Aydın Xan Əbilov: “Hacı Zeynal hamamının zibilxanaya çevirilməsi faktı çox acınacaqlıdır, yerli sakinlərin bu münasibəti qəbuledilməzdir”
Azərbaycan ictimaiyyəti olaraq tarixi abidələrə münasibətdə o qədər də qayğıkeş deyilik. Çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində mövcud olan tarixi abidələrə insanlarımız olduqca laqeyd yanaşırlar. Acı olsa da deyək ki, çox zaman yerli əhali onun mədəni dəyər olduğunun fərqinə varmaq istəmir.
Abidələrin içinin, ərazisinin zibilxanaya çevirilməsi “ənənəsi”də bizim cəmiyyətdə yaranıb. Kimin əlində bir ovuc zibil varsa tarixi abidənin qarşısına, ərazisinə atır. Keçən il Gəncə Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu ərazisinin zibil “poliqonuna” çevirildiyi barədə xəbərlər yayıldı, ondan əvvəlki il Maştağadakı tarixi “Qum” hamamının ətrafda yaşayanlar tərəfindən zibilxana kimi istifadə edildiyi faktı gündəmə çıxdı. Təbii ki, əlaqədar qurumlar məsələnin həlli istiqamətində addımlar atdılar, zibilliyə çevrilən ərazilər təmizləndi.
Ümimiyyətlə, bizdə tarixi abidələrin ərazisini zibilliyə çevirmək kimi mənfi bir xüsusiyyət var. Ermənilər olmayanlardan mif düzəldirlər, biz olanlarımızı zibilliyə çeviririk.
Son günlər isə növbəti bir tarixi abidənin zibilxanaya çevirildiyi barədə məlumat yayılıb. Mətbuatın yazdığına görə, Kürdəxanıda, Qoçu Məşədi Adil küçəsində yerləşən 17-ci əsrə aid olduğu deyilən və tarixi abidə olan Hacı Zeynal hamamı zibilxanaya çevirib. Bu tarixi hamam da sakinlərin zibilxanasına çevirilib. Yazılanlara görə, ətrafda yaşayan sakinlər 17-ci əsrə aid olduğu deyilən Hacı Zeynal hamamının qapısının ağzına məişət tullantıları atırlar.
Məsələ ilə bağlı Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətindən bildirildi ki, artıq sözügedən hamamın ərazisi tullantılardan təmizlənib:“Tarixi hamam yaşayış evlərinin arasındadır. Bu səbəbdən ətrafda yaşayan sakinlərin bəziləri əraziyə məişət tullantıları atır. Abidə mühafizəçisi və aidiyyəti üzrə rayonun kommunal təsərrüfat xidmətinin əməkdaşları ilə birlikdə təmizlənib”.
Söhbət ondan getmir ki, indi də həmin ərazi zibillə doludur, söhbət ondan gedir ki, insanlar niyə ora zibil atırlar? Əlaqədar qurumlar, yerli bələdiyyə niyə belə halların baş verməsinə imkan verir?
Camaatın, bələdiyyənin, yerli qurumların tarixi abidələrə laqeydliyi nədən qaynaqlanır? İlk dəfə deyil ki, tarixi abidə zibilliyə çevrilir. Bu nə münasibətdir? İctimai nəzarət harda qalıb?
- “...Dövlətin də ciddi cəzalandırma mexanizmi işə salınmalıdır”
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Birliyinin sədri, analitik-ekspert, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov bizimlə söhbətində bildirdi ki, tərəqqiyə, yeniliyə meylli olan xalqımız bir qədər keçmişə, tarixə biganəliyi ilə tanınır. “Azərbaycanın hər qarışında tarixi abidələr, təbiət abidələri mövcuddur. Ölkəmiz insan cəmiyyətinin sivilizasiyaya keçdiyi dövrdən bu yana, eləcə də ondan əvvəlki dövrlərə aid olan müxtəlif tarixi faktlarla, sübutlarla zəngin olan bir ərazidir. Hər kəndimizi, dağımızı-dərəmizi qarış-qarış gəzib ciddi arxeoloji qazıntılar aparsalar külli miqdarda tarixi faktları özündə əks etdirən abidələri görə bilərik. Ümumilli lider ötən ilin 70-ci illərində Azərbaycanın hər yerində tarix-diyarşünaslıq muzeylərinin yaradılması barədə göstəriş verib. Hətta bu proses kəndlərdə də gedirdi. O dövrdə ittifaq məkanından Azərbaycana gələn qonaqları həmin muzeylərə aparıb Azərbaycanın qədim tarixini onlara təqdim etməklə bağlı xüsusi proqram vardı. Azərbaycanın hər yerdində olduğu kimi Bakıda və Bakıətrafı qəsəbələrdə çox qədim abidələr var və o abidələr Azərbaycan xalqının burada yerli xalq olduğunu və böyük mədəniyyət yaratdığını sübut edir. Abidələrimizə qarşı bu cür biganə münasibət yalnız Krdəxanıdamı baş verir? Təbii ki, xeyr. Başqa yerlərdə də abidələrə qarşı xoşagəlməz münasibət mövcuddur. Bakını o yana keçəndə Qaradağda XV əsrə aid olan Karvansara, Lənkərandakı “Dəyirmi qala” abidəsi də baxımsız qalıb. Abidələrə ictimaiyyətin özünün də xüsusi qayğısı olmalıdır. Bu gün hansısa abidə yaxşı vəziyyətdə deyilsə onun təmirində, təmizlənməsində ictimaiyyət, sakinlər iş adamları da aktiv olmalıdır. Hər şeyi əlaqədar qurumlardan gözləmə olmaz. Biz özümüz də, QHT-lərdən tutmuş bələdiyyələrə qədər hamısınız çalışmalıyıq ki, tarixi abidələr, tarixi yerlər qorunsun. Hacı Zeynal hamamının zibilxanaya çevirilməsi faktı çox acınacaqlıdır, yerli sakinlərin bu münasibəti qəbul edilməzdir. Əhali tarixi abidələrin qorunmasında maraqlı olmalıdır, bu bizim tariximizdir”.
A.X.Əbilov bildirdi ki, məlumatına görə, Zirə kəndi tərəfdə daş yol, at yolu, fayton yolu deyilən qədim daş döşənmiş yerlərin dağıdılıb, ərazilərinin satılması halları baş verib. O qeyd edir ki, onların yerində yeni binaların, villaların tikilməsinə necə imkan verə bilərik? “Həmin bələdiyyə sədrinin, icra nümayəndəsinin, icra başçısının razılığı olmadan, sözsüz ki, kimsə bu işi görə bilməz. Bəzən icra hakimiyyəti sistemində olan məmurlar öz xeyirləri, gəlirləri üçün belə hallara göz yumurlar. Müxtəlif təşkilatların rəhbərlikləri ilə yazışmalar aparıb ərazidəki bəzi abidələrin “dağıdıldığını” qeyd edirlər və o abidələrin yerləşdiyi geniş əraziləri satıb ondan qazanc əldə etmək istəyirlər. Bu nə deməkdir? Əlbəttə, istər Kürdəxanıda, istərsə də digər kəndlərdə baş verən bu kimi hadisələr zamanı ictimai nəzarətlə yanaşı dövlətin də ciddi cəzalandırma mexanizmi işə salınmalıdır. Tariximizə biganə münasibət, daş tariximizin dağıdılması təkcə abidələrimizə, tariximizə qarşı deyil, həm də dövlətimizə və xalqımıza qarşı atılan daşdır. Abidələrimizi hədəfə alanlar cəzalandırılmalıdır ki, bu başqalarına da görk olsun. Bələdiyyə, bələdiyyə üzvləri yalnız vergi yığmaqla, torpaq satmaqla, arayış verməklə yox, həm də tarixi abidələri, tarixi yerləri qorumaqla məşğul olmalıdır. Camaat ora zibil atanda bəs yerli bələdiyyə, icra nümayəndəliyi hara baxırdı? Onlar elə şərait yaratmalıdır, elə təbliğat aparmalıdır ki, abidələrimizə ziyan vuran olmasın. Tarixi hamamın ərazisinin təmizləndiyi deyilir, indi görək yerli qurumlar ora necə nəzarət edəcək”.
Bələdiyyələrin ərazilərdə abadlıq işləri aparmaqla, yeni kreativ turizm məkanları yaratmaqla məşğul olmalı olduğunu deyən ekspert hesab edir ki, onlar ərazidə iş görmək istəyən şəxslərə, icmalara dəstək göstərməlidirlər, amma onlar bunu etmir. “Baş verənləri ciddi şəkildə qınayırıq. Gənclər çox aktiv olmalıdır və belə halları görən kimi çəkib ictomailəşdirməlidirlər. Çünki ictimailəşən problemlərə dövlət qurumları reaksiya verir”- deyə A.X.Əbilov qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
