq hüququnun maddi pozuntusu ilə bağlı iddia rədd edilib. Azərbaycana, onun bayrağına və məmləkətimizin layiqli övladına dil uzadanlar layiqli cavablarını alıblar və bundan sonra da alacaqlar”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
