Müasir Azərbaycan səhiyyə sisteminin müəllifi - bir ömür xalqa xidmət edən ulu öndər Heydər Əliyev...
Onun ömrünün bütün səhifələrinə xalqa və insanlığa, bəşəriyyətin xilasına xidmət yazılmışdı. Elə bir sahə, elə bir istiqamət tapılmaz ki, orada xalqımızın nəhəng oğlunun xidməti olmasın.
O, bu xalqa bir ömür xidmət etdi, yorulmadan, usanmadan əməyini əsirgəmədi. Azərbaycan səhiyyəsinin inkişaf tarixini Heydər Əliyevsiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Çünki Azərbaycan səhiyyəsinin yüksəliş dövrü bu əzəmətli şəxsiyyətin birbaşa adı ilə bağlıdır. Bu gün Azərbaycan səhiyyəsi özünün yüksəliş dövrünü yaşayır, bu yüksəlişin təməli Heydər Əliyevin Azərbaycana birinci rəhbərlik dövrünə düşür. Məhz onun dövründə Azərbaycan səhiyyəsi bütün SSRİ-də öncüllər sırasında dayanırdı. Daha doğrusu, səhiyyəmiz 1969-cu ildən sonra tamamilə yeni bir dövrə, mərhələyə qədəm qoydu. Bir sözlə, H.Əliyev Azərbaycanda yeni səhiyyə epoxasının başlanğıcının əsasının qoyulmasına güclü dəstək verirdi...Azərbaycan səhiyyəsində, tibbində elə istiqamət yoxdur ki, orada ulu öndərin əməyi, zəhməti olmasın, hansı sahədə araşdırma aparsan, onun inkişafına böyük töhfələr verdiyini görəcəksən. Ömür yoldaşı, səhiyyə fədaisi akademik Zərifə Əliyevanın da bir ömür həsr etdiyi səhiyyəmizə ulu öndər hər zaman qayğı göstərirdi.
Səhiyyəmizin himayəçisi...
Müasir dövrdə də biz o qayğının təzahürlərini müşahidə edirik. Həkim adı ulu öndər üçün həmişə mühüm əhəmiyyət daşıyıb. Bu sənət sahiblərinin insanlığa əvəzsiz və təmənnasız xidmətləri ulu öndərin diqqətindən yayınmırdı. O, çıxışlarından birində "Tibbin insan cəmiyyəti ilə yaşıd olan bir tarixi var və siz də bütün fəaliyyətinizi bu sahə ilə bağlayaraq, həyatınızı olduqca qədim, nəcib və xeyirxah bir işə – insanların sağlamlığının qorunması işinə həsr etmisiniz"-deyirdi.
Bu nəcib peşə sahiblərinə bundan yüksək qiymət verilə bilməzdi. Səhiyyənin inkişaf tarixi ilə adı bağlı olan bu qüdrətli şəxsiyyət dövrünün qabaqcıl tibb müəssisələrinin yaradılmasında, səhiyyə kadrlarının yetişdirilməsində mühüm rol oynayırdı. Məhz onun dövründə keçmiş SSRİ-nin qabaqcıl tibb universitetlərində azərbaycanlı gənclər təhsil alır, populyar klinikalarda, xəstəxanalarda təcrübə qazanırdılar. Bu gün səhiyyə sahəsində və tibb elmində adı məşhur olan həkimlərin, alimlərin əksəriyyəti H.Əliyevin qayğısı və diqqəti sayəsində bu dərəcəyə çatanlardır. Gerçəklik budur ki, Azərbaycan xalqının hər bir nümayəndəsinin sağlamlığının qorunması, xalqımızın demoqrafik göstəricilərinin yaxşılaşması məsələsi hər zaman ulu öndərimizin diqqət mərkəzində olub. Həkim-ekspertlər qeyd edirlər ki, onun prezidentliyi dövründə səhiyyəmizin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi istiqamətində xeyli iş görüldü, tibb müəssisələrində təmir-tikinti işləri aparıldı, səhiyyə ocaqları yeni avadanlıq və cihazlarla təchiz edildi... Bütün ömrünü xalqa, dövlətçiliyə, insanlığa, bəşəriyyətə, sülhə həsr edən Heydər Əliyev Azərbaycan xalqına bir ömür təmənnasız, sevgi və sədaqətlə xidmət etdi. Dar gündə xalqın arxasında dayandı, xalqı müdafiə etdi, səhiyyəmizə, təhsilimizə, mədəniyyətimizə, dövlətçiliyimizə yiyə durdu, bizi təklənməyə qoymadı. Səhiyyə işçilərinə də hər zaman öz mehriban çöhrəsini göstərdi.
H.Əliyev sovet dövründə Azərbaycana rəhbərlik edərkən səhiyyə sahəsində islahatların genişlənməsinə şərait yaratdı.
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri, akademik Əhliman Əmiraslanov yazılarından birində o dövrü belə xatırlayır: "...Həmin illərdə Azərbaycanın sözügedən sistemlərində ölçüyəgəlməz islahatlar aparılır, o zamankı Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu keçmiş Sovetlər İttifaqında sayılıb-seçilən elm və təhsil məbədlərindən birinə çevrilir, tibbi kadr hazırlığında öz sözünü cəsarətlə deyə bilirdi. Başqa sözlə, tibbi fənlərin diplomaqədərki və diplomdansonrakı tədrisinin, tələbələrin və məzunların peşə hazırlığının, eləcə də abituriyentlərin instituta qəbulunun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunda internatura kursu, hazırlıq şöbəsi, istehsalat təcrübəsi dekanlığı, daha sonralar Tibbi-biologiya fakültəsi və dekanlığı, Hərbi-tibb fakültəsi və dekanlığı, mətbuat və informasiya xidməti və digər köməkçi şöbələr yaradılmışdı. Heydər Əliyev ölkəyə rəhbərlik etdiyi illərdə yüzlərlə gənc azərbaycanlı alimin müxtəlif ixtisaslar üzrə keçmiş İttifaq səviyyəsində doktoranturaya qəbul edilməsinə də nail olmuşdu. Tibb sahəsində mütəxəssislərin yeni nəslinin nümayəndələri yetkin tədqiqatçılar kimi vətənə qayıdıb fəaliyyətlərini genişləndirirdilər. Zərifə Əliyeva, İbrahim Topçubaşov, Həmidbəy Mahmudbəyov, Tamerlan Əliyev, Tağı Tağızadə, Adilə Namazova, Böyükkişi Ağayev və başqalarının adları bu gün səhiyyəmizin inkişaf tarixində ən mötəbər yerlərdən birini tutur, onların elmi məktəbləri dərindən öyrənilir. Eyni zamanda, həmin illərdə tibbin müxtəlif elmi istiqamətləri - cərrahiyyə, terapiya, mikrobiologiya, urologiya, oftalmologiya, allerqologiya və immunologiya, pediatriya, kardiologiya, onkologiya, anesteziologiya və reanimatologiya, epidemiologiya, ginekologiya, stomatologiya və s. üzrə beynəlxalq səviyyəli elmi-tədqiqat işləri aparılıb, alınan nəticələr dünya alimləri tərəfindən yüksək dəyərləndirilib. Ulu Öndər o dövrdə respublikanın səhiyyə sisteminin və Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsini də diqqətdə saxlayırdı. Həmin dövrdə yüzlərlə iri müasir səhiyyə obyektləri inşa edildi, respublikadakı tibb müəssisələrinin yarıdan çoxu yeniləşdirildi, elmi-tədqiqat institutları, sağlamlıq və müalicə-profilaktika müəssisələri fəaliyyətə başladı".
Gənc səhiyyə işçilərinə qayğı...
Bəli, H.Əliyevin rəhbərliyi illərində Neyrocərrahiyyə Mərkəzi, Diaqnostika Mərkəzi, Toksikoloji Mərkəz, Əlillərin Reabilitasiya Mərkəzi, Kliniki Urologiya Xəstəxanası, habelə kimya-əczaçılıq zavodu və müasir profilli tibb müəssisələri açıldı, elmi-tədqiqat oftalmologiya, elmi-tədqiqat onkologiya institutları üçün müasir tipli tam təchizatlı binalar tikilib xalqın istifadəsinə verildi. Ə.Əmiraslanov vurğulayır ki, yeni açılan tibb müəssisələrini yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin etmək üçün Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutuna tələbə qəbulunun sayı artırıldı, ucqar kənd rayonlarından gələn abituriyentlərə güzəştlər tətbiq edildi, onlar üçün hazırlıq kursu dekanlığı təşkil edilərək fəaliyyətə başlamasına münasib şərait yaradıldı. "Bir faktı da xatırlatmaq yerinə düşər ki, 1980-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun 50 illik yubileyi Ulu Öndərin iştirakı ilə keçirildi və bu münasibətlə institutun əməkdaşlarının bir qismi fəxri adlara, dövlət təltiflərinə layiq görüldü. Akademik Mustafa bəy Topçubaşovun keçmiş SSRİ-nin ən yüksək təltiflərindən olan Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülməsi Ulu Öndərin səyi nəticəsində mümkün oldu. Azərbaycanın belə görkəmli alimlərinin əvvəl SSRİ miqyasında, sonra isə beynəlxalq miqyasda tanıdılması bütövlükdə Azərbaycan səhiyyəsinin, Azərbaycan tibb elmi və tibb təhsili sistemlərinin tanıdılması demək idi. O dövrün, yəni ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanda ilk dəfə siyasi hakimiyyətə gəldiyi dövrün tələbə-gənclərindən olduğuma görə onun ölkədə gənclərə göstərdiyi qayğı kimi xoşbəxtliklərindən mənə də pay düşdü və bu qayğının sayəsində mən 1974-cü ildə Moskvada SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının Onkoloji Elmi Mərkəzinin aspirantı oldum. O vaxtlar Moskvanın müxtəlif ali tibb təhsili müəssisələrində mənim kimi gənclər çox idi və Ümummilli Liderin gənclər üçün yaratdığı əlverişli şərait hər birimizin həyatının mənasına çevrilmişdi"-deyə akademik Əmiraslanov xatirələrində qeyd edib.
Müstəqil Azərbaycanda səhiyyə islahatları...
Xalqın tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə gələn H.Əliyev dağıdılmış, iflic vəziyyətə salınmış sahələrin, o cümlədən də səhiyyəyənin dövrün tələblərinə uyğun fəaliyyətinə dəstək verdi. Daha doğrusu, taqətdən düşmək üzrə olan səhiyyəni dirçəltdi. İlk səhiyyə islahatları ulu öndərin rəhbərliyi dövründə həyata keçirilməyə başladı. 1993-2003-cü illərdə Azərbaycana on il müddətinə Azərbaycana rəhbərlik edən ümumilli liderin qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış etdi. Həmin dövrdə Milli Məclisdə "Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında", "Qan və onun komponentlərinin donorluğu haqqında", "Əczaçılıq fəaliyyəti haqqında", "Tibbi sığorta haqqında", "Xüsusi tibbi fəaliyyət haqqında", "Özəl tibb fəaliyyəti haqqında", "Sanitar-epidemioloji sağlamlıq haqqında" və s. qanunların, eləcə də "Dövlət sığortası haqqında" əsasnamənin qəbulu yadda qalan hadisələrdəndir. Eyni zamanda 1993-cü ildə Səhiyyə Nazirliyi Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının poliomielitə qarşı mübarizə, 1995-ci ildə "MEKAKAR" proqramlarına qoşulub. 1998-ci il martın 13-də isə Heydər Əliyev "Səhiyyə sahəsində islahatlar üzrə Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında" Sərəncam imzalamaqla, bu sahənin inkişafına böyük töhfə verib. 1993-2001-ci illərdə elmi-tədqiqat institutlarının işində və elmi araşdırmaların təşkilində də müsbət dəyişikliklər olub.
Araşdırmalar nəticəsində qeyd edə bilərik ki, Heydər Əliyev 1998-ci il sentyabrın 28-də Azərbaycan Tibb Universitetinin yeni 11 mərtəbəli tədris binasının açılışında çıxış edərkən Azərbaycan səhiyyəsinin inkişafına, onun maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə göstərdiyi saysız-hesabsız amillərə toxunaraq deyirdi: "Mən Azərbaycana rəhbərlik etdiyim zaman, sonra Sovetlər İttifaqının, SSRİ-nin rəhbərliyində olduğum illərdə daim səhiyyə ilə, tibb elmi ilə yaxın olmuşam, ona qayğı göstərmişəm və hesab edirəm ki, çox işlər görmüşəm… Mən o vaxt Sovetlər İttifaqının Moskvada yerləşən ən böyük, ən mötəbər tibb ocaqları, müəssisələri ilə yaxından tanış idim, onların yaranmasında, inkişaf etməsində xidmətlər göstərirdim. Mənim o vaxt həm Onkoloji Mərkəzin, həm Kardioloji Mərkəzin, həm Ürək Cərrahiyyəsi Mərkəzinin, həm Oftalmoloji Mərkəzlərin, başqalarının yaranmasında, inkişaf etməsində, onların maddi-texniki bazasının yaranmasında çox səylərim olmuşdur. Mən bu gün böyük məmnuniyyətlə xatırlayıram ki, o vaxt SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının 40 illik yubileyində Sovet İttifaqının rəhbərliyi adından iştirak etdim. Mən bir də bunları edərək o vaxt SSRİ dövləti tərkibində Azərbaycanın səhiyyəsinə marağı, qayğını daha da artırırdım. Moskvada yerləşən o böyük tibb elmi mərkəzlərinin diqqətini Azərbaycana cəlb edirdim və Azərbaycana yardım etməyə çalışırdım".
Heydər Əliyev bir ömür xalqına xidmət etdi və bu xidmətə görə də əbədiyyən xalqımızın tarixində və ürəyində özünə heykəl ucaldıb. Xalqa xidmət edənlər heç zaman unudulmur...
İradə SARIYEVA
Məqalə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi (TƏBİB), Medianın İnkişafı Agentliyi və Azərbaycan Mətbuat Şurasının "Bir ömür xidmətinizdə..." mövzusundakı birgə müsabiqəsinə təqdim edilir.
