Kamran Əsədov: "Təhsilin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və əlçatanlığının təmin olunması üçün eksternat imtahanları uğurlu vasitədir"
Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, ümumtəhsil məktəblərində təhsil almanın 4 forması var: Əyani, qiyabi, distant və eksternat. Sərbəst təhsilalma forması (eksternat) əsasında müstəqil hazırlaşıb, orta ümumtəhsil məktəblərində dərsdə iştirak etməyən şəxslər bu prossesə cəlb olunur.
Eksternat imtahanları ümumi orta və ya tam orta təhsil səviyyəsini başa vura bilməyən şəxslər üçün keçirilir. O, əvvəlki illərin buraxılış imtahanlarında uğursuz olanlara yenidən imtahan verib, müvafiq təhsil sənədi almaq üçün şərait yaradır. Bu imtahanı verən şəxslər isə qanunvericilikdə "eksternlər" adlanırlar.
Məlumat üçün bildirək ki, eksternat imtahanında iştirak edəcək şəxslərin ərizələri yaşadıqları ərazinin təhsil şöbəsinə təqdim olunmalıdır.
Qeyd edək ki, eksternlər mərkəzləşmiş qaydada keçirilən buraxılış imtahanlarından əvvəl yaşadıqları ərazinin təhsil şöbəsi tərəfindən təşkil olunan aralıq imtahanlarında iştirak etməlidirlər. Bu zaman onlar rəsmxət, əmək hazırlığı, təsviri incəsənət, fiziki tərbiyə, musiqi və nəğmə, gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı istisna olmaqla, tədris planındakı imtahan aparılmayan digər bütün fənlərdən buraxılış imtahanı verirlər.
Aralıq imtahanlarını aparmaq üçün təhsil şöbəsi müdirinin əmri ilə hər fənn üzrə sədr və üç nəfər müəllimdən ibarət komissiya yaradılır.
Aralıq imtahanlarından uğurla keçən eksternlər Elm və Təhsil Nazirliyinin müəyyən etdiyi imtahan mərkəzlərində ənənəvi qaydada buraxılış imtahanı verirlər. Buraxılış imtahanlarından müsbət qiymət alan eksternlərə ümumi orta və ya tam orta təhsil haqqında sənəd məktəbi tərəfindən verilir.
Onu da bildirək ki, buraxılış imtahanlarını eksternat qaydasında vermiş məzunların təhsil sənədində, digərlərindən fərqli olaraq, "bitirmişdir" sözündən əvvəl "eksternat qaydasında" sözləri yazılır.
Məlumat üçün bildirək ki, artıq eksternat imtahanları üçün sənəd qəbuluna start verilib. Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin yaydığı məlumatda qeyd olunur ki, idarənin tabeliyində fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələrində əvvəlki illərdə təhsil almış, lakin ümumi orta və ya tam orta təhsil səviyyələrini başa vura bilməyən şəxslərin sənəd qəbulu noyabrın 15-dən dekabrın 15-dək həyata keçiriləcək.
"Eksternat imtahanında 9-cu sinif sənədi üçün iştirak edənlərin yaşı 16-dan, 11-ci sinif sənədi üçün isə 18-dən artıq olmamalıdır"
Təhsil eksperti Kamran Əsədov "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında qeyd etdi ki, eksternat təhsilalma forması 2009-cu ildən ölkəmizdə tətbiq olunur: "Eksternat imtahanında 9-cu sinif sənədi üçün iştirak edənlərin yaşı 16-dan, 11-ci sinif sənədi üçün isə yaşı 18-dən artıq olmamalıdır. Bir çox hallarda fiziki qüsurlu şəxslər, yaxud 9-cu sinfə qədər oxuyub, sonradan 11-ci sinfin attestatını almaq istəyənlər bu imtahanda iştirak edirlər".
Ekspertin sözlərinə görə, imtahan vermək istəyənlər ilk olaraq yaşadıqları ərazi üzrə təhsil şöbəsinə ərizə ilə müraciət etməlidirlər: "Ərizələri təsdiq olunduqdan sonra aralıq imtahanı təşkil olunur. Aralıq imtahanları hər il mayın 10-dək keçirilməlidir. Sonra Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) təşkil etdiyi imtahanda iştirak edirlər. Uşaqlar orta ümumtəhsil məktəblərində tədris olunan fənlərdən imtahan verirlər. Bu o demək deyil ki, onlar fərqli fənlərdən imtahan verəcəklər. Musiqi, rəsm kimi fənlər istisnadır".
K.Əsədov onu da əlavə etdi ki, imtahan zamanı hər fəndən 10 sual müəyyənləşdirilir: "Test tapşırıqları çox sadə olur. İlk mərhələdə 6 fəndən (Ana dili, ədəbiyyat, riyaziyyat, kimya, fizika, informatika) imtahan verilir. Rus bölməsi əlavə olaraq Azərbaycan dilindən imtahan verir. Növbəti mərhələdə digər 8 imtahan verilir və məqbul qiymət alanlar bazada yerləşdirilir. Daha sonra DİM tərəfindən onlar üçün buraxılış imtahanları keçirilir.
Onu da deyim ki, eksternat imtahanları dünya ölkələrində geniş yayılıb. Türkiyənin Şərqi Anadolu bölgəsində, Avropa və Amerika ölkələri, Qazaxıstan, Türkmənistan, Əfqanıstanda tətbiq olunur. Münaqişə zonası olan ərazilərdə şagirdlər təhsil prosesində iştirak etmirlər. Onlara təhsil sənədinin verilməsi üçün bu imtahan təşkil olunur. Təhsilin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və əlçatanlığının təmin olunması üçün eksternat imtahanları uğurlu vasitədir".
Günel CƏLİLOVA
