Aydın Əliyev: “Tərkibi dəyişdirilmiş, vaxtı keçmiş qidalar, energetik içkilər onkoloji xəstəliklərin artmasına zəmin yaradır”
Ötən il Azərbaycanda ölüm sayı rekord səviyyəyə yüksəlib. Belə ki, həyatını itirənlərin sayı əvvəlki illərlə müqayisədə 20 min nəfər və ya təxminən 35 faiz artaraq 75 min 647 nəfər olub. 2020-ci ildə dünyanın bir çox başqa ölkəsində də ölənlərin sayında artım müşahidə edilib. Fərqi Azərbaycanda insanların ən çox hansı xəstəlik ucbatından həyatını itirməsində tapmaq olar.
Azərbaycanda hər il qeydə alınan ölüm hallarının 55-60 faizinə qan dövranı sisteminin xəstəlikləri səbəb olur. Qan dövranı sisteminin xəstəliklərindən sonra Azərbaycanda ən çox onkoloji xəstəliklər ölümə aparır. Son illər ölkədəki ölümlərin 15 faizi onkoloji xəstəliklərlə bağlıdır. Bu xəstəliklə bağlı diqqətçəkən məqam son illər onkoloji xəstəliklərdən vəfat edənlərin sayındakı artımın əhali artımını xeyli üstələməsidir. Problem ondadır ki, 2000-2020-cu illərdə Azərbaycan əhalisi cəmi 24 faiz artdığı halda, həmin müddət ərzində onkoloji xəstəliklərdən ölənlərin sayı 74 faiz artıb.
Onkoloji xəstəliklərlə yanaşı, bəzi digər xəstəliklərdən ölənlərin sayında da artım var. Məsələn, "endokrin sistemin xəstəlikləri və qidalanma, maddələr mübadiləsi pozğunluqları" xəstəliklərindən vəfat edənlərin sayı 2000-ci ildə təxminən min nəfər olduğu halda, 20 il ərzində bu göstərici 50 faiz artaraq 1500 nəfərə çatıb. Ciddi artım müşahidə edilən istiqamətlərdən biri də perinatal dövrdə (hamiləlik) meydana çıxan xəstəliklərlə bağlıdır. 2000-ci ildə 300-ə yaxın şəxs bu tip xəstəliklərdən vəfat edibsə, sonrakı dövrdə bu rəqəm üç dəfədən çox artıb. Təkcə 2019-cu ildə mindən çox şəxs məhz hamiləlik dövründə meydana çıxan xəstəliklərdən həyatını itirib.
Bütün bunların fonunda maraqlıdır, onkoloji xəstəliklərdən ölənlərin sayı niyə belə sürətlə arrtır?
- “İstifadə edilən dərmanlar keyfiyyətsizdir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən Tibb Universitetinin Farmakologiya kafedrasının dosenti Aydın Əliyev onkoloji xəstəliklərdən ölənlərin sayının artmasını bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Onkoloji xəstəliklərin artması çox aktual məsələdir. Hətta koronavirus belə, bədxassəli şişlərin yaranmasında aparıcı rol oynayır. Bədxassəli şişlər deyəndə söhbət ondan gedir ki, hüceyrənin quruluşu dəyişir. Buna elmi dildə mutasiya deyirlər. Hüceyrənin tərkibində olan DNT dəyişir. Yəni RET-yə çevrilir. Həmin bu zülali quruluşlar mutasiyaya uğrayır. Dəyişilmiş hüceyrənin fəaliyyəti patalogiyaya uğramış hüceyrənin fəaliyyətindən fərqlənir. Yəni normal hüceyrələrin fəaliyyətindən fərqlənir. Bu o deməkdir ki, insanın öz bədəninin hüceyrələri yad hüceyrələrə çevrilir. Problem ondadır ki, həmin yad hüceyrələr normal hüceyrələri dəyişdirə-dəyişdirə artıb çoxalır. Buna mutasiya deyilir. Nəticədə orqanizmdə bütün mübadilə prosesləri pozulur. Normal biokimyəvi, biofiziki, biofizioloji reaksiyalar pozulur. Nəticədə hüceyrənin quruluşu dəyişilir. Bunun sayəsində bədxassəli xəstəliklər artır. İnsan orqanizmində sanki ikinci arzuolunmaz bir orqan fəaliyyətə başlayır. Radiasiya artdığı üçün onkoloji xəstəliklər sürətlə çoxalır. Digər tərəfdən, genlə bağlı olan məsələlər var. İnsan bədənində 60 milyard gen var. Bunun 30 milyardı atadan, 30 milyardı ana tərəfdən olur. Bu genlərdə hər hansı uyğunsuzluq yarananda bədxassəli şişlər yaranır. Bundan başqa, vaxtilə qurd xəstəliklərindən əziyyət çəkənlər də onkoloji xəstəliyə tutulur. Həmçinin, orqanizmin bu və ya digər dərəcədə zəifləməsi halları buna şərait yaradır. Yəni hüceyrənin tamlığını pozan hallar yaranır. Xüsusən də tərkibi dəyişdirilmiş, vaxtı keçmiş qidalar, energetik içkilər onkoloji xəstəliklərin artmasına zəmin yaradır. Ona görə də keyfiyyətli su, qida və normal rejim olanda bu xəstəliklərin artması ehtimalı çox aşağı olur. Ekoloji vəziyyət, evlərin həddən artıq yaxın tikilməsi, radiasiyaya səbəb olan metallardan, daşlardan istifadə olunması havanı dəyişdirir. Havanın normal olmasını pozur. O cümlədən, psixi-nevroloji hallar da bu prosesləri gücləndirir. Bunlar hələ elmə məlum olan səbəblərdir. Məlum olmayanları da var.
Ən nəhayət, istifadə edilən dərmanlar keyfiyyətsizdir. Dərmanlar təyin olunanda xəstələrə demək lazımdır ki, bunun hansı zərərləri var. Bədxassəli şişlərdə istifadə edilən dərmanların çoxu qanazlığı yaradır”.
A.Əliyev onu da qeyd etdi ki, ölkəyə keyfiyyətsiz dərman və qidaların gətirilməsinin qarşısı alınmalıdır.
Vidadi ORDAHALLI
