İranda başlanmış bu etiraz dalğasının sonu nə ola bilər?..
Sentyabrın 13-də 22 yaşlı Məhsa Əmininin hicab qaydasına əməl etmədiyinə görə Tehranda əxlaq polisi tərəfindən döyülməsi ölkəni etiraz dalğasına bürüdüb. Həbs olunması haqqında məlumatlar yayıldıqdan bir neçə saat sonra Əmininin beyin ölümü keçirdiyi xəbəri yayılıb.
Sentyabrın 16-sı günortadan sonra isə o, dünyasını dəyişib. Sentyabrın 19-u günorta saatlarından başlayaraq Tehran, İsfahan, Məşhəd, Rəşt, Sənəndəc və başqa şəhərlərdə etiraz aksiyaları gecə saatlarında da davam edib. Bir neçə şəhərdə polis və etirazçılar arasında qarşıdurma baş verib, çoxlu sayda etirazçı xəsarət alıb.
Kürdüstan əyalətinin Divandərə şəhərində xüsusi təyinatlı qüvvələrin açdığı atəş nəticəsində 2 etirazçı ölüb, 15 nəfər yaralanıb.
Tehranın Vəliəsr xiyabanında keçirilən aksiyanı dağıtmaq üçün isə xüsusi təyinatlı qüvvələr cəlb olunub. Polis etiraz aksiyasını dağıtmaq üçün gözyaşardlcı qazdan və rezin dəyənəklərdən istifadə edib, havaya atəş açıb. Təhlükəsizlik qüvvələri ilə aksiya iştirakçıları arasında qarşıdurma baş verib. Etirazçılar polis maşınını aşıraraq yandırıblar.
Hüquq müdafiəçiləri Tehranda keçirilən aksiyalarda onlarla narazının, o cümlədən tanınmış rejissor və qadın hüquqları müdafiəçisi Elnaz Məhəmmədinin həbs edildiyini bildiriblər.
Bununla yanaşı, Tehranın Əmir Kəbir Universitetində öyrəncilərin aksiyasını dağıtmaq istəyən polisin müdaxiləsi qarşıdurmaya səbəb olub, çox sayda öyrənci həbs edilib, bir neçəsi yaralanıb.
İrandakı aksiyalar soydaşlarımızın yaşadığı vilayətləri də əhatə edib. Bu etiraz aksiyaıarının sonu nə ilə nəticələnə bilər?
Turan Partiyasının başqanı Cahandar Bayoğlu “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, İran adlanan ərazidə baş verən son hadisələr bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir: “Kütləvi etirazların yaranmasına əslində əxlaqsızlıqla məşğul olan əxlaq polisinin bir qadını döyərək öldürməsi səbəb olub. Bu olaydan sonra İran adlanan Azərbaycanda Tehran faşizminə qarşı üsyan edən xalqın ayrı-ayrı yerlərdə ayaqlanması baş verib. Bunu da xatırladım ki, bu olayı ilk işıqlandıran İranın rəsmi qəzetləri olub. Onlar ölən qızın şəklini verib və belə bir hadisənin olması ilə bağlı tənqidi yazılar dərc ediblər. Nəticədə ayrı-ayrı şəhərlərdə olan tələbələr ayağa qalxaraq, rejimə etiraz ediblər. Sonra buna etnik zəmində rəng verməyə çalışılıb. Hadisələrin gedişi göstərir ki, İran adlanan Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələrində xalq ayaqlanması olsa da, etirazlar elə də kütləvi hal almayıb. Təbii ki, İran adlanan ərazilərdə etirazlar var. Onların sırasında müəyyən qüvvələr mövcüddur. Hakimiyyət dairələrindəki maraqlı qüvvələr də prosesdə yer alır. Bilirsiniz ki, Tehran rejimi siyasi yeniliklər etmək istəyir. Xamneyi oğlu Müştəbanı öz yerinə gətirmək istəyir. Ona da alternativ olan rəqiblər bu olaylarda yaxından iştirak edir. Tehran hakimiyyətinə qarşı mübarizə aparan xarici güclər də bu prosesdə yer alır. Ən çox da yaralanmağa çalışan PKK terror örgütüdür. PKK və “Mücahidin Xalq” təşkilatının izləri hiss edilir. ABŞ-da oturan İran Şahının oğlunun da çağrışları səslənir. Hələlik ki, vahid təşkilatlanma yoxdur. Azərbaycan türkləri də hələlik proseslərin hansı qüvvələr tərəfindən həyata keçirilməsi və niyyətlərin nə olmasını aydınlaşdırır. Hadisələrə etirazlarını ifadə ediblər, amma ümumxalq hərəkətlənməsinin meydana çıxmasına həlilik passiv izləməklə münasibət bildirirlər. Bəyanatları ilə hadisələrə münasibətlərini ifadə edib, baş verənləri pisləyirlər. Rejim qüvvələrinin hansı addımları atacağı da önəmlidir. Çünki hakimiyyət qüvvələri hadisələrə siyasi qiymət verməyib. Xamneyinin xalqa müraciəti gözlənilir. Hər halda, əsas proseslər bundan sonra başlayacaq. Yəqin ki, meydanlara Xamneyinin adamları çıxacaq. Bu, hadisələrin kimin xeyrinə dönəcəyinin əsas göstəricisi olacaq”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
