şənbə günü, 21 iyun 2025
     

Bu da tarix elmimiz - 300 il əvvəlki şəxsiyyətin tərcümeyi-halı əməlli-başlı öyrənilməyib...

Image

Azərbaycan tarixində elə məsələlər var ki, uzun illərdir mübahisə predmetidir. Baxmayaraq ki, o sahələrdə onlarla dissertasiya işi müdafiə olunub, kitablar çap olunub, amma heç kəs o mübahisəyə son qoya bilməyib. 

Mübahisə acı bağırsaq kimi uzanır. Xüsusən də tarixi şəxsiyyətlərin, dövlət xadimlərinin, sərkərdələrin bir çoxunun doğum və ölüm tarixləri, onların doğulduğu yerlər barədə mübahisəli fikirlər var. 

Son günlər gündəmə Əfşarlar dövlətinin qurucusu, tariximizin qüdrətli dövlət xadimi Nadir şahın harada doğulması məsələsi gətirilib. Bütün tarixi mənbələrdə, sənədlərdə, tarixi ədəbiyyatda Nadir şahın 1688-ci ilin oktyabrın 22-də Xorasan vilayətinin Dərgəz mahalının Dəstgird kəndində köçəri maldarlıqla məşğul olan bir ailədə dünyaya gəldiyi yazılır. Amma Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Şərqşünaslıq fakültəsinin Türk filologiyası kafedrasının müdiri Rüfət Rüstəmov AMEA-da keçirilən müzakirələr zamanı deyib ki, Nadir şah Gədəbəydə doğulub. Müzakirələr zamanı akademik Nizami Cəfərov professorun fikirlərinə düzəliş edib və bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, gədəbəylilər Əfşardır. AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, tarix elmləri doktoru Güllü Yoloğlu isə bildirib ki, Nadir şahın anası ayrım tayfasından olub. "Nadir şah" əsərinin müəllifi Yunus Oğuz isə bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, Tovuz rayonunun Qırıqlı kəndindəndir.

Bu gün Nadir şahla bağlı bu məsələ geniş müzakirə edilir. Maraqlıdır ki, tarixçilər bu məsələdə seyirçi mövqe tutur, hələ ciddi bir tarixçi çıxıb Nadir şahın bioqrafiyasını ortaya qoyub mübahisələrə son qoymur.  Nadir şah çox  uzaq dövrdə yaşamayıb,  bizdən 334 il əvvəl yaşayıb. Amma çox təəssüf ki, 3 əsr əvvəl yaşayan dövlət xadiminin boqrafiyası əməlli-başlı öyrənilməyib. Nadir şahın tərcümey-halını öyrənmək, yazıya almaq mümkün deyildimi ki, bu gün bu qədər mübahisə açılır? Tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını niyə düzgün şəkildə yazmayıblar?

  • Qasım Hacıyev: "Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu, Nadir şaha da aiddir"

AMEA-nın Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, bir sıra hallarda  qeyri-tarixçilər meydana çıxıb mübahisəli fikirlər söyləyirlər. Nadir şahın böyük dövlət xadimi olduğunu deyən Q.Hacıyevin sözlərinə görə, tarxçilərin, ictmai xadimlərin çoxunun Nadir şahla bağlı mövqeyi birmənalı deyil. Bəzi jurnalistlərin, ədəbiyyatçıların, tarixçi olmayanların Nadir şahla bağlı tənqidi fiklirlərinin olduğunu bildirən Q.Hacıyevin dediyinə görə, hətta onlar arasında Nadir şahın Azərbaycana ziyan vurduğunu, diktator, qəddar olduğunu deyənlər var. "Nadir şah çox güclü dövlət rəhbəri olub. Düzdür, qəddarlığı da az olmayıb. Məsələn, oğlunun gözlərini çıxartdırıb, qarabağlıları Sərəxsə sürgün edib, Borçalını gürcülərə verib. Belə hallar olub. Bütün bunlarla bərabər o, Azərbaycanın tarixində böyük şəxsiyyətdir. Azərbaycan ən geniş ərazilərə onun dövründə malik olub. Hətta Rusiyanın ərazilərini də Əfşarlar dövlətinin tərkibinə qatmaq istəyirdi. O öz yerində. 

Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu Nadir şaha da aiddir. Məsələn, tarixi mənbələrdə bir söz yazılır, illər keçəndən sonra başqa bir mənbə ortaya çıxır və əvvəlki ilə ziddiyyət təşkil edir. Son illər bir çox tarixi şəxsiyyətlər haqda ortaya elmə məlum olmayan yeni faktlar çıxır. Napoleon Bonapart, Hitler, Stalin haqqında yeni məlumatlara rast gəlirik. Bəzən bir hadisənin tam əksinin ortaya çıxdığını görürük"-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

Q.Hacıyev bildirdi ki, tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını mövcud mənbələrə istinadən yazıblar: "Tarixçilər mənbəyə istinadən yazırlar, mənbə olmasa yaza bilməzlər. Mənbələr də bəzi hallarda tarixçiləri yanıldır. Məsələn, Babək, Şah İsmayıl haqda mənbələrdə elə məlumatlar olub ki, sonradan təkzib olunub. Səfəvilər sarayında erməni casus dəstəsinin ticarətdə mühüm yer tutduğunu son zamanlar bilmişik. Ciddi alimlər yazılı mənbə, material olmadan yazmırlar. Mənbə olmadan kiminsə ağlına gələni deməsi, yazması düzgün deyil. Rüfət Rüstəmov yaxşı adamdır, öz sahəsində yaxşı mütəxəssisdir, amma tarixçi deyil. Faktsız yazmaq, iddia irəli sürmək  düzgün deyil. Son zaman dəb düşüb, "yenilik" üçün yalan uydururlar. O bizə yaraşmaz. Vikipediyada Nadir şahın Xorasanda doğulduğu qeyd edilib. Amma bu da mübahisəlidir. Bu mübahisələrə son qoyulması üçün Nadir şahın irsini araşdıran tarixçilər öz sözünü deməlidir"-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

  • Bayram Quliyev: "Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur"

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Bayram Quliyev  "Bakı-Xəbər"ə bildirdi ki, Nadir şahın harada doğulduğu barədə tarixi mənbələrdə heç bir məlumat yoxdur: "Heç bir qaynaqda Nadir şahın ya Gədəbəydə, ya Tovuzda, ya da hansısa başqa bir yerdə doğulduğu ilə bağlı bir əsas, bir sübut yoxdur. Nadir şah Gədəbəydə bulaq çəkdirə bilərdi, bu onun öz ərazisi idi. Onun adına orada bulaq olması təbiidir..."

B.Quliyev bildirdi ki, Nadir şah barədə tarixçilərimiz kifayət qədər yazıb. "O dönəmlərə dair tarixi qaynaqlar tərcümə olunmadığı halda Nadir şahla bağlı əlimizdə ən azı iki-üç qaynaq var ki, onlar çap olunub. Hətta Nadir şahla bağlı sənədlər toplusu da çap olunub. Məsələ burasındadır ki, insanlar söz və vikipediya əsasında fikir yürüdürlər, oradan aldıqları informasiya əsasında tezis, nəzəriyyə irəli sürürlər. Heç kəsin istəyi olmur ki, gedib indiyə qədər yazılan kitabları açsın və kitabda o barədə nə yazıldığına baxsın. O dönəmlə bağlı tərcümə olmasa da belə, monoqrafiyalar var. Açıb o monoqrafiyalara baxsınlar. Nəyə görə bizim istər tarixçilər, istərsə də qeyri-tarixçilər olsun, onlar arasında yazılan əsərlərə qarşı qeyri-ciddi münasibət var? Əksəriyyətdə sanki bu əsərlər heç bir elmi, tənqidi, təhlili əsas olmadan yazılıb kimi səhv fikir var. Bu fikrin hardan qaynaqlandığını özüm də bilmirəm. Üzeyir Hacıbəyovun bir fikri var: "Tarixi Nadiri yarısına qədər oxumuşam..." Mən də "Tarixi Nadir"i yarısına qədər oxumuşam, amma bu məsələləri anlaya bilmirəm. Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur.    Amma ehtimal edilir ki, Əfqanıstan ərazisində doğulub, Əfşar türküdür. Əfşarların da ki, Səfəvilər dövründə, Səfəvilərdən əvvəl və sonrakı dövrlərdə müxtəlif  yerlərə müəyyən köçləri olub. Bu da obyektiv və subyektv səbəblərlə bağlıdır. Bunun əsas səbəblərindən biri odur ki, Səfəvilərin əsas dayaq nöqtələrindən biri Əfşarlar idi və ölkə daxilində bir etiraz yaranırdısa, müəyyən yerlərdə hansısa işləri qaydasına qoymaq lazım gəlirdisə, Əfşarların gücündən istifadə olunurdu. Əfşarlar stabil yaşamış bir nəsil olardısa, onda Nadirin harada doğulduğunu müəyyən etmək olardı. Bir də ki, onun Gədəbəydə, yaxud Heratda doğulmasının heç bir önəmi yoxdur. Sadəcə olaraq artıq bizim təfəkkürümüz dəyişmək lazımdır. Nadir türkdür, Nadir böyük bir imperiya yaradıb, Nadir sonuncu fatehdir, Azərbaycan torpaqlarını sonuncu dəfə tam olaraq birləşdirib, Nadir həm daxili, həm də xarici qüvvələrin "səyi" nəticəsində öldürülüb. Nadirin oğlunu özünə qarşı qoydular ki, bu imperiya dağılsın və Azərbaycan parçalansın. Bütün bu məqamlar qalıb bir yanda, onun harada doğulması müzakirə olunur. Sən Nadirin fəlsəfəsini, Nadirin fikrini, onun dünya fatehi olması məsələdən danış. Nadir şahın Mekedonyalı İsgəndərin belə keçmədiyi Qanq  çayını keçməsini qoyub bir qırağa onun harada doğulması ilə bağlı əsassız iddia irəli sürürlər...İndi ya baş qatmaq, ya ajiotaj yaratmaq, ya da özlərini məşhurlaşdırmaq üçün  "tarix silahı" yaranıb.  Ya əsassız iddialar irəli sürürlər, ya da tarixi şəxsiyyətləri təhqir edirlər. Bu iki məqamla məşhurlaşmağa və insanların başını qatmağa çalışırlar..."- deyə B.Quliyev qeyd etdi.

İradə SARIYEVA



VİDEO

Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

Aydın Quliyev Putinin köməkçisinin cavabını sərrast verdi... - VİDEO

Bakı məhkəməsi sübut etdi - Qarabağda basdırılmış bütün mina xəritələri İrəvandadır...

Putin dünya media nəhəngləri ilə Azərbaycanı da müzakirə etdi...

Dəhşətli zəlzələ bölgəsində məhəllə salan ilk türk müsəlman dövləti - Azərbaycanın yeni statusu...

SON XƏBƏRLƏR

21.06.2025 / 08:37
"Riyaziyyat uğursuzluğu" məktəblərin günahıdır, ya DİM-in?..

21.06.2025 / 08:15
Dünyada xaos böyüyür, Azərbaycana təhlükə də artır... - VİDEO

21.06.2025 / 03:02
Tramp İranla müharibədən niyə qorxur... - VİDEO

21.06.2025 / 01:11
Tramp İrana qarşı yerüstü əməliyyatlara işarə etdi - “onlar Avropa ilə danışmaq istəmir”...

21.06.2025 / 00:35
Cenevrədə kritik görüş – İran növbəti danışıqlara razılıq verdi...

20.06.2025 / 23:05
Ərdoğan Paşinyanla nələri müzakirə etdi...

20.06.2025 / 22:10
Vaxtilə işğalda olan Azərbaycan ərazilərinin “Ermənistana birləşdirilməsi” niyyəti məhkəmədə ifşa olundu - FOTO

20.06.2025 / 21:35
İranda hakimiyyət dəyişikliyi təhlükəsi kəskinləşir...

20.06.2025 / 21:19
Bakı məhkəməsi sübut etdi - Qarabağda basdırılmış bütün mina xəritələri İrəvandadır...

20.06.2025 / 21:06
İran danışıq üçün Trampı yox, Avropa liderlərini seçdi...

20.06.2025 / 20:56
Avropa - İran danışıqları başladı

20.06.2025 / 20:52
Putin dünya media nəhəngləri ilə Azərbaycanı da müzakirə etdi...

20.06.2025 / 20:47
"Aprel döyüşləri ilə bağlı istintaq komissiyasının Ermənistanda yaradılmasının səbəbi əməliyyatın Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən keçirilməsi idi" - Bako Sahakyan

20.06.2025 / 20:38
Dəhşətli zəlzələ bölgəsində məhəllə salan ilk türk müsəlman dövləti - Azərbaycanın yeni statusu...

20.06.2025 / 20:25
Əliyev bu dəfə Türkiyədə daha böyük coşqu ilə qarşılandı - qardaşlığın yeni yüksəlişi...

20.06.2025 / 20:12
Paşinyan Ərdoğanı İrəvana dəvət etdi...

20.06.2025 / 20:10
İstanbul erməni patriarxı Paşinyanla görüşmədi...

20.06.2025 / 20:07
Moskvanın Paşinyanın yerinə hazırladığı milyarderlərin ikisi də türməlik oldu... Bakıda və İrəvanda...

20.06.2025 / 19:54
İsrailin israrla ABŞ-dan istədiyi bomba nəyə qadirdir?

20.06.2025 / 19:42
Faiq Ələkbərli Rusiya Federasiyasında keçirilən X Beynəlxalq elmi-praktiki konfransda onlayn iştirak edib

20.06.2025 / 19:38
İrəvanda "Azərbaycan Zəngəzura hücum edəcək" dalğası yenidən başladıldı...

20.06.2025 / 19:25
Xalqımızın sərvəti, Azərbaycanın tanınma simvolu - adət-ənənələr üçün təhlükələr...

20.06.2025 / 19:17
Cənnət ətri

20.06.2025 / 19:12
Qrossi xəbərdarlıq etdi- İraqdakı səhvi İranda təkrar etməyin....

20.06.2025 / 19:11
Münaqişə davam edərsə, İran nüvə silahına əl ata bilər

20.06.2025 / 19:07
Paşinyandan Kremlə sərrast mesaj - “Rusiyanın forpostluğundan çıxdıq”...

20.06.2025 / 18:52
Putin İrana hərbi müdafiə dəstəyindən imtina etdi...

20.06.2025 / 18:45
DİN qadınlara qarşı zorakılıq, ailə-məişət zəminində törədilən cinayətlər mövzusunda konfrans keçirdi - FOTO/VİDEO

20.06.2025 / 18:38
Azərbaycanda eyni cütlüyə azı 3, çoxu 4 dəfə toy qonaqlığı verilir - əcaibləşən adətlərimiz...

20.06.2025 / 18:25
Azərbaycan neftinin kəskin bahalaşmasının sonu nə olacaq?...

20.06.2025 / 18:11
İran nüvəsi ilə bağlı ABŞ kəşfiyyatı Trampın siyasətini alt-üst etdi...

20.06.2025 / 18:07
Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyi ilə əlaqədar keçirilən seminarlar yekunlaşıb - FOTO

20.06.2025 / 18:03
Türkiyənin sualtı dünyasına səyahət

20.06.2025 / 17:56
İlyarım sülhməramlılarda xidmət etdi, könüllü 44 günlük savaşa getdi, sonra isə...Şəhidin qazi atası İbrahimov danışır... - FOTO

20.06.2025 / 17:43
Tramp müharibəyə girsə İran ABŞ-a nələr edə bilər?..

20.06.2025 / 17:30
Şagirdlər buraxılış xarici dil imtahanında ciddi qüsur tapdılar...

20.06.2025 / 17:25
"Səməd Vurğunun "Azərbaycan" şeirində yaradıcı masştab yoxdur"....

20.06.2025 / 17:23
Vüqar Rəhimzadə: Kahramanmaraşdakı “Azərbaycan” məhəlləsi Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının, dostluğunun və həmrəyliyinin əyani nümunəsidir

20.06.2025 / 17:20
Diplomatik korpusun nümayəndələri Laçında olublar

20.06.2025 / 17:15
İsmayıllının Mollaisaqlı sakininin evi belə yandı - bir çöp də ələ gəlmədi... - VİDEO

20.06.2025 / 17:09
Xaosa bürünmüş dünyada Azərbaycanın tək yolu var - İlham Əliyev nə deyib...?

20.06.2025 / 17:07
Bahar Muradova Sabirabadda vətəndaşları qəbul edib

20.06.2025 / 16:54
Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığının təcəssümü Kahramanmaraş

20.06.2025 / 16:40
DTX Qaxda əməliyyat keçirdi - icra başçısı və müavinləri saxlandı

20.06.2025 / 16:34
Azərbaycan UNESCO-nun Hökumətlərarası Komitəsinə üzv seçildi

20.06.2025 / 16:20
"Əkinçi"dən sonra Qafqaza düşən "Ziya"

20.06.2025 / 16:05
İki ölkədən İsrailə hərbi dəstək - İrana qarşı 14 yük təyyarəsi ilə silah göndərdilər

20.06.2025 / 15:43
"Avropa İttifaqı səmasını üzümüzə bağlayıb, Ermənistan da bağlayacaq?" - Overçuk

20.06.2025 / 15:20
Bakıda soyğunçuluq edən 3 nəfər yaxalandı

20.06.2025 / 14:55
10 mindən çox aliment borcu olan Saatlı sakini həbs edildi

20.06.2025 / 14:47
Maqsud İbrahimbəyov Yaradıcılıq Mərkəzində “Zeynəbin sehrli dünyası” adlı sərginin açılışı olub - FOTO

20.06.2025 / 14:41
Prezidentin Naxçıvandakı nümayəndəliyinə dair qanunvercilik MR Konstitusiyasına daxil edilir

20.06.2025 / 14:25
Prezident İlham Əliyev UFC-nin prezidentini qəbul edib - FOTO

20.06.2025 / 14:25
Aprel döyüşləri zamanı Ermənistan tərəfindən əməliyyatlara rəhbərlik etmiş generalların adları məhkəmədə açıqlanıb

20.06.2025 / 14:09
DİN-dən Bakıda keçirilən UFC turniri ilə bağlı açıqlama - təhlükəsizlik polis tərəfindən təmin olunur...

20.06.2025 / 13:52
Naxçıvan Nazirlər Kabineti Azərbaycan Prezidentinə tabe olacaq

20.06.2025 / 13:37
Qubadlıda skelet fraqmentləri aşkarlandı

20.06.2025 / 13:16
Azərbaycan və Küveyt arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq sənədi təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:15
Azərbaycan və Çin arasında “Kəmər və Yol” Təşəbbüsünün Birgə Təşviqi üzrə Əməkdaşlıq Planı təsdiqləndi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:12
Azərbaycan və Çin arasında beynəlxalq multimodal daşımalar haqqında Saziş təsdiq edildi - FƏRMAN

20.06.2025 / 13:10
Армения - безхозная. Интересная история - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

20.06.2025 / 12:45
DTX tərəfindən saxlanan Fransa şirkətinin vitse-prezidentinin məhkəməsi başladı

20.06.2025 / 12:16
Azərbaycan və Avstraliya XİN başçıları İsrail-İran qarşıdurması nəticəsində təhlükəsizlik vəziyyətini müzakirə ediblər

20.06.2025 / 12:00
Paşinyan Ərdoğana sığınır...

20.06.2025 / 11:31
Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyasında “Məzun günü” keçirilib

20.06.2025 / 11:30
"Bakıda biznes mühiti çox əlverişlidir" - Putinin xüsusi nümayəndəsi

20.06.2025 / 11:20
"İranda nüvə obyektlərinə hücumlar Çernobıl faciəsini təkrarlaya bilər"

20.06.2025 / 11:13
İngilis klubu 2 milyon funt sterlinq cərimələndi

20.06.2025 / 11:06
Yasamalda tanınmış şirniyyat mağazasının fəaliyyəti dayandırıldı

20.06.2025 / 11:03
Tramp geri çəkildi. İrana 2 həftə zaman. Nələr baş verir? - CANLI

20.06.2025 / 11:00
Prezident İlham Əliyev Özbəkistanın investisiya, sənaye və ticarət nazirini qəbul edib

20.06.2025 / 10:35
İlon Mask Rusiyadan sığınacaq istəyib? - Rusiya rəsmisindən ŞOK AÇIQLAMA

20.06.2025 / 10:26
DİN-in Hərbi İnstitutunda növbəti buraxılış olub - FOTO/VİDEO

20.06.2025 / 10:20
İsrail Rəşt şəhərinə də zərbə endirdi

20.06.2025 / 10:15
Ulduz futbolçu mədə xəstəliyinə görə xəstəxanalıq oldu

20.06.2025 / 10:06
ABŞ İrana qarşı taktiki nüvə silahını nəzərdən keçirir

20.06.2025 / 10:02
Abbas Araqçi bu gün avropalı nazirlərlə görüşəcək

20.06.2025 / 10:00
Bu iki rayonda işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

20.06.2025 / 09:41
Tanınmış meyxanaçı yenidən həbs edildi

20.06.2025 / 09:41
İsrailin tərifli Dəmir Qübbəsi son 24 saatda İran raketlərinin yalnız 65%-ni zərərsizləşdirdi

20.06.2025 / 09:32
Xamneyinin bunkerinin yerləşdiyi ərazidə güclü partlayış baş verdi

Xalqımızın sərvəti, Azərbaycanın tanınma simvolu - adət-ənənələr üçün təhlükələr...

XƏBƏR ARXİVİ