Şənbə günü, 12 iyul 2025
     

Azərbaycan Beynəlxalq Elmi Ay Stansiyası tikiləcək - ölkə kosmik yarışa qoşulur...

Image

Azərbaycan kosmosun tədqiqi təşəbbüsünə qoşulan 13 ölkənin tərkibində Rusiya və Çin alimləri ilə birgə Beynəlxalq Elmi Ay Stansiyanın yaradılmasında iştirak etmək niyyətindədir. Rusiya Kosmik Fəaliyyətlər üzrə Dövlət Korporasiyası olan “Roskosmos”un baş direktoru Dmitri Bakanov BRICS kosmik agentliklərinin rəhbərlərinin iclasında bu faktı təsdiq edib.

O bildirib ki, Rusiya və Çinin Beynəlxalq Elmi Ay Stansiyasının yaradılması təşəbbüsü 13 ölkə, o cümlədən BRİKS-in üzvü olan üç ölkə tərəfindən dəstəklənib: “Çin ilə birgə təşəbbüsümüz fəal şəkildə inkişaf edir. Artıq 13 ölkə - Belarus, Pakistan, Azərbaycan, Venesuela, Tailand, Serbiya, Nikaraqua, Seneqal, Cibuti, Boliviya, o cümlədən BRİKS üzrə həmkarlarımız Misir, Efiopiya və Cənubi Afrika Respublikası da təşəbbüsə qoşulub".

Bakanov qeyd edib ki, sıçrayışlı layihədə iştirak üçün mütləq stimul Rusiyanın uzun müddətdir, kosmik dərin tədqiqatlar sahəsində, xüsusən də eniş texnologiyası hələ dünyada heç kim tərəfindən təkrarlanmayan Veneranın tədqiqi sahəsində uğurla işləyir. “Roskosmos” rəhbəri qeyd edib ki, Çin, Hindistan kimi Rusiyanın da Ay və Marsı tədqiq etmək, xüsusən də onlara kosmik gəmilər endirmək təcrübəsi var və buna görə də onların kosmosun dərin tədqiqi sahəsində texnoloji nailiyyətləri beynəlxalq BRİKS proqramları üçün əsas ola bilər. Dmitri Bakanov ümid etdiyini bildirib ki, digər ölkələrin layihədə iştirakı onlara öz büdcələrinə uyğun olaraq kosmik tədqiqatları daha səmərəli və optimal şəkildə həyata keçirməyə imkan verəcək. Ay stansiyasının əsas modeli 2028-ci ilə qədər tamamlanacaq və Ay səthinin tədqiqi, missiyanın əsas sistem və avadanlıqlarının sınaqdan keçirilməsi üçün istifadə olunacaq. 2040-cı ilə qədər alimlər Günəş, Ay və Yerin təbiəti ilə bağlı yeni kəşflər etdikdə stansiyanın daha da təkmilləşdirilməsi planlaşdırılır. Mümkün təkmilləşdirmələrə gələcəkdə insanın Aya enişi və dərin kosmos kəşfiyyatı missiyaları üçün süni peyklər bürcünün yaradılması da daxildir.Çin kosmik sənayedə lider olmağı hədəfləyir və 2030-cu ilə qədər öz astronavtlarını Aya endirməyi planlaşdırır. Əsas məsələlərdən biri gələcək bazanın enerji təminatıdır. Çin mühəndisi Pei Zhaoyu tərəfindən keçirilən təqdimatda bildirildi ki, Çin sözügedən stansiya üçün enerji təmin etmək məqsədilə Ayda atom elektrik stansiyası tikmək imkanını nəzərdən keçirir. Atom elektrik stansiyasına alternativ və ya əlavə olaraq iri günəş panellərinin istifadəsi, həmçinin istilik və bazanın enerji təchizatı üçün boru kəmərləri və kabellər şəbəkəsinin yaradılması nəzərdən keçirilir. Qeyd edək ki, “Roskosmos” Beynəlxalq Elmi Ay Stansiyasını enerji ilə təmin etmək üçün 2035-ci ilə qədər Çinlə birlikdə Ayda nüvə reaktoru tikmək planlarını ötən il açıqlamışdı. Maraqlıdır ki, Ayın cənub qütbündə Çin forpostunun yaradılması vaxtı Amerikanın “Artemida” proqramının vaxtı ilə üst-üstə düşür. Birləşmiş Ştatlar və tərəfdaşları “Artemida” proqramını Ayın cənub qütbündə baza yaratmaq üçün resurs hasilatı və kosmik texnologiyanın inkişafına xüsusi önəm verir. Bu ad təsadüfən seçilməyib. Qədim yunan mifologiyasında Artemida Ay, ovçuluq və təbiət ilahəsi, həmçinin 1960-1970-ci illərdə ABŞ-ın Ay layihəsinin adını daşıyan Apollonun əkiz bacısıdır. Bu, köhnə və yeni proqramlar arasındakı davamlılığı vurğulayır, eyni zamanda Ayın kəşfiyyatında yeni mərhələni simvollaşdırır. NASA bu strukturu 2030-cu ilə qədər tikəcək.

Bu baza qabaqcıl elmi və texnoloji obyektə çevriləcək. Onun məqsədi Ayın dərin tədqiqini aparmaq, Marsa missiyalara hazırlamaq, insanların kosmosda uzunmüddətli olması üçün şərait yaratmaq, Yerin təbii peykindən avadanlıq və texnologiyaların sınaq meydançası kimi istifadə etməkdir. Ay oksigen və yanacağın təmini baxımından mümkün olan reqolit kimi resursların çıxarılması və emalı üçün həyati dəstək sistemləri ilə təcrübələr üçün unikal platforma olacaq. Bundan əlavə, Ayda atmosferin olmaması minimal müdaxilə ilə astronomik tədqiqatlar üçün ideal şərait yaradır. ABŞ-ın Ay bazasına həmçinin aşağıdakılar daxildir: insanların uzunmüddətli qalması üçün nəzərdə tutulmuş əsas yaşayış yeri; Ayın səthində yaşayış və hərəkətlilik üçün uyğun mobil platforma; ətraf ərazinin tədqiqi, avadanlıqların quraşdırılması. Bazanın tikintisi üçün yer kimi Ayın cənub qütbündəki Şeklton krateri seçilib. Bölgə buz yataqları ilə zəngindir, bu yataqlar yanacaq kimi və həyati təminat sistemlərində istifadə üçün hidrogen və oksigenə çevrilə bilər. Bu yerin seçimi həm də qütblərdə uzun müddət qaranlığı kompensasiya etməyə kömək edəcək nisbətən sabit işıqlandırma şəraiti ilə əlaqədardır. Ayın torpağını və alüminium, silisium, kalsium və oksigen çıxarmaq mümkün olan anortit kimi mineralları emal etmək üçün avadanlıqların quraşdırılması planlaşdırılır. Bu materiallardan infrastrukturun tikintisi üçün istifadə olunacaq. Bazanın enerji təchizatı təkcə günəş panelləri ilə deyil, həm də dörd nüvə reaktoru ilə təmin ediləcək. Onlardan ikisi resurs hasilatı və emalı üçün istifadə olunacaq, digər ikisi isə ehtiyat enerji mənbələrinə çevriləcək. Layihənin logistikası Aya 100 tona qədər yük çatdırmaq qabiliyyətinə malik olan “Starship” kosmik gəmisinin aktiv istifadəsini nəzərdə tutur. Beynəlxalq hüquq, 1967-ci il Kosmos Müqaviləsinə əsasən, Ay da daxil olmaqla, göy cisimlərinin milli mənimsənilməsini qadağan edir . Bununla belə, bu sənəd xüsusilə kommersiya resurslarının çıxarılması məsələlərində bir çox boşluqlar buraxır. Birləşmiş Ştatlar və onun tərəfdaşları tərəfindən hüquqi sahənin yeni şəraitə uyğunlaşdırılması üçün əsas alət 2020-ci ildə Artemida Sazişlərinin imzalanması olub.Bu təşəbbüsün mahiyyəti iştirakçıların səma cisimlərinə sahib olmamaq prinsipini rəsmi şəkildə pozmadan Ayda kommersiya fəaliyyəti həyata keçirmək hüququndan ibarətdir. Bu o deməkdir ki, ayrı-ayrı ölkələr və şirkətlər ərazi mülkiyyətinə iddia etmədən faydalı qazıntıların çıxarılmasını təşkil edə bilərlər. Əslində bu, ABŞ və onun müttəfiqlərinə Ayın ən perspektivli sahələrinə nəzarəti bərqərar etməyə səy göstərməyə imkan verir. Bu fonda Rusiya və Çin tərəfdaşları ilə bərabər əməkdaşlığa və resursların paylaşılmasına diqqət yetirərək orada Beynəlxalq Elmi Ay Stansiyasını layihələndirirlər.

Samirə SƏFƏROVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

12.07.2025 / 01:05
Azərbaycandan tarixi uğur - 40 gündə 6 seçkidə qalib gəldik...

11.07.2025 / 21:43
Erməni işğalı zamanı əsirlikdə və girovluqda saxlanılmış şəxslər ifadə verdi – MƏHKƏMƏ+ FOTO

11.07.2025 / 21:30
Rusiya XİN Azərbaycanda rus dilinin vəziyyətini(?) araşdırır...

11.07.2025 / 21:15
Antiterrordan Əbu-Dabiyədək - Əliyevin təşəbbüsləri aparıcıdır...

11.07.2025 / 21:01
Priqojin 2 azərbaycanlını “Vaqner”ə hansı ölkənin həbsxanasında cəlb edib?..

11.07.2025 / 20:46
Bakı-İrəvan sazişi bu ilin sonunda imzalana bilər...

11.07.2025 / 20:31
Zəngəzur dəhlizi açılır - Əbu-Dabi çox şeyi dəyişdi...

11.07.2025 / 20:16
Əliyev-Paşinyan görüşünə Rusiyadan ikibaşlı rəylər gəlir...

11.07.2025 / 20:02
Dövlətdən böyük vəsait ayrılır, ipəkçilik yenə də çökür...

11.07.2025 / 19:47
Azərbaycanın və Türkiyənin qəvi düşməninin axırına Ermənistan özü çıxır…

11.07.2025 / 19:30
Professor Məhərrəm Qasımlı Aydın Quliyevi yubileyi münasibətilə təbrik etdi

11.07.2025 / 19:17
Birləşmiş Kreml-İrəvan qüvvələri başladı - “Əbu-Dabi görüşünü ABŞ təşkil edib”...

11.07.2025 / 19:05
Sabir Zeynalov Açıq Çelenc Turnirində gümüş medal qazanıb

11.07.2025 / 19:03
Üç nəfər xaricində PKK terror təşkilatı bağışlandı - Murat Karayılan, Cəmil Bayık və...

11.07.2025 / 18:57
İranın diplomatik ikiüzlülüyü

11.07.2025 / 18:47
Hökumət mollası türk dilini "cəhənnəm dili" adlandırdı...

11.07.2025 / 18:42
Bahar Muradova Balakən rayonunda vətəndaşları qəbul edib

11.07.2025 / 18:33
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

11.07.2025 / 18:23
İqtisadi Şuranın iclası keçirildi - 2026-cı il büdcə layihəsinə dair müzakirə aparıldı

11.07.2025 / 18:19
Təhsil Nazirliyi “qanunsuz” azad edir, məhkəmələr bərpa edir...

11.07.2025 / 18:06
Əliyev-Paşinyan razılaşmasının ardınca Rusiya hərəkətə keçdi...

11.07.2025 / 17:52
Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının BMT-də rolu – BAMF-dan növbəti təlim

11.07.2025 / 17:47
Azərbaycandan Almaniyaya daha çox pul axmağa başlayıb - əvvəl tərsinə idi, nə olub?

11.07.2025 / 17:44
TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinin fəaliyyətinə dair növbəti geniştərkibli müşavirə keçirilib

11.07.2025 / 17:25
Tramp Ukraynaya göndərəcəyi silahların pulunu NATO-dan alacaq - Biz silahları onlara verəcəyik, onlar da Ukraynaya...

11.07.2025 / 17:12
Sabunçuda əməliyyat - Emin Səmədov 10 kq narkotiklə tutuldu...

11.07.2025 / 16:59
Dünya Çərkəz Birliyi çərkəz xalqının geridönüş haqqının tanınmasını tələb edir

11.07.2025 / 16:40
PKK-nın tərksilah edilməsilə bağlı ilk addım Süleymaniyyədə atıldı - Rəsmi Ankaradan ilk reaksiya...

11.07.2025 / 16:37
FHN-in əməkdaşı Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş katibi seçildi

11.07.2025 / 16:28
Beynəlxalq səyyahlar Laçında... - YENİLƏNDİ

11.07.2025 / 15:57
Ürəyi Vətənlə döyünən qəhrəman Elnur...

11.07.2025 / 15:30
bp-nin Azərbaycan milli mətbuatının 150 illiyinə töhfəsi...

11.07.2025 / 15:29
Dəniz kənarında ekoloji çirklənməyə yol verən şəxslərə qarşı polis nəzarəti daha da gücləndirilib

11.07.2025 / 15:14
"Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı" - Xocalı soyqırımı zamanı körpə övladları ilə girov götürülmüş qadın

11.07.2025 / 15:10
Bakıda “Gələcəyin mediası: “Əkinçi”nin izi ilə” mövzusunda Forum keçirilib - FOTO

11.07.2025 / 14:51
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun Dünya İrsinin İlkin Siyahısına daxil edildi

11.07.2025 / 14:26
16 milyon manata yaxın borcu olan şirkətin əmlakı satışa çıxarıldı

11.07.2025 / 14:12
Ağdamda tikinti aparılan ərazidə insan sümüyü aşkarlandı

11.07.2025 / 13:55
Türk Rivierasında heyranedici mənzərələrlə dolu unudulmaz səyahət

11.07.2025 / 13:47
Paşinyan İrəvanı revanşistlərdən “təmizləyir”..

11.07.2025 / 13:24
“Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində BDU-nun 2 tələbəsinə Ombudsmanın xüsusi təqaüdü veriləcək

11.07.2025 / 13:21
Prezident İlham Əliyev Gürcüstanın iqtisadiyyat və davamlı inkişaf nazirini qəbul edib

11.07.2025 / 13:19
BDU-da “Birincilik” təqaüdü təsis edildi

11.07.2025 / 13:12
Страшный сон профессора Хачикяна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

11.07.2025 / 13:11
Almaniyada yaşayan ixtiraçı həmyerlimiz "Bakı Xəbər"ə müraciət etdi

11.07.2025 / 13:09
“Sənət və duyğu harmoniyasının təbliği” layihəsi uşaqların psixoloji rifahına töhfə verir

11.07.2025 / 12:53
"Medianın işində ciddi keyfiyyət dəyişikliyi özünü göstərməkdədir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 12:35
Rusiya Ukrayna müharibəsilə bağlı ABŞ-a yeni təkliflər verdi - Lavrovla görüşən Rubio detalları açıqlamadı...

11.07.2025 / 12:07
"Milli mətbuatımızın hazırkı estafetini yeni gənc nəsil qəbul etməlidir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 11:55
“Respublika” qəzeti və “Xalq qəzeti” redaksiyaları birləşdirildi

11.07.2025 / 11:50
“Şübhəli əməliyyatların monitorinqi” informasiya sistemi yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:42
Prezident bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılmasını təsdiqlədi

11.07.2025 / 11:35
Yaşayış minimumu haqqında qanunda dəyişiklik edildi

11.07.2025 / 11:33
“Bakinski raboçi” və “Xalq” qəzetinin redaksiyalarının MMC-ləri yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:31
Milli Onkologiya Mərkəzinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə vəsait ayrıldı - SƏRƏNCAM

11.07.2025 / 11:30
"İrana səfər etməyin!" - ABŞ öz vətəndaşlarına XƏBƏRDARLIQ ETDİ

11.07.2025 / 11:25
Dünya bazarı çalxalanır - qızıl 20 dollardan çox bahalaşıb

11.07.2025 / 11:16
Abşeronda 17 əl qumbarası, 16 partlayıcı və xeyli silah-sursat aşkarlandı - TƏCİLİ

11.07.2025 / 11:13
Vüqar Rəhimzadə: Azərbaycan konstruktiv və lider mövqeyi ilə sülh gündəliyini irəli aparır

11.07.2025 / 11:09
Cənubi Qafqazda yeni diplomatik mərhələ: Əbu-Dabidə tarixi görüş

11.07.2025 / 11:07
Samvel Karapetyanın yaxın adamı da həbs edildi

11.07.2025 / 11:04
Prezident İlham Əliyev Monqolustan Prezidentini təbrik etdi

11.07.2025 / 11:03
Bakı - İrəvan danışıqlarında mühüm nəticələr alındı - CANLI

11.07.2025 / 11:00
Respublika Klinik Xəstəxanasında pasiyent üzərində eyni anda 5 əməliyyat icra olunub

11.07.2025 / 10:31
BDU-da T3 Fondunun birgə əməkdaşlığı ilə “TEKNOFEST klubu” yaradılır

11.07.2025 / 10:29
Makron ŞOKDA - Məhkəmə onun arvadını kişi adlandıran jurnalistə bəraət verdi!

11.07.2025 / 10:22
Şirvanda narkokuryerdən 7 kiloqrama yaxın narkotik vasitə götürülüb

11.07.2025 / 10:13
Azərbaycan və Çin arasında mülki aviasiya sahəsində əməkdaşlığa dair sənəd imzalanıb

11.07.2025 / 10:10
Pakistanda cinayətkarlar 9 sərnişini öldürüblər

11.07.2025 / 10:00
"Rusiya ilə müharibə təkcə Ukrayna üçün deyil..."

11.07.2025 / 09:45
Pensiyaçılara şad xəbər

11.07.2025 / 09:32
Bu çanta Parisdə 7 milyona avroya satıldı

11.07.2025 / 09:20
"60 günlük atəşkəsə razıyıq, amma..."

11.07.2025 / 09:12
"Rusiya ilə bağlı məyus oldum" - Trampdan mühüm açıqlama

11.07.2025 / 09:05
Avroliqada yeni mövsüm başladı - NƏTİCƏLƏR

11.07.2025 / 09:02
PKK bu gün silahı yerə qoyacaq - "Terrorsuz Türkiyə" dövrü başlayır

11.07.2025 / 08:41
DİM-in riyaziyyatla bağlı "hesabları" özünü doğrultmadı...

11.07.2025 / 08:40
Bakının bu yollarında tıxac var - MƏLUMAT

11.07.2025 / 00:03
"Azərbaycan və Ermənistanın sülh istəyini dəstəkləyirik" - ABŞ Departamenti

10.07.2025 / 22:34
Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi zamanı əsirlikdə və girovluqda dəhşətli işgəncələrə məruz qalmış şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

10.07.2025 / 22:05
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə işgüzar səfərindən görüntülər paylaşıldı - VİDEO

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910