İtirdiyimiz 3 milyard kilovat elektrik enerjisi...
İlham Şaban: "Elektrik enerjisi istehlakçıya nə qədər yaxın məsafədən çatdırılsa, bu o qədər yaxşıdır"
"Bakı ilə Mingəçevirin arası 300 kilometrdir, yəni..."
Azərbaycan özünü elektrik enerjisi ilə təmin etsə də, enerji itkisinin həcmi kifayət qədər böyükdür. Belə ki, ötən il ölkədə 21,5 milyard kilovatsatt elektrik enerjisi istehsal olunub. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bunun təqribən 2,5-3 milyarda yaxını nəqletmədə və paylayıcı şəbəkədə itib.
Yəni texniki itkiyə gedib. Bu da yetərincə böyük rəqəmdir.
Hazırda 1 kilovat elektrik enerjisi əhaliyə 6 qəpiyə satılır. Bunun baha olması yalnız itkilərlə və vergilərlə bağlıdır. Məsələ ondadır ki, ölkə daxilində əlavə dəyər vergisi əlavə olunduqda qiymətlər nisbətən bahalaşır. Hər halda, ölkə ərazisində istehsal olunan elektrik enerjisinin qiymətinin daxili resurslar hesabına tənzimlənməsi faydalı haldır. O şərtlə ki, elektrik enerjisinin texniki itkisi minimuma endirilsin. Hansı ki, bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə texniki itki olduqca aşağı səviyyədədir. Sovet dövründə itki ilə bağlı maksimum nəticə 2,5 faiz təşkil edirdi. İnkişaf etmiş Avropa ölkələrində isə itkiyə gedən enerji 1 faizdən çox deyil. Orada elektrik enerjisi müasir kompyuter sistemi ilə idarə olunduğundan, itki az olur. Belə fikirlər var ki, Azərbaycanda elektrik enerjisi əsasən paylayıcı şəbəkələrdə itir. Ona görə də necə etmək lazımdır ki, Azərbaycanda istehsal olunan elektrik enerjisinin itkisi minimuma endirilsin?
Məsələyə münasibət bildirən Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şabanın fikrincə, ölkədə elektrik enerjisi ilə təchizatın etibarlığının və keyfiyyətinin artırılması, o cümlədən iqtisadi səmərəliliyin əldə olunması məqsədilə yüksək gərginlikli elektrik ötürücü xətləri şəbəkəsinin idarə edilməsinin, istismarının təkmilləşdirilməsi lazımdır: "Həmçinin, beynəlxalq standartlara cavab verən sistemin yaradılması və ötürücü sektorun reabilitasiyası mühüm vəzifələrdəndir. 2005-ci ildən indiyədək Azərbaycanda elektrik enerjisi təsərrüfatına 4 milyard manata yaxın vəsait qoyulub, yeni stansiyalar tikilib. Hesabat verilib ki, tikilən stansiyalar beynəlxalq standartlara cavab verir. Ancaq çox maraqlıdır ki, Avropada SES-lər 180-200 qram şərti yanacaq işlədir, amma Azərbaycanda 280-300 qram işlənir. Bu isə elektrik enerjisinin maya dəyərinin 1,5 dəfə artmasına gətirib çıxarır. İndi Azərbaycanda elektrik enerjisinin qiyməti Ukraynadan da bahadır. Ümumiyyətlə, MDB dövlətlərində elektrik enerjisinin maya dəyərinə baxsaq görərik ki, idxal ölkəsi olan Belarusla da müqayisə olunmuruq. Azərbaycanda elektrik enerjisinin topdansatış qiyməti təqribən 3,1 qəpik, yəni 4 sentdir. Bu, region ölkələri ilə müqayisədə böyük rəqəmdir. Bakı ilə Mingəçevirin arası 300 kilometrdir, yəni elektrik xətti 300 kilometr məsafədən gəlir. Təbii ki, uzaq məsafədə naqillərin qızması baş verir və bu da itkiyə səbəb olur. Ümumiyyətlə, elektrik enerjisi istehlakçıya nə qədər yaxın məsafədən çatdırılsa, bu o qədər yaxşıdır. Yəni bütün bunlar nəzərə alınsa, bu, əhaliyə satılan elektrik enerjisinin qiymətinə təsir göstərər".