çərşənbə axşamı günü, 15 iyul 2025
     

Bu da tarix elmimiz - 300 il əvvəlki şəxsiyyətin tərcümeyi-halı əməlli-başlı öyrənilməyib...

Image

Azərbaycan tarixində elə məsələlər var ki, uzun illərdir mübahisə predmetidir. Baxmayaraq ki, o sahələrdə onlarla dissertasiya işi müdafiə olunub, kitablar çap olunub, amma heç kəs o mübahisəyə son qoya bilməyib. 

Mübahisə acı bağırsaq kimi uzanır. Xüsusən də tarixi şəxsiyyətlərin, dövlət xadimlərinin, sərkərdələrin bir çoxunun doğum və ölüm tarixləri, onların doğulduğu yerlər barədə mübahisəli fikirlər var. 

Son günlər gündəmə Əfşarlar dövlətinin qurucusu, tariximizin qüdrətli dövlət xadimi Nadir şahın harada doğulması məsələsi gətirilib. Bütün tarixi mənbələrdə, sənədlərdə, tarixi ədəbiyyatda Nadir şahın 1688-ci ilin oktyabrın 22-də Xorasan vilayətinin Dərgəz mahalının Dəstgird kəndində köçəri maldarlıqla məşğul olan bir ailədə dünyaya gəldiyi yazılır. Amma Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Şərqşünaslıq fakültəsinin Türk filologiyası kafedrasının müdiri Rüfət Rüstəmov AMEA-da keçirilən müzakirələr zamanı deyib ki, Nadir şah Gədəbəydə doğulub. Müzakirələr zamanı akademik Nizami Cəfərov professorun fikirlərinə düzəliş edib və bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, gədəbəylilər Əfşardır. AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, tarix elmləri doktoru Güllü Yoloğlu isə bildirib ki, Nadir şahın anası ayrım tayfasından olub. "Nadir şah" əsərinin müəllifi Yunus Oğuz isə bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, Tovuz rayonunun Qırıqlı kəndindəndir.

Bu gün Nadir şahla bağlı bu məsələ geniş müzakirə edilir. Maraqlıdır ki, tarixçilər bu məsələdə seyirçi mövqe tutur, hələ ciddi bir tarixçi çıxıb Nadir şahın bioqrafiyasını ortaya qoyub mübahisələrə son qoymur.  Nadir şah çox  uzaq dövrdə yaşamayıb,  bizdən 334 il əvvəl yaşayıb. Amma çox təəssüf ki, 3 əsr əvvəl yaşayan dövlət xadiminin boqrafiyası əməlli-başlı öyrənilməyib. Nadir şahın tərcümey-halını öyrənmək, yazıya almaq mümkün deyildimi ki, bu gün bu qədər mübahisə açılır? Tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını niyə düzgün şəkildə yazmayıblar?

  • Qasım Hacıyev: "Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu, Nadir şaha da aiddir"

AMEA-nın Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, bir sıra hallarda  qeyri-tarixçilər meydana çıxıb mübahisəli fikirlər söyləyirlər. Nadir şahın böyük dövlət xadimi olduğunu deyən Q.Hacıyevin sözlərinə görə, tarxçilərin, ictmai xadimlərin çoxunun Nadir şahla bağlı mövqeyi birmənalı deyil. Bəzi jurnalistlərin, ədəbiyyatçıların, tarixçi olmayanların Nadir şahla bağlı tənqidi fiklirlərinin olduğunu bildirən Q.Hacıyevin dediyinə görə, hətta onlar arasında Nadir şahın Azərbaycana ziyan vurduğunu, diktator, qəddar olduğunu deyənlər var. "Nadir şah çox güclü dövlət rəhbəri olub. Düzdür, qəddarlığı da az olmayıb. Məsələn, oğlunun gözlərini çıxartdırıb, qarabağlıları Sərəxsə sürgün edib, Borçalını gürcülərə verib. Belə hallar olub. Bütün bunlarla bərabər o, Azərbaycanın tarixində böyük şəxsiyyətdir. Azərbaycan ən geniş ərazilərə onun dövründə malik olub. Hətta Rusiyanın ərazilərini də Əfşarlar dövlətinin tərkibinə qatmaq istəyirdi. O öz yerində. 

Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu Nadir şaha da aiddir. Məsələn, tarixi mənbələrdə bir söz yazılır, illər keçəndən sonra başqa bir mənbə ortaya çıxır və əvvəlki ilə ziddiyyət təşkil edir. Son illər bir çox tarixi şəxsiyyətlər haqda ortaya elmə məlum olmayan yeni faktlar çıxır. Napoleon Bonapart, Hitler, Stalin haqqında yeni məlumatlara rast gəlirik. Bəzən bir hadisənin tam əksinin ortaya çıxdığını görürük"-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

Q.Hacıyev bildirdi ki, tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını mövcud mənbələrə istinadən yazıblar: "Tarixçilər mənbəyə istinadən yazırlar, mənbə olmasa yaza bilməzlər. Mənbələr də bəzi hallarda tarixçiləri yanıldır. Məsələn, Babək, Şah İsmayıl haqda mənbələrdə elə məlumatlar olub ki, sonradan təkzib olunub. Səfəvilər sarayında erməni casus dəstəsinin ticarətdə mühüm yer tutduğunu son zamanlar bilmişik. Ciddi alimlər yazılı mənbə, material olmadan yazmırlar. Mənbə olmadan kiminsə ağlına gələni deməsi, yazması düzgün deyil. Rüfət Rüstəmov yaxşı adamdır, öz sahəsində yaxşı mütəxəssisdir, amma tarixçi deyil. Faktsız yazmaq, iddia irəli sürmək  düzgün deyil. Son zaman dəb düşüb, "yenilik" üçün yalan uydururlar. O bizə yaraşmaz. Vikipediyada Nadir şahın Xorasanda doğulduğu qeyd edilib. Amma bu da mübahisəlidir. Bu mübahisələrə son qoyulması üçün Nadir şahın irsini araşdıran tarixçilər öz sözünü deməlidir"-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

  • Bayram Quliyev: "Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur"

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Bayram Quliyev  "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, Nadir şahın harada doğulduğu barədə tarixi mənbələrdə heç bir məlumat yoxdur: "Heç bir qaynaqda Nadir şahın ya Gədəbəydə, ya Tovuzda, ya da hansısa başqa bir yerdə doğulduğu ilə bağlı bir əsas, bir sübut yoxdur. Nadir şah Gədəbəydə bulaq çəkdirə bilərdi, bu onun öz ərazisi idi. Onun adına orada bulaq olması təbiidir..."

B.Quliyev bildirdi ki, Nadir şah barədə tarixçilərimiz kifayət qədər yazıb. "O dönəmlərə dair tarixi qaynaqlar tərcümə olunmadığı halda Nadir şahla bağlı əlimizdə ən azı iki-üç qaynaq var ki, onlar çap olunub. Hətta Nadir şahla bağlı sənədlər toplusu da çap olunub. Məsələ burasındadır ki, insanlar söz və vikipediya əsasında fikir yürüdürlər, oradan aldıqları informasiya əsasında tezis, nəzəriyyə irəli sürürlər. Heç kəsin istəyi olmur ki, gedib indiyə qədər yazılan kitabları açsın və kitabda o barədə nə yazıldığına baxsın. O dönəmlə bağlı tərcümə olmasa da belə, monoqrafiyalar var. Açıb o monoqrafiyalara baxsınlar. Nəyə görə bizim istər tarixçilər, istərsə də qeyri-tarixçilər olsun, onlar arasında yazılan əsərlərə qarşı qeyri-ciddi münasibət var? Əksəriyyətdə sanki bu əsərlər heç bir elmi, tənqidi, təhlili əsas olmadan yazılıb kimi səhv fikir var. Bu fikrin hardan qaynaqlandığını özüm də bilmirəm. Üzeyir Hacıbəyovun bir fikri var: "Tarixi Nadiri yarısına qədər oxumuşam..." Mən də "Tarixi Nadir"i yarısına qədər oxumuşam, amma bu məsələləri anlaya bilmirəm. Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur.    Amma ehtimal edilir ki, Əfqanıstan ərazisində doğulub, Əfşar türküdür. Əfşarların da ki, Səfəvilər dövründə, Səfəvilərdən əvvəl və sonrakı dövrlərdə müxtəlif  yerlərə müəyyən köçləri olub. Bu da obyektiv və subyektv səbəblərlə bağlıdır. Bunun əsas səbəblərindən biri odur ki, Səfəvilərin əsas dayaq nöqtələrindən biri Əfşarlar idi və ölkə daxilində bir etiraz yaranırdısa, müəyyən yerlərdə hansısa işləri qaydasına qoymaq lazım gəlirdisə, Əfşarların gücündən istifadə olunurdu. Əfşarlar stabil yaşamış bir nəsil olardısa, onda Nadirin harada doğulduğunu müəyyən etmək olardı. Bir də ki, onun Gədəbəydə, yaxud Heratda doğulmasının heç bir önəmi yoxdur. Sadəcə olaraq artıq bizim təfəkkürümüz dəyişmək lazımdır. Nadir türkdür, Nadir böyük bir imperiya yaradıb, Nadir sonuncu fatehdir, Azərbaycan torpaqlarını sonuncu dəfə tam olaraq birləşdirib, Nadir həm daxili, həm də xarici qüvvələrin "səyi" nəticəsində öldürülüb. Nadirin oğlunu özünə qarşı qoydular ki, bu imperiya dağılsın və Azərbaycan parçalansın. Bütün bu məqamlar qalıb bir yanda, onun harada doğulması müzakirə olunur. Sən Nadirin fəlsəfəsini, Nadirin fikrini, onun dünya fatehi olması məsələdən danış. Nadir şahın Mekedonyalı İsgəndərin belə keçmədiyi Qanq  çayını keçməsini qoyub bir qırağa onun harada doğulması ilə bağlı əsassız iddia irəli sürürlər...İndi ya baş qatmaq, ya ajiotaj yaratmaq, ya da özlərini məşhurlaşdırmaq üçün  "tarix silahı" yaranıb.  Ya əsassız iddialar irəli sürürlər, ya da tarixi şəxsiyyətləri təhqir edirlər. Bu iki məqamla məşhurlaşmağa və insanların başını qatmağa çalışırlar..."- deyə B.Quliyev qeyd etdi.

İradə SARIYEVA



VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

SON XƏBƏRLƏR

15.07.2025 / 17:35
Ukraynanın baş naziri istefa verdi

15.07.2025 / 17:27
Vətəndaşların şəxsi məlumatlarını xarici kiberbunkerlərə ötürən şəxs ifşa edildi - 300 min manatlıq ziyan...

15.07.2025 / 17:15
Trampdan Zelenskiyə Putini şoka salan təlimat - Moskva və Peterburqu vurun…

15.07.2025 / 17:01
Şamaxıdan mesaj - Media dinin siyasiləşdirilməsinə qarşı dayanan böyük qüvvədir...

15.07.2025 / 16:50
Ersin Tatar Kipr danışıqlarında Lefkoşanın şərtlərini açıqladı - heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz

15.07.2025 / 16:34
Şamaxıda “Müasir informasiya məkanı və dini etiqad azadlığı” mövzusunda konfrans başlayıb

15.07.2025 / 16:05
"Vaqif Poeziya Günləri" Qazaxda başladı

15.07.2025 / 16:03
BDU İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi ilə əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalayıb

15.07.2025 / 15:54
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açır...

15.07.2025 / 15:22
ABŞ Rusiyaya qarşı 10 milyardlıq planı işə saldı - Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərini vura biləcək raketlər də veriləcək…

15.07.2025 / 14:39
"Ağdamda 8 yaşayış məhəlləsi, 1 qəsəbə, 23 kənd lahiyələndirilir" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 14:30
"Azərbaycan ilə Türkiyənin birgə layihələri regionun yeni geosiyasi mənzərəsini formalaşdırıb" - Samir Şərifov

15.07.2025 / 14:18
Tramp ATACMS raketləri ilə Rusiyaya zərbə endirməyə icazə verə bilər...

15.07.2025 / 14:02
Evdən 30 min dollar və 12 min manat oğurlayan qadın tutuldu...

15.07.2025 / 13:47
Laçından Ağcabədiyə 120 kq yararsız mal əti aparan şəxs yolda yaxalandı...

15.07.2025 / 13:34
"Azərbaycan ilə Türkiyənin qanunvericilik aktlarını bir-birinə uyğunlaşdırmağa çalışırıq" - Əhliman Əmiraslanov

15.07.2025 / 13:19
"Xain çevrilişə cəhd zamanı can Azərbaycanın ölkəmizə güclü dəstəyini xatırlayırıq" - Türkiyə səfiri

15.07.2025 / 13:10
Дмитрий Киселев! Совет Прессы Азербайджана в отличии от вас, никогда не врёт - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

15.07.2025 / 12:53
Azərbaycandan qardaş Türkiyəyə 15 iyul mesajı - "dərin ehtiram və minnətdarlıqla anırıq”

15.07.2025 / 12:38
Baku Network Parisdə ilk dəfə olaraq erməni təcavüzü nəticəsində həlak olmuş azərbaycanlı jurnalistlərlə bağlı məsələ qaldırıb

15.07.2025 / 12:32
III MDB Oyunlarına 8 ölkədən 1846 idmançı qatılacaq

15.07.2025 / 12:20
"Bu gün Azərbaycanla Türkiyə gələcəyə doğru çiyin-çiyinə irəliləyir" - İlham Əliyev

15.07.2025 / 12:13
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq

15.07.2025 / 12:10
"Bu layihələrin dünyada analoqu yoxdur" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 12:05
"Barselona" bu futbolçu üçün "pivəçilər"ə elçi düşdü...

15.07.2025 / 12:00
Hollivud ulduzunun bu fotosu 21 min dollara satıldı...

15.07.2025 / 11:51
2025-ci ilin ilk 6 ayı ərzində 44 milyondan çox tibbi xidmət göstərilib

15.07.2025 / 11:44
Xameneinin müşaviri yenə Azərbaycan əleyhinə danışdı - bu dəfə pakistanlı nazirlə görüşündə...

15.07.2025 / 11:40
Harmancı yenə xəbərdarlıq edir - COVID-19 davam edir

15.07.2025 / 11:35
6 min 300 ədəd çətənə kolu məhv edilib - polis

15.07.2025 / 11:11
Bu gündən tələbələrin köçürülməsi prosesinə başlanılıb

15.07.2025 / 11:03
ABŞ-ın Zəngəzurla bağlı mövqeyi çox təhlükəlidir - CANLI

15.07.2025 / 09:15
Samuxda zəlzələ olub - TƏCİLİ

15.07.2025 / 08:36
Azərbaycanda turistlər hotellərdən imtina edir - kirayə kənd evlərinə kütləvi axın başlayıb...

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

14.07.2025 / 17:22
Suraxanıda oğurluq edənlər saxlandı...

14.07.2025 / 17:14
Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

14.07.2025 / 17:02
Mətbuat Şurası “Sputnik Azərbaycan”la bağlı durumu müzakirə etdi - Kartavıxın və Belousovun həbslərinin jurnalist fəaliyyətləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur...

14.07.2025 / 16:46
Zelenski təsdiqlədi - Ukraynanın yeni baş naziri o olacaq...

14.07.2025 / 16:31
İstilik təchizatı haqqında Qanun təsdiqləndi

14.07.2025 / 16:29
Azərbaycanda Axar-Baxar və İlisu milli parkları yaradılır - SƏRƏNCAM

14.07.2025 / 16:28
Trend-in informasiya dəstəyi ilə UNESCO-da İçərişəhərin Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsinin 25 illiyi qeyd edilib – Sahil Kərimli

14.07.2025 / 16:23
Putinin müdafiə naziri ilə bağlı şok xəbər - sevgilisini 100 milyonluq nəhəng hərbi təyyarə ilə gözəllik salonuna apardı…

14.07.2025 / 16:10
Vətən sevgisinin ən uca zirvəsi...

14.07.2025 / 15:57
Görkəmli filosof Ziyəddin Göyüşov haqqında düşünçələrim...

14.07.2025 / 15:56
BMU-da “Yay məktəbi”ndə tədris aparan koreyalı müəllimlərlə görüş olub

14.07.2025 / 15:56
Trampdan Rusiyaya qarşı sərt qərar - Ukraynaya Moskvanı vura biləcək raketlər göndərilir…

14.07.2025 / 15:25
"Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin ən tez zamanda imzalanacağına ümid edirik" - Ursula fon der Lyayen

14.07.2025 / 14:48
Müstəqil və qüdrətli Azərbaycan dövlətinin təməlinin qoyulduğu tarix

14.07.2025 / 14:44
2024-də ali məktəblərə qəbulda ən aşağı və ən yüksək nəticə göstərən rayonlar - Şahbuz, İsmayıllı və Naftalan...

14.07.2025 / 14:30
Xocalının Təzəbinə kəndinə ilk köç - 28 ailə...

14.07.2025 / 14:23
Bakıda evlərdən 11 min manata yaxın pul oğurlandı - saxlananlar var...

14.07.2025 / 14:17
"Gitara ifaçısı olduğumu biləndən sonra dırnaqlarımı çıxardılar, barmaqlarımı sındırdılar" - Xocalı soyqırımı zamanı həyat yoldaşı öldürülmüş, özü girov götürülmüş zərərçəkən

14.07.2025 / 13:52
DİM sədri 5 il ərzində bəzi ixtisasların ləğv olunacağını açıqladı...

14.07.2025 / 13:47
Külli miqdarda narkotiki ölkə ərazisinə keçirməyə cəhd edən şəxs sərhəddə saxlandı...

14.07.2025 / 13:33
Ali məktəblər subbakalavrların qəbulundan imtina edir - səbəbini Məleykə Abbaszadə açıqladı

14.07.2025 / 13:19
"Ali təhsil müəssisələri attestatla qəbul imkanına etiraz ediblər" - DİM rəhbəri

14.07.2025 / 13:16
Putinin Ermənistan planı - Paşinyanın qarşısına Karapetyanı çıxarır

14.07.2025 / 13:07
Кто победит в этой схватке - Азербайджан или Россия? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

14.07.2025 / 12:57
"Proseslərə özümün belə müdaxilə etməyim qeyri-mümkündür" - Məleykə Abbaszadə

Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

XƏBƏR ARXİVİ